Phân biệt bàng quang thần kinh và bàng quang tăng hoạt

Bàng quang thần kinh là một vấn đề khá phổ biến, đặc biệt là ở những người đang mắc các bệnh lý kác như:

• Bệnh đa xơ cứng
• Bệnh Parkinson
• AIDS
• Bệnh tiểu đường
• Bệnh giang mai
• Bệnh bại liệt
• Từng đại phẫu thuật ở vùng chậu
• Bệnh zona
• Chấn thương tủy sống
• Đột quỵ

Bàng quang thần kinh cũng có thể là một bệnh bẩm sinh, chẳng hạn như khi van niệu đạo bất thường gây tắc nghẽn dòng nước tiểu.

Bàng quang tăng hoạt (overactive bladder – OAB) là một dạng bàng quang thần kinh và thường gây tiểu không tự chủ. Bàng quang tăng hoạt không phải là một bệnh mà là một nhóm các triệu chứng tiết niệu, điển hình là tiểu nhiều lần và tiểu gấp. Ước tính có khoảng 17% dân số toàn cầu bị chứng bàng quang tăng hoạt. Tình trạng này phổ biến nhất ở người cao tuổi nhưng có thể xảy ra ở cả những người trẻ tuổi và thậm chí là cả trẻ em.

Một dạng bàng quang thần kinh khác là bàng quang giảm hoạt (underactive bladder – UAB), tình trạng này gây khó khăn khi đi tiểu. Bàng quang giảm hoạt cũng không phải là một bệnh mà là một nhóm các triệu chứng liên quan đến chức năng của bàng quang.

Các loại bàng quang thần kinh

Giống như các cơ quan khác trong cơ thể, hoạt động của bàng quang được điều khiển bởi hệ thần kinh. Khi bàng quang chứa đầy nước tiểu, não sẽ phát tín hiệu cho cơ bàng quang co bóp và đẩy nước tiểu ra khỏi cơ thể. Khi đi tiểu, các cơ xung quanh niệu đạo sẽ giãn ra để nước tiểu chảy ra ngoài.

Bàng quang thần kinh xảy ra khi các dây thần kinh và cơ của bàng quang hoạt động không đồng bộ. Đôi khi những thay đổi này xảy ra do sự lão hóa tự nhiên nhưng bàng quang thần kinh cũng có thể là do bệnh tật hoặc chấn thương.

Bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt là tình trạng cơ trơn bàng quang hoạt động quá mức và co thắt ngay cả khi bàng quang không đầy. Điều này gây ra triệu chứng buồn tiểu liên tục và buồn tiểu đột ngột.

Ở một số người bị bàng quang tăng hoạt, cơ bàng quang co bóp mạnh đến mức đẩy nước tiểu qua cơ vòng niệu đạo và dẫn đến tình trạng tiểu không tự chủ.

Bàng quang giảm hoạt

Bàng quang giảm hoạt là tình trạng cơ bàng quang co bóp yếu, gây triệu chứng tiểu khó, dòng tiểu yếu, ngắt quãng và chậm hoặc không thể làm trống bàng quang hoàn toàn. Điều này có thể xảy ra do cơ trơn bàng quang bị kéo giãn, mỏng đi hoặc suy yếu.

Trong một số trường hợp, các cơ xung quanh niệu đạo không hoạt động bình thường và siết chặt thay vì giãn ra khi đi tiểu. Điều này cũng ảnh hưởng đến khả năng làm trống bàng quang.

Tắc nghẽn đường tiết niệu sẽ gây cản trở dòng nước tiểu và cũng có thể dẫn đến các triệu chứng bàng quang giảm hoạt. Đường tiết niệu có thể bị tắc nghẽn do nhiều nguyên nhân như:

• Phì đại tuyến tiền liệt
• Sỏi bàng quang
• Sỏi thận
• Khối u
• Cục máu đông
• Tử cung to lên khi mang thai

Dấu hiệu và triệu chứng của bàng quang thần kinh

Các dấu hiệu và triệu chứng của bàng quang thần kinh tùy thuộc vào loại bàng quang thần kinh.

Triệu chứng bàng quang tăng hoạt

Triệu chứng điển hình của bàng quang tăng hoạt là buồn tiểu đột ngột, đi tiểu nhiều lần và khi buồn tiểu, người bệnh có thể bị rò rỉ nước tiểu (tiểu không tự chủ) khi chưa kịp vào nhà vệ sinh. Tình trạng rò rỉ nước tiểu có thể xảy ra cả trong khi ngủ.

Tần suất đi tiểu bình thường ở người trưởng thành là 6 – 8 lần/ngày và nếu đi tiểu nhiều hơn 8 lần trong vòng 24 giờ thì được coi là đi tiểu nhiều lần. Một triệu chứng thường gặp nữa của bàng quang tăng hoạt là tiểu nhiều vào ban đêm (từ hai lần trở lên).

Triệu chứng bàng quang giảm hoạt

Người bị chứng bàng quang giảm hoạt gặp khó khăn khi đi tiểu hoặc thậm chí không thể đi tiểu. Các triệu chứng gồm có:

• Phải rặn mạnh khi đi tiểu
• Dòng nước tiểu yếu, ngắt quãng
• Đi tiểu mất nhiều thời gian
• Bàng quang không làm trống hoàn toàn khi đi tiểu, dẫn đến cảm giác tiểu không hết

Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp những triệu chứng khác như:

• Máu trong nước tiểu
• Đau bụng, tức bụng, bụng phình to

Điều quan trọng là phải điều trị kịp thời bàng quang giảm hoạt vì tình trạng này có thể dẫn đến suy thận nếu không được điều trị.

Khi nào cần đi khám?

Hãy đi khám khi nhận thấy những thay đổi về thói quen tiểu tiện, ví dụ gặp khó khăn khi đi tiểu hoặc nhịn tiểu, buồn tiểu liên tục, đột ngột hay rò rỉ nước tiểu. Rất có thể bạn đã bị bàng quang thần kinh.

Nguyên nhân gây bàng quang thần kinh

Bàng quang thần kinh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, từ chấn thương đến bệnh tật, cũng như quá trình lão hóa tự nhiên. Trong nhiều trường hợp, bàng quang thần kinh là do tổn thương dây thần kinh, não hoặc tủy sống.

Bàng quang tăng hoạt và giảm hoạt đều không phải là bệnh mà là thuật ngữ được sử dụng để chỉ một nhóm các triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây ra.

Nguyên nhân gây bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt có thể xảy ra do:

• Sự sụt giảm nội tiết tố vào thời kỳ mãn kinh
• Uống quá nhiều rượu bia hoặc caffeine
• Thừa cân, béo phì
• Nhiễm trùng, chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu, tình trạng này có thể gây kích ứng dây thần kinh của bàng quang
• Sử dụng thuốc ảnh hưởng đến chức năng thần kinh
• Tổn thương thần kinh do phẫu thuật vùng chậu hoặc lưng, thoát vị đĩa đệm, bệnh đa xơ cứng, bệnh parkinson, xạ trị hoặc đột quỵ
• Cơ sàn chậu bị suy yếu do mang thai và sinh nở

Nguyên nhân gây bàng quang giảm hoạt

Các nguyên nhân phổ biến của bàng quang giảm hoạt gồm có:

• Sự lão hóa
• Tắc nghẽn cổ bàng quang do phì đại tuyến tiền liệt, sỏi bàng quang hoặc sỏi thận và các nguyên nhân khác
• Bệnh tiểu đường
• Các bệnh truyền nhiễm như bệnh zona, aids và giang mai
• Rối loạn thần kinh
• Tổn thương thần kinh tủy sống

Ai có nguy cơ bị bàng quang thần kinh

Bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt có các yếu tố nguy cơ tương tự nhau, gồm có:

• Khối u (ác tính và lành tính), đặc biệt là khối u ở bàng quang
• Thay đổi nội tiết tố
• Mắc bệnh lý ảnh hưởng đến não và tủy sống
• Chấn thương não, tủy sống hoặc đường tiết niệu
• Tác dụng phụ của thuốc
• Rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến sự trao đổi tín hiệu giữa não và bàng quang
• Co thắt hoặc yếu cơ sàn chậu
• Nhiễm trùng đường tiết niệu

Chẩn đoán bàng quang thần kinh

Tiền sử bệnh, khám lâm sàng, nhật ký bàng quang, xét nghiệm nước tiểu, chụp cắt lớp vi tính (CT) bàng quang và các phương pháp chẩn đoán khác có thể giúp xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng bàng quang tăng hoạt hoặc giảm hoạt.

Sau khi xác định nguyên nhân, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, hiệu quả.

Trong một số trường hợp, bác sĩ tiến hành nội soi niệu đạo và bàng quang để kiểm tra xem có gì bất thường hay không.

Điều trị bàng quang thần kinh

Có nhiều phương pháp điều trị giúp làm giảm hoặc chấm dứt các triệu chứng của bàng quang thần kinh, đồng thời phòng ngừa tổn thương thận cũng như tổn thương các khu vực khác trong đường tiết niệu và cơ thể.

Việc điều trị bàng quang thần kinh sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và loại bàng quang thần kinh (bàng quang tăng hoạt hay giảm hoạt).

Cả bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt đều có thể được khắc phục bằng cách thay đổi lối sống.

Thay đổi lối sống

Một số thay đổi về lối sống có thể giúp làm giảm các triệu chứng của bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt. Kết hợp những thay đổi lối sống này với các phương pháp điều trị y tế hoặc phẫu thuật sẽ cho hiệu quả cao hơn.

Những thay đổi lối sống giúp kiểm soát bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt:

• Hạn chế hoặc tránh các loại thực phẩm và đồ uống gây kích thích bàng quang hoặc có đặc tính lợi tiểu (khiến thận tạo ra nhiều nước tiểu hơn), chẳng hạn như cà phê, trà, rượu bia, nước ngọt có ga, cà chua, trái cây họ cam quýt, thực phẩm có tính axit cao và thực phẩm cay.
• Ghi nhật ký bàng quang, bao gồm số lần đi vệ sinh trong ngày và những lúc bị tiểu không tự chủ để theo dõi các triệu chứng.
• Đi tiểu hai lần (đi tiểu như bình thường, sau đó chờ vài phút rồi tiểu một lần nữa để làm trống bàng quang hoàn toàn).
• Nhịn tiểu khi cảm thấy buồn tiểu và tăng dần thời gian nhịn tiểu để cải thiện khả năng giữ nước tiểu của bàng quang, giảm tần suất tiểu tiện trong ngày.
• Đi tiểu vào những thời điểm định sẵn trong ngày thay vì đi khi cảm thấy buồn tiểu. Điều này giúp bàng quang giữ nước tiểu được lâu hơn.
• Thực hiện các bài tập củng cố cơ sàn chậu, chẳng hạn như bài tập Kegel (siết chặt rồi thả lỏng cơ sàn chậu nhiều lần) và liệu pháp phản hồi sinh học để tăng khả năng kiểm soát bàng quang

Điều trị bàng quang tăng hoạt

Nếu các thay đổi lối sống bên trên không hiệu quả hoặc không thể làm giảm hoàn toàn các triệu chứng bàng quang tăng hoạt thì sẽ cần sử dụng các phương pháp điều trị y tế dưới đây:

• Tiêm Botox vào cơ bàng quang: giúp làm giảm sự co thắt cơ bàng quang, nhờ đó làm giảm triệu chứng tiểu gấp, buồn tiểu liên tục và tiểu không tự chủ.
• Thuốc, chẳng hạn như thuốc kháng cholinergic và thuốc đồng vận beta-3: các loại thuốc này có tác dụng ngăn cơ bàng quang co thắt không tự chủ. Những loại thuốc này có dạng viên uống, gel hoặc miếng dán ngoài da.
• Kích thích điện thần kinh (liệu pháp điều hòa thần kinh): truyền các xung điện nhẹ đến các dây thần kinh kết nối với bàng quang để cải thiện khả năng kiểm soát bàng quang. Các loại kích thích điện thần kinh để điều trị bàng quang thần kinh gồm có kích thích thần kinh chày qua da (PTNS) và kích thích thần kinh cùng.

Trong một số trường hợp bàng quang tăng hoạt, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để cải thiện hoặc chấm dứt các triệu chứng. Hai loại phẫu thuật thường được sử dụng là phẫu thuật mở rộng bàng quang (tăng dung tích bàng quang) và chuyển lưu nước tiểu qua da (đưa nước tiểu từ thận ra ngoài cơ thể qua một lỗ mở ở thành bụng, bỏ qua bàng quang).

Cả hai loại phẫu thuật đều có rủi ro và chỉ được chỉ định cho những trường hợp bàng quang tăng hoạt nghiêm trọng.

Điều trị bàng quang giảm hoạt

Khi thay đổi lối sống không cải thiện được các triệu chứng bàng quang giảm hoạt thì cũng sẽ cần sử dụng các phương pháp điều trị dưới đây:

• Đặt ống thông tiểu để ngăn ứ đọng nước tiểu trong bàng quang và nhiễm trùng đường tiết niệu
• Sử dụng các loại thuốc như thuốc cường phó giao cảm (kích thích các thụ thể thần kinh trong cơ bàng quang và niệu đạo) và thuốc chẹn alpha (làm giãn cơ niệu đạo để nước tiểu chảy ra ngoài dễ dàng hơn)
• Thuốc kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng
• Kích thích điện để cải thiện dòng nước tiểu

Trong những trường hợp bàng quang giảm hoạt nghiêm trọng đi kèm tình trạng bí tiểu mãn tính và không đáp ứng điều trị, bác sĩ có thể sẽ đề nghị đặt thông tiểu ngắt quãng, có nghĩa là người bệnh sẽ phải tự đặt ống thông tiểu nhiều lần trong ngày để loại bỏ nước tiểu trong bàng quang.

Một số câu hỏi thường gặp về bàng quang thần kinh

Điểm khác biệt lớn nhất giữa hai loại bàng quang thần kinh là gì?

Bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt là hai vấn để trái ngược nhau:

• Bàng quang tăng hoạt là tình trạng cơ bàng quang co thắt không tự chủ, gây buồn tiểu liên tục và buồn tiểu gấp ngay cả khi bàng quang không đầy.
• Bàng quang giảm hoạt là khi cơ bàng quang co bóp yếu, dẫn đến tiểu khó hoặc dòng tiểu yếu ngay cả khi bàng quang đầy.

Người bị bàng quang thần kinh có thể đi tiểu không?

Người bị bàng quang thần kinh vẫn có thể đi tiểu nhưng thói quen đi tiểu và chức năng tiết niệu sẽ có biểu hiện bất thường.

Mặc dù vẫn có thể đi tiểu khi bị bàng quang thần kinh nhưng điều quan trọng là phải điều trị các triệu chứng và đồng thời giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây rối loạn hoạt động của bàng quang để ngăn ngừa tổn thương đường tiết niệu và các biến chứng khác.

Tóm tắt bài viết

Bàng quang thần kinh là một thuật ngữ được dùng để chỉ hai vấn đề về bàng quang xảy ra do rối loạn trong sự trao đổi tín hiệu giữa dây thần kinh và cơ bàng quang. Bàng quang tăng hoạt là tình trạng cơ bàng quang hoạt động quá mức, co thắt bất thường, gây buồn tiểu liên tục và buồn tiểu gấp ngay cả khi bàng quang không đầy. Bàng quang giảm hoạt là khi cơ bàng quang co bóp yếu, dẫn đến tiểu khó, dòng tiểu yếu ngay cả khi bàng quang đầy.

Bàng quang tăng hoạt và bàng quang giảm hoạt có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như bệnh tật, chấn thương hay thói quen sống.

Có nhiều phương pháp điều trị giúp kiểm soát bàng quang tăng hoạt và giảm hoạt, gồm có thay đổi lối sống, dùng thuốc, kích thích điện và phẫu thuật.