Ketone trong nước tiểu là dấu hiệu của điều gì?

Nước tiểu có ketone là điều bình thường. Bạn có thể kiểm tra lượng ketone trong nước tiểu bằng que thử tại nhà hoặc làm xét nghiệm tại bệnh viện. Nếu kiểm tra tại nhà và kết quả cho thấy mức ketone cao thì bạn nên đến bệnh viên khám.

Có một lượng nhỏ ketone trong nước tiểu không phải là vấn đề đáng lo ngại, đặc biệt là khi bạn đang theo chế độ ăn ít carbohydrate, chẳng hạn như chế độ ăn Keto (ketogenic). Thậm chí, tăng mức ketone còn là mục tiêu của chế độ ăn Keto.

Tuy nhiên, mức ketone cao có thể chỉ ra một số vấn đề sức khỏe, đặc biệt là khi đang không theo chế độ ăn ít carbohydrate. Và đối với những người mắc bệnh tiểu đường, mức ketone cao có thể là dấu hiệu của một biến chứng nghiêm trọng cần điều trị khẩn cấp.

Bài viết dưới đây sẽ giải thích ketone là gì, tại sao ketone lại có trong nước tiểu và một số nguyên nhân khiến lượng ketone trong nước tiểu tăng cao.

Ketone trong nước tiểu có nghĩa là gì?

Cơ thể tạo ra ketone khi phân hủy chất béo để lấy năng lượng. Bình thường nước tiểu chỉ có một lượng nhỏ ketone vì cơ thể thường sử dụng glucose làm nguồn năng lượng chính.

Nước tiểu có một lượng ketone lớn có nghĩa là cơ thể đang chuyển sang sử dụng chất béo làm năng lượng thay cho glucose. Điều này có thể xảy ra khi thực hiện chế độ ăn có rất ít carb (chế độ ăn Keto). Lượng ketone cao trong nước tiểu cũng có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý đang cản trở khả năng hấp thụ glucose của cơ thể.

Bạn có thể kiểm tra mức ketone bằng que thử nước tiểu tại nhà hoặc đến bệnh viện làm xét nghiệm. Que thử tại nhà sẽ không chính xác bằng xét nghiệm tại bệnh viện nhưng sẽ giúp bạn biết được mức ketone đang trong phạm vi nào. Điều này rất có ích, đặc biệt là khi bạn đang mắc một tình trạng bệnh lý cần phải theo dõi và kiểm soát lượng đường trong máu, chẳng hạn như bệnh tiểu đường.

Que thử được nhúng hóa chất và sẽ chuyển màu khi tiếp xúc với ketone. Bạn sẽ nhúng que thử vào mẫu nước tiểu và chờ vài phút cho que thử đổi màu, sau đó đối chiếu màu trên que thử với dải màu để biết lượng ketone trong nước tiểu đang ở mức nào. Có 4 mức ketone là âm tính (gần như không có ketone), thấp, vừa và cao.

Nguyên nhân nước tiểu có ketone

Nồng độ ketone trong nước tiểu tăng cao có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó có một số vấn đề sức khỏe.

Một số nguyên nhân phổ biến gồm có:

• Chế độ ăn rất ít carb (Keto)
• Tập thể dục trong thời gian quá dài hoặc cường độ quá cao
• Ăn uống không đủ trong thời gian dài
• Mang thai
• Rối loạn sử dụng rượu
• Bệnh tiểu đường
• Nhiễm toan ceton

Các tình trạng nghiêm trọng khác như nhồi máu cơ tim, viêm tụy, chấn thương hoặc nhiễm trùng máu

Mất nước có thể khiến nước tiểu cô đặc hơn và làm tăng nồng độ ketone trong nước tiểu.

Sau một thời gian theo chế độ ăn ít carb, cơ thể sẽ thích nghi và bắt đầu sử dụng ketone làm năng lượng nên mức ketone sẽ trở lại bình thường.

Phân biệt ketosis và nhiễm toan ceton

Cơ thể chuyển hóa carbohydrate trong thức ăn thành glucose, một loại đường cung cấp năng lượng cho các tế bào. Glucose đi vào máu và sau đó hormone insulin sẽ giúp các tế bào hấp thụ glucose để tạo năng lượng. Khi ăn dưới 50 gram carbohydrate mỗi ngày, cơ thể sẽ tạo ra ít glucose và insulin hơn.

Khi cắt giảm lượng carbohydrate trong chế độ ăn, sự trao đổi chất trong cơ thể sẽ thay đỏi. Cơ thể sẽ phân hủy chất béo thành các thể ketone và các tế bào sử dụng ketone làm năng lượng. Trạng thái này được gọi là ketosis.

Ketosis không gây hại. Một tổng quan nghiên cứu vào năm 2021 cho thấy rằng sau một thời gian cơ thể sẽ thích nghi với việc đốt cháy thể ketone làm năng lượng thay cho glucose và trạng thái này có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi stress oxy hóa về lâu dài.

Ketosis an toàn vì nồng độ ketone trong máu thấp. Ketosis khác với nhiễm toan ceton. Nhiễm toan ceton là một tình trạng nghiêm trọng, xảy ra khi nồng độ ketone trong máu tăng quá cao và khiến cho máu có tính axit. Điều này sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.

Có nhiều loại nhiễm toan ceton khác nhau:

• Nhiễm toan ceton do tiểu đường: tình trạng này xảy ra khi người mắc bệnh tiểu đường (thường là tiểu đường type 1) có quá nhiều ketone trong máu. Đây là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường và cần phải cấp cứu. Khi bệnh tiểu đường không được kiểm soát, sự kết hợp của lượng đường trong máu cao và mức insulin thấp có thể dẫn đến nhiễm toan ceton.
• Nhiễm toan ceton do rượu: thường xuyên uống nhiều rượu trong thời gian dài có thể dẫn đến suy dinh dưỡng. Điều này còn có thể khiến tuyến tụy ngừng sản xuất insulin. Nếu không có glucose từ thức ăn hoặc không có insulin để giúp các tế bào hấp thụ glucose, cơ thể sẽ chuyển sang đốt cháy chất béo làm năng lượng và điều này tạo ra quá nhiều ketone.
• Nhiễm toan ceton do đói: Loại nhiễm toan ceton này hiếm gặp nhưng có thể xảy ra do ăn quá ít hoặc không ăn trong thời gian dài.

Nước tiểu có ketone có phải dấu hiệu của bệnh tiểu đường không?

Nồng độ ketone cao trong nước tiểu không phải lúc nào cũng là dấu hiệu chỉ ra bệnh tiểu đường.

Có nhiều lý do khác khiến cho nước tiểu có nhiều ketone.

Tuy nhiên, nếu bạn mắc bệnh tiểu đường và que thử nước tiểu cho thấy mức ketone cao thì nên đi khám. Bạn sẽ phải làm xét nghiệm tại bệnh viện để xác nhận và tìm nguyên nhân khiến nồng độ ketone tăng cao.

Mang thai có ảnh hưởng đến ketone trong nước tiểu không?

Nhiều phụ nữ mang thai có nồng độ ketone trong nước tiểu cao hơn bình thường. Tuy nhiên, các nghiên cứu về mức ketone trong thai kỳ cho ra nhiều kết quả trái ngược nhau.

Một nghiên cứu vào năm 2020 được thực hiện trên 187 phụ nữ mang thai bị thừa cân hoặc béo phì cho thấy 22% có ketone trong nước tiểu ở tuần thứ 16 hoặc 28 của thai kỳ. Sau tuần 36, tỷ lệ này giảm xuống còn 8%.

Những người được yêu cầu làm xét nghiệm nước tiểu vì một lý do khác thường có lượng ketone cao bất thường trong nước tiểu, tình trạng này được gọi là ketone niệu. Nồng độ ketone cao trong nước tiểu thường là dấu hiệu chỉ ra một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng như bệnh tiểu đường hoặc nhiễm toan ceton.

Cho dù nước tiểu chỉ có một lượng nhỏ ketone thì cũng có thể làm tăng rủi ron cho thai nhi. Nhưng cần nhiều nghiên cứu hơn để làm rõ mức độ rủi ro và ảnh hưởng cụ thể của ketone đến thai nhi.

Triệu chứng ketone cao

Một số dấu hiệu của ketosis hoặc nhiễm toan ceton gồm có:

• Mệt mỏi, thiếu năng lượng
• Hơi thở có mùi trái cây
• Ăn không ngon miệng
• Mơ hồ, thiếu tỉnh táo
• Khó thở
• Đau bụng
• Buồn nôn hoặc nôn
• Khó ngủ

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng trên thì nên đi khám. Nếu bạn đang theo chế độ ăn Keto thì đó rất có thể là triệu chứng của “cúm Keto”. Cúm Keto là một nhóm các triệu chứng xảy ra do cơ thể chưa thích ứng được với chế độ ăn Keto. Tình trạng này thường xảy ra sau 2 – 7 ngày sau khi bắt đầu chế độ ăn Keto.

Tóm tắt bài viết

Nước tiểu có ketone không phải điều bất thường. Thực hiện chế ăn ít carb có thể khiến lượng ketone trong nước tiểu tăng nhẹ và sau một thời gian khi cơ thể đã thích nghi thì mức ketone sẽ trở về bình thường. Mang thai và mất nước cũng có thể làm tăng nồng độ ketone trong nước tiểu.

Tuy nhiên, nồng độ ketone cao trong nước tiểu có thể là do một vấn đề sức khỏe. Ở những người bị tiểu đường, mức ketone cao có thể là dấu hiệu của nhiễm toan ceton, một tình trạng rất nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng. Tình trạng này có thể là do các phương pháp điều trị hiện tại không hiệu quả và cần phải điều chỉnh phác đồ để kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn.