Hiệu quả của thuốc kháng androgen trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt di căn

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất ở nam giới.

Mặc dù ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh nghiêm trọng nhưng cũng rất dễ điều trị và có tiên lượng tốt nếu được phát hiện sớm. Nhờ các phương pháp sàng lọc và những tiến bộ trong điều trị nên hiện nay, người mắc ung thư tuyến tiền liệt có tỷ lệ sống sót cao. Tỷ lệ sống 5 năm của bệnh ung thư tuyến tiền liệt là gần 97%, có nghĩa là 97% người mắc ung thư tuyến tiền liệt sống được thêm ít nhất 5 năm sau chẩn đoán. (1)

Liệu pháp hormone là phương pháp điều trị chính cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Phương pháp điều trị này có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư.

Một phác đồ được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt kết hợp phẫu thuật và liệu pháp hormone. Liệu pháp hormone được sử dụng phổ biến là thuốc kháng androgen hay thuốc ức chế thụ thể androgen.

Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về cơ chế điều trị ung thư tuyến tiền liệt của thuốc kháng androgen và khi nào nhóm thuốc này được sử dụng.

Androgen và ung thư tuyến tiền liệt

Androgen là một nhóm hormone giới tính có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển cơ thể. Testosterone là một trong những loại androgen được biết đến nhiều nhất.

Ở nam giới, androgen tham gia vào nhiều quá trình khác nhau, gồm có:

• Phát triển cơ và xương
• Điều hòa những thay đổi diễn ra trong giai đoạn dậy thì
• Phát triển các đặc điểm sinh dục sơ cấp và thứ cấp

Androgen còn tham gia vào sự phát triển và chức năng của tuyến tiền liệt. Tuyến tiền liệt là cơ quan sinh dục góp phần tạo ra tinh dịch.

Rối loạn hoạt động hormone androgen có thể khiến các tế bào ở tuyến tiền liệt phát triển bất thường và dẫn đến ung thư tuyến tiền liệt.

Thuốc kháng androgen trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Thuốc kháng androgen là một nhóm thuốc có tác dụng ức chế hoạt động của hormone androgen – nguyên nhân gây hình thành khối u ác tính ở tuyến tiền liệt.

Cơ chế tác dụng của nhóm thuốc này là liên kết với các thụ thể androgen trong các tế bào ung thư tuyến tiền liệt, nhờ đó ngăn cản sự liên kết của các phân tử androgen.

Bằng cách ngăn cản hormone androgen liên kết với các thụ thể, thuốc kháng androgen ngăn chặn sự truyền tín hiệu cần thiết cho sự phát triển và sống sót của tế bào.

Ở giai đoạn đầu của bệnh, các tế bào ung thư tuyến tiền liệt phụ thuộc vào tín hiệu androgen. Liệu pháp kháng androgen có tác dụng khiến cho các tế bào ung thư không nhận được các tín hiệu này và làm cho các tế bào khó phát triển.

Thuốc kháng androgen ngăn dihydrotestosterone (DHT) liên kết với các tế bào ung thư tuyến tiền liệt. Điều này ngăn chặn sự tiết LH (luteinizing hormone) và dẫn đến giảm sản xuất testosterone.

Thuốc kháng androgen được dùng hàng ngày và có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác.

Các loại thuốc kháng androgen

Có hai loại thuốc kháng androgen chính hiện đang được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt:

• Thuốc kháng androgen thế hệ thứ nhất
• Thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai

Nhóm thuốc kháng androgen thế hệ thứ nhất thường được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm có flutamide, bicalutamide và nilutamide. Những loại thuốc này được chứng minh là có hiệu quả làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư.

Thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai là phiên bản thuốc kháng androgen mới, có tác dụng liên kết chặt chẽ hơn với thụ thể androgen và nhờ đó ngăn chặn sự truyền tín hiệu qua trung gian thụ thể androgen một cách hiệu quả hơn.

Các thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai được sử dụng phổ biến nhất là enzalutamide và apalutamide.

Thuốc kháng androgen được sử dụng khi nào?

Thuốc kháng androgen thường được dùng để điều trị các giai đoạn sau của ung thư tuyến tiền liệt, chẳng hạn như khi ung thư đã lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

Thuốc kháng androgen đôi khi được kết hợp cùng với phẫu thuật cắt tinh hoàn hoặc thuốc đồng vận LHRH trong những trường hợp mà các phương pháp điều trị này không hiệu quả khi sử dụng một mình. Thuốc kháng androgen cũng có thể được kết hợp cùng với các phương pháp điều trị này ngay từ đầu.

Ung thư tuyến tiền liệt không đáp ứng với các loại liệu pháp triệt androgen khác được gọi là ung thư tiền liệt tuyến kháng cắt tinh hoàn.

Vào năm 2018, Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (American Urology Association) đã tuyên bố rằng thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai có thể được sử dụng để điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt từ giai đoạn sớm hơn cùng với các loại thuốc khác của liệu pháp hormone trong những trường hợp ung thư có khả năng đã di căn sang các bộ phận khác của cơ thể. (2)

Trong một số trường hợp, các tế bào ung thư tuyến tiền liệt trở nên kháng thuốc kháng androgen thế hệ thứ nhất. Các tế bào có thể phát triển các đột biến ngăn chặn sự liên kết với thụ thể androgen hoặc cho phép thụ thể này được kích hoạt sau khi liên kết với thuốc kháng androgen.

Nếu điều này xảy ra, người bệnh vẫn có thể đáp ứng với thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai và bác sĩ có thể đề nghị thay đổi phác đồ điều trị.

Tác dụng phụ

Thuốc kháng androgen có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như:

• Tiêu chảy
• Vú nhạy cảm hoặc vú to
• Bốc hỏa
• Giảm ham muốn tình dục
• Rối loạn cương dương

Thuốc kháng androgen, đặc biệt là flutamide, còn có thể gây tổn thương gan. Do đó, người bệnh có thể phải xét nghiệm chức năng gan định kỳ trong thời gian điều trị.

Nilutamide có thể làm giảm khả năng thích nghi với ánh sáng của mắt và đôi khi còn có thể gây viêm và xơ phổi. Nếu người bệnh bị ho dai dẳng hoặc khó thở thì hãy báo ngay cho bác sĩ.

Thuốc kháng androgen thế hệ thứ hai có thêm các tác dụng phụ như:

• Xương giòn, dễ gãy
• Co giật
• Chóng mặt và ngã

Bác sĩ có thể kê thêm các loại thuốc khác nhằm kiểm soát các tác dụng phụ của thuốc kháng androgen, chẳng hạn như bisphosphonate để phòng chống loãng xương.

Tập thể dục giúp làm giảm nhiều triệu chứng của ung thư tuyến tiền liệt và tác dụng phụ của các phương pháp điều trị ung thư như giảm khối lượng cơ và mệt mỏi.

Tóm tắt bài viết

Thuốc kháng androgen là liệu pháp hormone chính để điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt là các giai đoạn sau của bệnh.

Nhóm thuốc này ngăn hormone androgen liên kết với các thụ thể androgen, nhờ đó ngăn chặn sự phát triển và sống sót của tế bào ung thư.

Mặc dù thuốc kháng androgen là một giải pháp điều trị có hiệu quả cao cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sau nhưng các loại thuốc này có thể gây ra một số tác dụng phụ.

Trước khi bắt đầu liệu pháp kháng androgen, người bệnh nên nói chuyện với bác sĩ để hiểu rõ về những lợi ích và rủi ro của phương pháp điều trị này.