Các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Giám sát tích cực

Ung thư tuyến tiền liệt thường phát triển rất chậm. Điều này có nghĩa là bệnh nhân có thể không cần điều trị và không gặp phải các triệu chứng. Đôi khi, những rủi ro và tác dụng phụ của việc điều trị còn lớn hơn lợi ích. Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể sẽ đề nghị giám sát tích cực. Điều này có nghĩa là bệnh nhân sẽ phải tái khám định kỳ để theo dõi diễn tiến của bệnh ung thư bằng xét nghiệm máu, sinh thiết và các xét nghiệm khác. Nếu bệnh vẫn phát triển chậm và không lan rộng hoặc gây ra các triệu chứng thì không cần phải điều trị.

Phẫu thuật

Có nhiều loại phẫu thuật để điều trị ung thư tuyến tiền liệt.

Phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến tiền liệt

Nếu ung thư mới chỉ giới hạn ở tuyến tiền liệt thì một giải pháp điều trị là cắt toàn bộ tuyến tiền liệt. Trong ca phẫu thuật, tuyến tiền liệt bị cắt bỏ hoàn toàn. Có nhiều cách để thực hiện ca phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến tiền liệt:

• Mổ mở: Bác sĩ rạch một đường dài ở bụng dưới hoặc đáy chậu của bệnh nhân để tiếp cận tuyến tiền liệt. Đáy chậu là khu vực giữa hậu môn và bìu.
• Phẫu thuật nội soi: Bác sĩ rạch một vài đường nhỏ, sau đó đưa ống nội soi và dụng cụ phẫu thuật vào để quan sát và cắt bỏ tuyến tiền liệt.
• Phẫu thuật nội soi có sự hỗ trợ của robot: Bác sĩ điều khiển các cánh tay robot từ bảng điều khiển vi tính để thực hiện các thao tác phẫu thuật nội soi một cách chính xác.

Phẫu thuật nội soi ít xâm lấn hơn so với mổ mở vì đường rạch nhỏ hơn nhiều. Cả phẫu thuật nội soi và mổ mở đều cho phép các bác sĩ kiểm tra các hạch bạch huyết và mô khác xung quanh tuyến tiền liệt để xem ung thư đã di căn đến hay chưa.

Tuyến tiền liệt có chức năng tạo ra dịch trong tinh dịch nên cắt bỏ đi tuyến tiền liệt sẽ làm giảm lượng chất lỏng trong tinh dịch. Những nam giới đã trải qua phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt sẽ gặp phải một tình trạng gọi là “cực khoái khô", có nghĩa là không xuất tinh khi đạt cực khoái, vì các túi tinh đã bị cắt bỏ trong quá trình phẫu thuật. Túi tinh tạo ra lượng lớn chất dịch của tinh dịch. Tinh trùng vẫn được sản xuất trong các ống sinh tinh trong tinh hoàn nhưng không được phóng ra ngoài.

Phẫu thuật lạnh

Phẫu thuật lạnh còn được gọi là liệu pháp áp lạnh. Trong thủ thuật này, bác sĩ đưa đầu dò vào tuyến tiền liệt. Sau đó, các đầu dò được bơm khí rất lạnh để đóng băng và tiêu diệt tế bào ung thư.

Cả phẫu thuật lạnh và phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến tiền liệt thường được thực hiện với phương pháp gây mê toàn thân hoặc gây tê vùng (gây tê tủy sống hoặc gây tê ngoài màng cứng). Với gây mê toàn thân, bệnh nhân sẽ hoàn toàn mất cảm giác và nhận thức trong suốt ca phẫu thuật. Gây tê vùng làm mất cảm giác ở một vùng trên cơ thể bằng cách tiêm thuốc vào ống sống hoặc khoang ngoài màng cứng.

Một số vấn đề không mong muốn có thể phát sinh sau phẫu thuật lạnh và phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt là tiểu không tự chủ và rối loạn cương dương. Các dây thần kinh ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát nước tiểu và khả năng cương cứng nằm gần tuyến tiền liệt. Những dây thần kinh này có thể bị tổn thương trong quá trình phẫu thuật.

Cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo (TURP)

Trong quá trình phẫu thuật này, bác sĩ đưa một ống soi dài, hẹp có bộ phận cắt ở đầu vào dương vật qua niệu đạo. Bác sĩ sử dụng dụng cụ này để cắt đi phần mô tuyến tiền liệt đang chèn lên niệu đạo và cản trở dòng nước tiểu. Cắt tuyến tiền liệt qua niệu đạo không cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt nên phương pháp này chỉ có thể làm giảm các triệu chứng tiết niệu ở nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt chứ không thể chữa khỏi ung thư.

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng phóng xạ có kiểm soát để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị thường được sử dụng thay cho phẫu thuật trong những ca bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn đầu, khi ung thư chưa lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Xạ trị cũng có thể được kết hợp với phẫu thuật để loại bỏ hoàn toàn tế bào ung thư. Trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt tiến triển, xạ trị có thể giúp thu nhỏ kích thước khối u và giảm triệu chứng.

Có hai hình thức xạ trị chính:

Xạ trị chùm tia bên ngoài

Trong phương pháp xạ trị chùm tia bên ngoài (external beam radiation therapy - EBRT), một thiết bị bên ngoài cơ thể chiếu chùm tia phóng xạ đến vị trí có khối u. Có nhiều loại xạ trị chùm tia bên ngoài. Mỗi loại sử dụng nguồn bức xạ khác nhau và cách thực hiện cũng khác nhau.

Một số ví dụ gồm có xạ trị điều biến liều (IMRT) - đây là loại xạ trị chùm tia bên ngoài được sử dụng phổ biến nhất để điều trị ung thư tuyến tiền liệt và xạ trị proton.

Xạ trị proton ít phổ biến hơn và thường có chi phí cao hơn. Trong quá trình xạ trị, kỹ thuật viên sẽ cố gắng chỉ nhắm đến khu vực bị ung thư và hạn chế tối đa gây tổn thương đến mô khỏe mạnh xung quanh.

Xạ trị áp sát

Xạ trị áp sát là phương pháp đưa nguồn phóng xạ vào gần khối u.

Quá trình điều trị có thể chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và được thực hiện qua ống thông, phóng xạ liều cao được đưa vào cơ thể làm nhiều lần, mỗi lần kéo dài vài ngày. Sau đó, nguồn phóng xạ được lấy ra. Hoặc nguồn phóng xạ (thường có dạng các hạt nhỏ) được để lại vĩnh viễn trong cơ thể. Các hạt này phát ra phóng xạ trong vài tuần hoặc vài tháng và tiêu diệt tế bào ung thư.

Tác dụng phụ phổ biến nhất của tất cả các loại xạ trị là các vấn đề về tiêu hóa và tiết niệu như tiêu chảy, đi tiểu nhiều lần, hoặc đau buốt khi đi tiểu. Xạ trị có thể gây tổn thương mô xung quanh tuyến tiền liệt và gây chảy máu.

Mặc dù ít gặp hơn nhưng rối loạn cương dương (khó đạt được hoặc duy trì sự cương cứng) cũng là một tác dụng phụ của phương pháp xạ trị. Rối loạn cương dương do xạ trị thường chỉ là tạm thời.

Ngoài ra, xạ trị còn có các tác dụng phụ khác như mệt mỏi.

Liệu pháp hormone

Các loại androgen, chẳng hạn như testosterone, khiến mô tuyến tiền liệt phát triển. Giảm sự sản xuất androgen có thể làm chậm sự phát triển và lan rộng của ung thư tuyến tiền liệt hoặc thậm chí thu nhỏ khối u.

Liệu pháp hormone thường được sử dụng khi:

• Ung thư tuyến tiền liệt đã lan ra ngoài tuyến tiền liệt
• Không thể xạ trị hoặc phẫu thuật
• Ung thư tuyến tiền liệt tái phát sau khi điều trị bằng cách khác

Liệu pháp hormone không thể chữa trị khỏi ung thư tuyến tiền liệt nhưng có thể làm chậm đáng kể hoặc giúp đảo ngược sự tiến triển của bệnh.

Loại liệu pháp hormone phổ biến nhất là sử dụng một hoặc nhiều loại thuốc làm giảm sự sản xuất hormone androgen trong cơ thể. Các nhóm thuốc được sử dụng trong liệu pháp hormone để điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm có:

• Thuốc đồng vận LHRH hay đồng vận GnRH: ngăn cản tinh hoàn tạo ra testosterone.
• Thuốc đối vận LHRH: cũng có tác dụng ngăn chặn tinh hoàn tạo ra hormone testosterone.
• Thuốc kháng androgen: ngăn cản hoạt động của androgen trong cơ thể.
• Các loại thuốc ức chế androgen khác (chẳng hạn như estrogen): ngăn tinh hoàn tạo ra hormone testosterone.

Một loại liệu pháp hormone khác là phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn. Tuy nhiên, do kết quả là vĩnh viễn và không thể đảo ngược nên phương pháp điều trị bằng thuốc vẫn được sử dụng phổ biến hơn nhiều.

Các tác dụng phụ có thể xảy ra của liệu pháp hormone gồm có:

• Giảm ham muốn tình dục
• Rối loạn cương dương
• Nóng bừng
• Thiếu máu
• Loãng xương
• Tăng cân
• Mệt mỏi

Hóa trị

Hóa trị là phương pháp sử dụng hóa chất mạnh để tiêu diệt tế bào ung thư. Đây không phải là phương pháp điều trị phổ biến cho các giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, phương pháp hóa trị có thể được sử dụng trong những trường hợp ung thư đã lan rộng khắp cơ thể và liệu pháp hormone không có tác dụng.

Thuốc hóa trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt thường được tiêm vào tĩnh mạch. Giống như liệu pháp hormone, hóa trị thường không thể chữa khỏi ung thư tuyến tiền liệt ở giai đoạn này. Hóa trị giúp thu nhỏ kích thước khối u, giảm triệu chứng và kéo dài tuổi thọ.

Các tác dụng phụ của phương pháp hóa trị gồm có:

• Mệt mỏi
• Rụng tóc
• Ăn không ngon miệng
• Buồn nôn
• Nôn
• Tiêu chảy
• Sức đề kháng yếu

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch là một trong những phương pháp điều trị ung thư mới. Phương pháp này sử dụng chính hệ miễn dịch của cơ thể để chống lại tế bào ung thư. Trong liệu pháp miễn dịch, một loại tế bào của hệ miễn dịch gọi là tế bào trình diện kháng nguyên (antigen-presenting cell -APC) được lấy mẫu trong phòng thí nghiệm và cho tiếp xúc với một loại protein có trong tế bào ung thư tuyến tiền liệt.

Những tế bào này ghi nhớ protein, phản ứng với protein và giúp các tế bào bạch cầu lympho T của hệ miễn dịch tiêu diệt các tế bào có chứa protein đó. Hỗn hợp này được tiêm vào cơ thể bệnh nhân, sau đó nhắm đến tế bào ung thư và kích thích hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư. Đây được gọi là vắc xin Sipuleucel-T.

Sóng siêu âm hội tụ cường độ cao (HIFU)

Sóng siêu âm hội tụ cường độ cao (high-intensity focused ultrasound - HIFU) là một phương pháp điều trị ung thư mới đang được nghiên cứu. Phương pháp này sử dụng các chùm sóng âm thanh cao tần hội tụ để làm nóng và tiêu diệt tế bào ung thư. HIFU giống xạ trị ở chỗ nhắm đến khối u nhưng không sử dụng phóng xạ.

Lựa chọn phương pháp điều trị nào?

Bác sĩ sẽ xác định phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt phù hợp nhất cho bệnh nhân dựa trên một số yếu tố như giai đoạn ung thư, mức độ lan rộng của ung thư, nguy cơ tái phát cũng như tuổi tác và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.