Liệu pháp áp lạnh điều trị ung thư tuyến tiền liệt bằng cách nào?

Liệu pháp áp lạnh (cryotherapy) sử dụng nguyên lý làm lạnh sâu để tiêu diệt tế bào ung thư. Vào những năm 1960, liệu pháp áp lạnh là một phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt thử nghiệm. Vào thời điểm đó, phương pháp điều trị này có tỷ lệ biến chứng cao nhưng trong những năm gần đây, việc kết hợp liệu pháp áp lạnh với các công nghệ chẩn đoán hình ảnh để hướng dẫn điều trị đã giúp cải thiện đáng kể kết quả.

Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về liệu pháp áp lạnh trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt.

Cơ chế điều trị ung thư tuyến tiền liệt của liệu pháp áp lạnh

Trong liệu pháp áp lạnh, bác sĩ đưa đầu dò kim loại qua khu vực giữa hậu môn và bìu vào tuyến tiền liệt. Đầu dò bơm khí lạnh qua tuyến tiền liệt cho đến khi nhiệt độ giảm xuống mức rất thấp, thường là dưới -40ºC (-40ºF). Điều này làm đóng băng toàn bộ hoặc một phần tuyến tiền liệt, đồng thời tiêu diệt các tế bào ung thư theo nhiều cơ chế khác nhau:

• Tạo ra băng và làm khô không gian giữa các tế bào.
• Thu nhỏ các tế bào.
• Tạo ra băng bên trong các tế bào, điều này phá hủy tế bào.
• Việc đóng băng rồi ngay sau đó lại làm tan băng sẽ làm thay đổi độ pH của tế bào.
• Gây sưng và viêm cắt nguồn cung cấp máu đến các tế bào ung thư.

Liệu pháp áp lạnh vùng

Liệu pháp áp lạnh vùng là một phương pháp điều trị thay thế đầy hứa hẹn. Liệu pháp áp lạnh truyền thống điều trị toàn bộ tuyến tiền liệt trong khi liệu pháp áp lạnh vùng chỉ tập trung điều trị khu vực có tế bào ung thư ở tuyến tiền liệt.

Trong một nghiên cứu vào năm 2020, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng liệu pháp áp lạnh vùng mang lại kết quả tương tự như liệu pháp áp lạnh truyền thống nhưng ít gây biến chứng hơn. Nghiên cứu này được thực hiện trên những nam giới mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ trung bình hoặc cao. (1)

Khi nào nên điều trị ung thư tuyến tiền liệt bằng liệu pháp áp lạnh?

Liệu pháp áp lạnh hiện không phải là một phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Các nhà nghiên cứu vẫn đang tìm hiểu xem khi nào nên lựa chọn liệu pháp áp lạnh thay cho các phương pháp điều trị khác. Đây có thể là một giải pháp điều trị cho những trường hợp ung thư giới hạn ở tuyến tiền liệt, chưa lan ra bên ngoài.

Bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp áp lạnh:

• nếu người bệnh bị ung thư tái phát sau xạ trị
• thay cho xạ trị hoặc phẫu thuật nếu người bệnh không đủ điều kiện thực hiện các phương pháp điều trị này

Hiệu quả của liệu pháp áp lạnh

Các nhà nghiên cứu hiện vẫn đang đánh giá hiệu quả của liệu pháp áp lạnh so với các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt khác. Các nghiên cứu đã tìm thấy kết quả đầy hứa hẹn nhưng theo một nghiên cứu vào năm 2022, vẫn chưa có đủ dữ liệu để kết luận hiệu của về lâu dài của liệu pháp này.

Theo một nghiên cứu khác vào năm 2022, có thể sử dụng liệu pháp áp lạnh làm phương pháp điều trị trong “giai đoạn chuyển tiếp”. Mặc dù hiện đã có đủ nghiên cứu để liệu pháp áp lạnh không còn là một phương pháp điều trị thử nghiệm nhưng vẫn chưa đủ để coi đây là một phương pháp điều trị được kiểm chứng.

Trong một tổng quan nghiên cứu vào năm 2022, các nhà nghiên cứu đã phân tích hiệu quả của liệu pháp áp lạnh ở 11.228 người mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt có nguy cơ thấp hoặc trung bình. Tỷ lệ sống toàn bộ dao động từ 61,3% đến 99,1%. Dù được dùng làm phương pháp điều trị bước đầu hay bước hai thì liệu pháp áp lành đều cho hiệu quả như nhau. (2)

Một nghiên cứu vào năm 2020 cho thấy liệu pháp áp lạnh cho kết quả tương đương phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến tiền liệt – một trong những phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt tiêu chuẩn. Nhưng liệu pháp áp lạnh ít gây ra các vấn đề không mong muốn hơn. Nghiên cứu này được thực hiện trên những nam giới mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ thấp và trung bình.

Tác dụng phụ của liệu pháp áp lạnh

Theo tổng quan nghiên cứu vào năm 2022 được nhắc đến bên trên, các tác dụng phụ được báo cáo phổ biến nhất của liệu pháp áp lạnh gồm có:

• Rối loạn cương dương – xảy ra ở 3,7% đến 88,0% số người tham gia nghiên cứu
• Bí tiểu – xảy ra ở 4,1% đến 18,0% số người tham gia nghiên cứu
• Tiểu không tự chủ – xảy ra ở 1,6% đến 18,0% số người tham gia nghiên cứu
• Nhiễm trùng đường tiết niệu dưới hoặc nhiễm trùng bàng quang - xảy ra ở 3,0% đến 16,7% số người tham gia nghiên cứu
• Chưa đến 1% số người tham gia nghiên cứu bị rò trực tràng – bàng quang sau điều trị và cần phải phẫu thuật để đóng lỗ rò.

Quy trình thực hiện liệu pháp áp lạnh để điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Chuẩn bị trước điều trị

Người bệnh có thể phải dùng thuốc nhuận tràng hoặc thuốc xổ để làm sạch ruột trước khi điều trị. Ngoài ra, người bệnh phải nhịn ăn 8 tiếng hoặc lâu hơn nếu như cần gây mê toàn thân khi điều trị.

Các bước điều trị

1. Người bệnh được gây mê toàn thân qua đường tĩnh mạch để hoàn toàn không cảm thấy đau đớn trong suốt quá trình điều trị. Trong những trường hợp không thể gây mê toàn thân, người bệnh sẽ được gây tê tủy sống.
2. Bác sĩ luồn một ống thông vào đầu dương vật qua bàng quang, sau đó bơm chất lỏng ấm vào để bảo vệ những khu vực này khỏi tổn hại do khí lạnh.
3. Bác sĩ đưa đầu dò siêu âm vào hậu môn để hướng dẫn kim áp lạnh.
4. Đưa một cây kim qua khu vực giữa hậu môn và dương vật vào tuyến tiền liệt.
5. Khí lạnh được truyền qua kim để làm lạnh mô tuyến tiền liệt. Khí lạnh được truyền theo đợt, giữa các đợt có khoảng nghỉ để nhiệt độ tuyến tiền liệt tăng trở lại.
6. Sau khi hoàn tất, bác sĩ rút kim ra và luồn ống dẫn lưu vào dương vật để dẫn chất lỏng trong bàng quang ra ngoài.

Sau điều trị

Người bệnh có thể về nhà ngay trong ngày nhưng một số trường hợp phải ở viện để theo dõi. Sau khi điều trị bằng liệu pháp áp lạnh, người bệnh có thể sẽ cảm thấy đau hoặc khó chịu và cần dùng thuốc giảm đau.

Phục hồi sau điều trị

Người bệnh có thể phải đặt ống thông tiểu trong vài tuần để vết thương mau lành. Một số vấn đề có thể xảy ra sau khi điều trị là đau nhức, bầm tím và có máu trong nước tiểu. Những hiện tượng này thường kéo dài vài ngày.

Người bệnh cũng có thể sẽ bị rối loạn tiểu tiện hoặc đại tiện. Nhưng chức năng tiểu tiện và đại tiện sẽ dần trở lại bình thường sau một thời gian.

Điều quan trọng là phải tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sau điều trị và tái khám đầy đủ theo lịch hẹn để kiểm tra xem các tế bào ung thư đã bị loại bỏ hoàn toàn hay chưa.

So sánh liệu pháp áp lạnh và các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt khác

Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (National Cancer Institute), có 8 phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt:

• Giám sát tích cực
• Phẫu thuật
• Xạ trị
• Liệu pháp hormone
• Hóa trị
• Liệu pháp nhắm trúng đích
• Liệu pháp miễn dịch
• Dùng thuốc bisphosphonate

Giám sát tích cực

Bác sĩ có thể đề nghị giám sát tích cực trong trường hợp người bệnh lớn tuổi hoặc bệnh ung thư tuyến tiền liệt được dự đoán là tiến triển chậm. Giám sát tích cực có nghĩa là không cần điều trị. Người bệnh chỉ cần tái khám thường xuyên để theo dõi những thay đổi của bệnh ung thư.

Giám sát tích cực giúp tránh được biến chứng của các phương pháp điều trị khác nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ ung thư tiến triển.

Phẫu thuật

Phẫu thuật là một giải pháp điều trị nếu người bệnh có sức khỏe tổng thể tốt và ung thư giới hạn ở tuyến tiền liệt hoặc vùng mô lân cận. Loại phẫu thuật phổ biến nhất để điều trị ung thư tuyến tiền liệt là phẫu thuật cắt toàn bộ tuyến tiền liệt. Trong ca phẫu thuật, tuyến tiền liệt và mô xung quanh bị cắt bỏ để loại bỏ tế bào ung thư.

Phẫu thuật xâm lấn hơn so với liệu pháp áp lạnh nhưng ít có nguy cơ xảy ra các biến chứng nghiêm trọng như rối loạn cương dương và các vấn đề về tiết niệu. Phẫu thuật cũng có tỷ lệ sống sót sau điều trị cao hơn.

Xạ trị

Xạ trị sử dụng các hạt hoặc sóng có năng lượng cao như tia X, gamma hoặc proton để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị là một phương pháp điều trị hiệu quả nhưng lại làm tăng nguy cơ ung thư bàng quang và đường tiêu hóa. Xạ trị còn có thể gây ra tác dụng phụ như rối loạn cương dương và các vấn đề về tiết niệu.

Xạ trị thường được kết hợp với các phương pháp điều trị khác như liệu pháp hormone hoặc phẫu thuật.

Các phương pháp điều trị khác

• Liệu pháp hormone: làm giảm lượng testosterone – loại hormone các tế bào ung thư cần để phát triển.
• Hóa trị: sử dụng thuốc truyền qua đường tĩnh mạch hoặc đường uống để tiêu diệt tế bào ung thư. Phương pháp điều trị này tác động đến toàn cơ thể nên có thể phá hủy cả các tế bào khỏe mạnh và có nhiều tác dụng phụ hơn.
• Liệu pháp nhắm trúng đích: sử dụng các loại thuốc được bào chế để chỉ tiêu diệt các tế bào ung thư mà không ảnh hưởng tới các tế bào khỏe mạnh, nhờ đó tránh được nhiều tác dụng phụ của phương pháp hóa trị.
• Liệu pháp miễn dịch: dùng thuốc kích thích hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư.
• Bisphosphonate: Bisphosphonate là nhóm thuốc được sử dụng để giảm nguy cơ mất xương do điều trị bằng liệu pháp hormone.

Tóm tắt bài viết

Liệu pháp áp lạnh là một giải pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt với cơ chế là đông lạnh để phá hủy các tế bào ung thư. Các nghiên cứu vẫn đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả của liệu pháp áp lạnh so với các phương pháp điều trị khác như xạ trị và phẫu thuật.

Liệu pháp áp lạnh có thể được sử dụng cho những ca bệnh không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác hoặc nếu người bệnh không thể phẫu thuật hay xạ trị.