Đo mật độ xương giúp phát hiện những vấn đề gì?

Phương pháp đo mật độ xương được sử dụng phổ biến nhất hiện nay là DEXA hay đo hấp thụ tia X năng lượng kép (dual energy X-ray absorptiometry, còn gọi là DXA). Đây là một công cụ quan trọng giúp phát hiện loãng xương, loại bệnh về xương phổ biến nhất. Loãng xương khiến cho xương trở nên mỏng đi và suy yếu theo thời gian, điều này làm tăng nguy cơ gãy xương.

Mục đích của đo mật độ xương

Bác sĩ có thể đề nghị đo mật độ xương nếu người bệnh có các dấu hiệu của loãng xương, xương yếu hoặc ở độ tuổi cần sàng lọc.

Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) khuyến nghị những nhóm đối tượng sau đây nên đo mật độ xương:

• Phụ nữ trên 65 tuổi
• Phụ nữ dưới 65 tuổi có nguy cơ gãy xương cao

Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh loãng xương cao hơn nam giới và nguy cơ sẽ càng gia tăng nếu hút thuốc hoặc uống nhiều rượu. Ngoài ra, các yếu tố khác làm tăng nguy cơ loãng xương còn có:

• Suy thận mạn
• Mãn kinh sớm
• Rối loạn ăn uống dẫn đến thiếu cân
• Tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương
• Từng bị gãy xương khi chỉ bị chấn thương nhẹ
• Viêm khớp dạng thấp
• Chiều cao giảm đáng kể (dấu hiệu gãy nén đốt sống)
• Lối sống ít vận động

Chuẩn bị trước khi đo mật độ xương

Đo mật độ xương không yêu cầu phải chuẩn bị gì đặc biệt. Nếu đang dùng thực phẩm chức năng bổ sung canxi thì người bệnh nên ngừng uống 24 giờ trước khi đo mật độ xương. Nên mặc quần áo rộng rãi, thoải mái, tránh mặc đồ có nút, khuy hoặc khóa kéo bằng kim loại vì kim loại có thể cản trở tia X.

Quá trình thực hiện

Đo mật độ xương không xâm lấn, gây đau đớn và không cần dùng thuốc. Người bệnh sẽ nằm ngửa trên bàn trong khi máy đo quét tia X qua cơ thể.

Người bệnh sẽ nằm ngửa thẳng chân hoặc gác chân lên một chiếc gối đệm vuông để giữ thẳng cột sống.

Có hai loại máy DEXA, mỗi loại được sử dụng cho những khu vực khác nhau trên cơ thể và quy trình thực hiện cũng hơi khác nhau.

Máy DEXA trung tâm

Đa số các bệnh viện đều sử dụng loại máy này. Máy DEXA trung tâm có kích thước lớn, cố định. Người bệnh nằm trên bàn của máy trong khi máy quét qua hông, cột sống và các xương khác ở thân trên.

Máy DEXA ngoại biên

Loại máy DEXA này nhỏ hơn máy DEXA trung tâm, thường được sử dụng để đo mật độ xương ở các khu vực nhỏ hơn như cẳng tay, cổ tay, ngón tay hoặc gót chân. DEXA ngoại biên thường được sử dụng như một công cụ sàng lọc để xem người bệnh có cần đo mật độ xương bằng máy DXA trung tâm hay không. Quá trình đo chỉ mất vài phút.

Rủi ro của đo mật độ xương

Vì máy đo mật độ xương sử dụng tia X nên người bệnh sẽ phải tiếp xúc với bức xạ. Tuy nhiên, liều lượng bức xạ chỉ rất thấp, thấp hơn nhiều so với chụp X-quang thông thường. Các chuyên gia cho biết rủi ro của việc tiếp xúc với bức xạ khi đo mật độ xương thấp nhiều so với những tác hại của việc không phát hiện ra bệnh loãng xương. Nếu loãng xương không được điều trị, xương sẽ ngày càng yếu và người bệnh sẽ rất dễ bị gãy xương.

Đo mật độ xương bằng phương pháp DEXA không phù hợp với phụ nữ mang thai vì tia X có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Ý nghĩa kết quả đo mật độ xương

Đo mật độ xương bằng phương pháp DEXA cho kết quả dưới dạng T-score (điểm T). T-score so sánh mật độ khoáng xương đo được của người bệnh với mật độ khoáng xương của một người 30 tuổi khỏe mạnh (điểm 0):

• T-score từ 1 đến -1: mật độ xương bình thường
• T-score từ -1 đến -2,5: mật độ xương thấp nhưng chưa đến mức loãng xương (thiếu xương)
• T-score từ -2,5 trở xuống: mật độ xương rất thấp (loãng xương)