Có nên dùng thuốc ngủ để điều trị mất ngủ mạn tính không?

Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ có biểu hiện l khó đi vào giấc ngủ hoặc khó duy trì giấc ngủ. Mất ngủ được chia thành mất ngủ cấp tính và mất ngủ mạn tính. Mất ngủ cấp tính là tình trạng mất ngủ trong thời gian ngắn, có thể là một đêm đến vài tuần. Mất ngủ mạn tính là tình trạng xảy ra thường xuyên và kéo dài. Sử dụng thuốc ngủ là một cách điều trị mất ngủ mạn tính. Thuốc ngủ giúp điều chỉnh lại thói quen ngủ. Các phương pháp điều trị khác gồm có dùng thực phẩm chức năng và trị liệu hành vi.

Mất ngủ được coi là mạn tính nếu xảy ra từ 3 đêm trở lên trong một tuần và kéo dài trong ít nhất 3 tháng.

Bước đầu tiên về điều trị chứng mất ngủ thường là thay đổi thói quen ngủ, chẳng hạn như cố gắng đi ngủ vào cùng một thời điểm mỗi đêm. Thuốc ngủ thường là biện pháp cuối cùng và chỉ nên sử dụng thuốc ngủ trong thời gian ngắn.

Thuốc trị mất ngủ không kê đơn

Các loại thuốc không kê đơn dùng để điều trị chứng mất ngủ gồm có:

Thuốc kháng histamin

Thuốc kháng histamin vốn được dùng để điều trị dị ứng nhưng một số loại có thể được dùng dưới hình thức ngoài hướng dẫn (off-label) để điều trị chứng mất ngủ. Điều này là do thuốc kháng histamin có thể gây tác dụng phụ là buồn ngủ. Sử dụng ngoài hướng dẫn có nghĩa là một loại thuốc được dùng cho mục đích chưa được phê duyệt (trong trường hợp này là điều trị mất ngủ).

Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc kháng histamin điều trị mất ngủ. Trên thực tế, việc dùng thuốc kháng histamin để điều trị mất ngủ không được khuyến khích vì tác dụng an thần của thuốc sẽ giảm nhanh chóng sau một thời gian sử dụng. Thêm nữa, thuốc kháng histamin có thể gây buồn ngủ hoặc kích động vào ban ngày.

Melatonin

Melatonin là một loại hormone được sản xuất bởi tuyến tùng trong não. Hormone này điều phối chu kỳ ngủ - thức. Viên uống melatonin chứa dạng tổng hợp của hormone này.

Mặc dù các nghiên cứu chưa chứng minh rằng uống bổ sung melatonin có hiệu quả trong điều trị chứng mất ngủ nhưng điều này có lợi trong một số trường hợp nhất định. Nghiên cứu cho thấy melatonin có thể giúp làm giảm tình trạng mất ngủ do lệch múi giờ.

Viên uống melatonin thường có hàm lượng từ 0,5 – 10 miligam (mg). Viên uống melatonin nói chung là an toàn nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ, chẳng hạn như buồn nôn, nhức đầu và chóng mặt.

Thuốc trị mất ngủ kê đơn

Các loại thuốc kê đơn dùng để điều trị chứng mất ngủ gồm có:

Benzodiazepine

Benzodiazepine là nhóm thuốc chống lo âu giúp thư giãn tinh thần và buồn ngủ. Nhưng các loại thuốc này nguy cơ gây lệ thuộc cao và có thể gây ra các triệu chứng cai thuốc nếu ngừng dùng sau khi sử dụng một thời gian dài, nhất là khi ngừng đột ngột. Chỉ nên dùng benzodiazepine trong khoảng 7 – 10 ngày.

Một số loại benzodiazepine được dùng để điều trị mất ngủ gồm có:

Thuốc chủ vận thụ thể benzodiazepine

Thuốc chủ vận thụ thể benzodiazepine phát huy tác dụng nhanh hơn so với các thuốc trong nhóm benzodiazepine và thường ít gây tác dụng phụ hơn. Các loại thuốc chủ vận thụ thể benzodiazepine được dùng để điều trị mất ngủ gồm có:

Thuốc đối kháng thụ thể orexin

Thuốc đối kháng thụ thể orexin ngăn cản hoạt động của orexin, một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác tỉnh táo. Không nên sử dụng những loại thuốc này trong thời gian dài. Các loại thuốc đối kháng thụ thể orexin đã được phê duyệt gồm có:

Tasimeleon

Tasimelteon (Hetlioz) làm tăng tác dụng của melatonin lên não. Loại thuốc này đã được phê duyệt sử dụng để điều trị rối loạn giấc ngủ và hội chứng Smith-Magenis. Liều dùng khuyến nghị là 20 mg, uống trước khi đi ngủ một giờ.

Doxepin

Doxepin (Silenor) ngăn chặn histamin và các thụ thể khác trong não. Liều khuyến nghị để điều trị chứng mất ngủ là 3 – 6 mg trước khi đi ngủ.

Thảo dược và thực phẩm chức năng

Một số loại thảo dược và thực phẩm chức năng thường được dùng để hỗ trợ giấc ngủ gồm có:

• Rễ cây nữ lang
• Magie
• Tinh dầu hoa oải hương
• Hoa lạc tiên
• Glycin
• Dầu CBD (cannabidiol)

Thay đổi thói quen

Đôi khi, thay đổi thói quen sống có thể giúp cải thiện giấc ngủ:

• Ngủ trong không gian yên tĩnh, tối và có nhiệt độ dễ chịu
• Không dùng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ
• Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày
• Không tiêu thụ caffeine, rượu bia và nicotin gần giờ đi ngủ
• Tập thể dục đều đặn nhưng không tập sát giờ đi ngủ
• Không ngủ vào ban ngày
• Hạn chế căng thẳng
• Không ăn khuya

Liệu pháp nhận thức hành vi

Nếu bạn đã thay đổi thói quen sống mà tình trạng mất ngủ vẫn không cải thiện, bác sĩ có thể sẽ đề xuất liệu pháp nhận thức - hành vi cho chứng mất ngủ (cognitive behavioral therapy for insomnia - CBT-I). Quá trình trị liệu thường kéo dài 6 - 8 tuần.

Nên thử điều trị bằng CBT-I trước khi dùng thuốc ngủ. Trong quá trình trị liệu, bạn sẽ được hướng dẫn cách:

• thư giãn tinh thần
• xác định và chấm dứt những thói quen đang gây ảnh hưởng đến giấc ngủ
• giảm bớt những lo lắng về giấc ngủ

Khi nào nên đi khám?

Mất ngủ mạn tính gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và cuộc sống. Bạn nên đi khám nếu thường xuyên gặp các triệu chứng dưới đây và đã thử thay đổi thói quen ngủ mà tình hình không cải thiện:

• Khó đi vào giấc ngủ
• Thức giấc nhiều lần giữa đêm
• Thức dậy quá sớm vào buổi sáng và khó ngủ lại
• Không cảm thấy sảng khoái sau khi thức dậy
• Cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày

Tóm tắt bài viết

Bước đầu tiên mà bạn nên thực hiện để điều trị mất ngủ là thay đổi thói quen, ví dụ như duy trì lịch trình ngủ đều đặn và loại bỏ những thói quen gây ảnh hưởng đến giấc ngủ. Nếu không có tác dụng thì có thể thử liệu pháp nhận thức hành vi CBT-I. Nếu tình hình vẫn không cải thiện thì có thể bạn cần phải dùng thuốc. Tuy nhiên, nhiều loại thuốc trị mất ngủ, chẳng hạn như nhóm thuốc benzodiazepin, có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng và không nên sử dụng lâu dài.