Có nên dùng thuốc ngủ để trị mất ngủ không?

Những yếu tố quan trọng mà bạn cần cân nhắc trước khi sử dụng thuốc điều trị mất ngủ gồm có:

• Thời gian thuốc tồn tại trong cơ thể
• Các tác dụng phụ của thuốc
• Nguy cơ lệ thuộc thuốc

Tốt hơn hết bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc trị mất ngủ nào.

Luôn dùng thuốc theo đúng chỉ định. Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về liều dùng, tần suất dùng thuốc, thời gian giảm liều và ngừng thuốc.

Các loại thuốc trị mất ngủ

Có nhiều loại thuốc khác nhau được dùng để điều trị chứng mất ngủ.

Thuốc không kê đơn

• diphenhydramine (Benadryl)
• doxylamine (Unisom)

Thảo dược và thực phẩm chức năng

• Melatonin
• Rễ cây nữ lang
• Magie
• Hoa bia
• Hoa cúc
• Cbd

Thuốc kê đơn đã được phê duyệt

Các nhóm thuốc kê đơn đã được phê duyệt để điều trị chứng mất ngủ:

• Thuốc không chứa benzodiazepine
  • eszopiclone
  • zaleplon
  • zolpidem
• Benzodiazepine
  • estazolam
  • flurazepam
  • quazepam
  • temazepam
  • triazolam
• Thuốc kháng histamin
  • doxepin
• Chất chủ vận thụ thể melatonin
  • ramelteon
• Chất chủ vận thụ thể orexin kép (DORA)
  • lemborexant
  • suvorexant

Thuốc kê đơn chưa được phê duyệt

Mặc dù chưa được phê duyệt nhưng các loại thuốc sau đây có tác dụng phụ gây buồn ngủ và có thể được dùng để trị mất ngủ:

• amitriptyline
• mirtazapine
• quetiapine
• trazodone

Cơ chế tác dụng của thuốc trị mất ngủ

Thuốc không kê đơn

Thuốc không kê đơn là những loại thuốc mà bạn có thể mua được tại các hiệu thuốc mà không cần đơn của bác sĩ. Một số loại thuốc không kê đơn được sử dụng để điều trị chứng mất ngủ vì có tác dụng phụ là gây buồn ngủ.

Một số loại thuốc không kê đơn mặc dù có thể giúp dễ ngủ và ngủ ngon hơn nhưng lại có chứa các thành phần gây hại cho cơ thể.

Thảo dược và thực phẩm chức năng

Loại thực phẩm chức năng được sử dụng phổ biến nhất để trị mất ngủ là melatonin. Đây vốn là một loại hormone được tạo ra tự nhiên trong cơ thể khi trời tối, có vai trò điều hòa nhịp sinh học.

Có rất nhiều loại thảo dược được sử dụng để cải thiện giấc ngủ nhưng hiện chưa có nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả của những loại thảo dược này đối với chứng mất ngủ. Liều dùng thảo dược cũng chưa được xác định rõ. Thảo dược và thực phẩm chức năng đều có tác dụng phụ và có thể tương tác với thuốc.

Thuốc kê đơn

• Benzodiazepine: các loại thuốc trong nhóm này kích hoạt GABA, một chất dẫn truyền thần kinh gây buồn ngủ. Các bác sĩ ít khi kê thuốc trong nhóm benzodiazepine để điều trị chứng mất ngủ vì các loại thuốc này có nhiều tác dụng phụ, có thể gây lệ thuộc và hội chứng cai thuốc khi ngừng dùng đột ngộ.
• Thuốc không chứa benzodiazepine: là một lựa chọn thay thế benzodiazepine. Các loại thuốc này tác động đến một thụ thể cụ thể gây buồn ngủ trên GABA. Thuốc không chứa benzodiazepine ít gây lệ thuộc hơn so với nhóm benzodiazepine nhưng vẫn có những tác dụng phụ cần cân nhắc.
• Thuốc kháng histamin: những loại thuốc này được sử dụng chủ yếu để làm giảm các triệu chứng dị ứng nhưng vì gây buồn ngủ nên có thể được dùng để trị mất ngủ. Thuốc kháng histamin ngăn chặn histamin, một chất dẫn truyền thần kinh gây tỉnh táo, nhờ đó dẫn đến cảm giác buồn ngủ và giúp bạn đi vào giấc ngủ nhanh hơn.
• Chất chủ vận thụ thể melatonin: các loại thuốc này liên kết với các thụ thể melatonin trong não, các thụ thể này đóng vai trò chính trong con đường truyền tín hiệu khiến chúng ta cảm thấy buồn ngủ và đi vào giấc ngủ.
• Chất chủ vận thụ thể orexin kép (DORA): những loại thuốc này ức chế hoạt động của orexin, một chất dẫn truyền thần kinh trong não gây tỉnh táo. Ức chế orexin sẽ giúp bạn dễ ngủ hơn.
• Các loại thuốc kê đơn chưa được phê duyệt: các loại thuốc kê đơn chưa được phê duyệt để điều trị chứng mất ngủ gồm có thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần và thuốc ổn định tâm trạng. Các loại thuốc này vốn được dùng để điều trị các bệnh lý khác nhưng do có tác dụng phụ gây buồn ngủ nên đôi khi được dùng để trị mất ngủ.

Tác dụng phụ của thuốc trị mất ngủ không kê đơn

Nhiều loại thảo dược, thực phẩm chức năng và thuốc không kê đơn có vẻ vô hại nhưng thực ra, chúng đều có tác dụng phụ. Một số loại thuốc không kê đơn còn có thể gây tổn hại nội tạng nếu dùng liều cao hoặc dùng trong thời gian dài.

Thảo dược, thực phẩm chức năng và thuốc trị mất ngủ không kê đơn còn có thể tương tác với các loại thuốc khác mà bạn đang dùng hoặc thực phẩm mà bạn ăn. Các tác dụng phụ thường gặp của thuốc trị mất ngủ không kê đơn là buồn ngủ vào ban ngày, mệt mỏi, chóng mặt và buồn nôn.

Thuốc kháng histamin còn ngăn cản hoạt động của một chất dẫn truyền thần kinh khác tên là acetylcholine. Thiếu acetylcholine có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Sử dụng thuốc kháng histamin trong thời gian dai có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.

Dùng bất kỳ loại thuốc trị mất ngủ nào cùng với rượu bia đều sẽ gây nguy hiểm.

Khi nào cần dùng thuốc trị mất ngủ kê đơn?

Mặc dù dùng thuốc là cách nhanh nhất để trị mất ngủ nhưng đây lại không phải là phương pháp điều trị được khuyến nghị.

Gần như tất cả mọi người đều từng bị mất ngủ ít nhất một lần. Nguyên nhân có thể là do căng thẳng, lo lắng, uống cà phê muộn, lệch múi giờ, ngủ nhiều vào ban ngày… Trên thực tế, mất ngủ cấp tính (ngắn hạn) là một vấn đề phổ biến. Đây là tình trạng mất ngủ xảy ra từ 1 đêm cho đến vài tuần. Tình trạng này thường tự hết mà không cần điều trị.

Nếu tình trạng mất ngủ xảy ra từ 3 lần trở lên trong một tuần và kéo dài trên 3 tháng thì được coi là mạn tính (dài hạn). Mất ngủ kéo dài sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Thuốc kê đơn thường được sử dụng khi vấn đề về giấc ngủ xảy ra thường xuyên, kéo dài, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và không thể kiểm soát được bằng cách thay đổi thói quen hay liệu pháp nhận thức - hành vi.

Mất ngủ mạn tính thường là do một vấn đề sức khỏe gây ra, chẳng hạn như trầm cảm hoặc các bệnh lý gây đau mạn tính. Trước tiên cần phải điều trị bệnh lý gây mất ngủ. Chỉ khi giải quyết được nguyên nhân gốc rễ thì mới có thể thực sự cải thiện được giấc ngủ.

Tuy nhiên, trong thời gian đầu, bạn có thể cần dùng thuốc điều trị mất ngủ.

Thuốc không chứa benzodiazepine là một trong những nhóm thuốc kê đơn được sử dụng phổ biến nhất làm phương pháp điều trị bước đầu cho chứng mất ngủ.

Không có bất cứ loại thuốc trị mất ngủ nào có thể dùng mãi mãi. Bạn phải tái khám sau một thời gian dùng thuốc để đánh giá tình trạng mất ngủ. Nếu tình trạng đã có cải thiện, bác sĩ sẽ giảm liều, đổi loại thuốc khác hoặc đề nghị ngừng dùng thuốc.

Tác dụng phụ của thuốc trị mất ngủ kê đơn

Tất cả các loại thuốc kê đơn đều có tác dụng phụ nhưng đa phần chỉ là những tác dụng phụ nhẹ, chẳng hạn như:

• Buồn ngủ vào ban ngày
• Buồn nôn
• Chóng mặt
• Mệt mỏi
• Đau đầu

Nhóm thuốc benzodiazepine có thể gây lệ thuộc. Các loại thuốc này còn có thể làm giảm trí nhớ và gây buồn ngủ vào ban ngày.

Các loại thuốc kê đơn chưa được phê duyệt để điều trị chứng mất ngủ có nguy cơ gây tác dụng phụ cao hơn vì vốn được sử dụng để điều trị các vấn đề khac. Các loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như:

• Thay đổi tâm trạng và hành vi
• Thay đổi chu kỳ giấc ngủ
• Ảo giác

Thuốc trị mất ngủ kê đơn an toàn nhất

Không có loại thuốc nào an toàn tuyệt đối.

Tất cả các loại thuốc đều đi kèm tác dụng phụ. Khi kê thuốc, bác sĩ sẽ nói rõ về những tác dụng phụ có thể xảy ra.

Thông thường, các loại thuốc có thời gian duy trì tác dụng ngắn (hoặc tồn tại trong cơ thể trong thời gian ngắn) được ưu tiên hơn nhưng các loại thuốc này lại có nguy cơ gây lệ thuộc cao hơn.

Có ba loại mất ngủ là khó bắt đầu giấc ngủ, tỉnh giấc giữa đêm và thức dậy quá sớm vào buổi sáng. Loại khó điều trị nhất là thức dậy quá sớm vào buổi sáng. Loại này đòi hỏi phải dùng thuốc có thời gian bán hủy dài nên thuốc sẽ tồn tại trong cơ thể suốt đêm.

Vấn đề với các loại thuốc có tác dụng kéo dài là thường gây buồn ngủ, uể oải và trì trệ vào ngày hôm sau.

Thuốc trị mất ngủ có gây lệ thuộc không?

Các loại thuốc trị mất ngủ có thể gây lệ thuộc, đặc biệt là nhóm thuốc benzodiazepine. Đó là lý do tại sao nhóm thuốc này hiện ít khi được sử dụng.

Cho dù là loại thuốc nào cũng nên dùng liều thấp nhất có thể và phải chú ý đến các biểu hiện bất thường trong thời gian dùng thuốc.

Khi dùng một loại thuốc trị mất ngủ và có hiệu quả, việc ngừng thuốc sẽ rất khó khăn. Đó là lý do tại sao nên thử điều trị chứng mất ngủ bằng cách thay đổi thói quen và liệu pháp nhận thức – hành vi trước khi dùng thuốc.

Khi dùng một số loại thuốc trị mất ngủ một thời gian dài, việc ngừng thuốc đột ngột có thể gây hội chứng cai thuốc với các triệu chứng như bồn chồn, lo lắng, run tay, chóng mặt,… Do đó, cần giảm liều từ từ thay vì ngừng dùng đột ngột.

Lưu ý trước khi dùng thuốc trị mất ngủ

Bạn cần cho bác sĩ biết về bệnh sử và tất cả các loại thuốc đang dùng để bác sĩ tư vấn loại thuốc điều trị mất ngủ phù hợp. Thuốc trị mất ngủ có thể ảnh hưởng đến một số bệnh lý và tương tác với các loại thuốc khác. Đọc kỹ thông tin ghi trong Tờ hướng dẫn sử dụng thuốc và tránh dùng những loại thuốc chứa thành phần mà bạn từng bị dị ứng.

Không nên dùng bất kỳ loại thuốc gây buồn ngủ nào khi uống rượu bia, lái xe và vận hành máy móc. Người lớn tuổi cần thận trọng khi sử dụng những loại thuốc này.