Bị tiểu đường nên chọn loại statin nào?

Bệnh tiểu đường sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Do đó, ở những người mắc bệnh tiểu đường thì việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ khác của bệnh tim mạch, chẳng hạn như cholesterol cao, là điều đặc biệt quan trọng.

Nồng độ cholesterol trong máu cao sẽ dẫn đến hình thành mảng xơ vữa trong mạch máu, dẫn đến tắc nghẽn và làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.

Một loại thuốc có tác dụng giảm cholesterol lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL cholesterol) rất hiệu quả là statin. LDL cholesterol được gọi là “cholesterol xấu” do có thể tích tụ trong lòng mạch máu và dẫn đến xơ vữa động mạch.

Nhờ tác dụng làm giảm nồng độ cholesterol xấu nên statin giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Có nhiều loại statin và hiệu quả mà thuốc mang lại ở mỗi người là khác nhau. Vậy người bị bệnh tiểu đường nên chọn loại statin nào?

Nói chung, Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) khuyến nghị những người mắc bệnh này nên dùng các loại statin cường độ trung bình hoặc cao, đồng thời kết hợp với điều chỉnh chế độ ăn uống và tăng cường tập thể dục. (1)

Statin là gì?

Có nhiều loại statin và hiệu quả của mỗi loại là không giống nhau nhưng nhóm thuốc này có tác dụng chung là làm giảm cholesterol bằng cách can thiệp vào quá trình sản xuất một chất mà gan cần để tạo ra cholesterol.

Statin là thuốc điều trị cholesterol cao được sử dụng nhiều nhất trên thế giới. Nhóm thuốc này gồm có atorvastatin, fluvastatin, lovastatin, pitavastatin, pravastatin, rosuvastatin và simvastatin.

Hiện chưa có tiêu chuẩn chính xác về mức cholesterol xấu và cholesterol tốt khỏe mạnh. Mặc dù đã có các khuyến nghị về điều này nhưng tình trạng sức khỏe của mỗi người là khác nhau và những yếu tố này cũng ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Điều này có nghĩa là mức cholesterol khỏe mạnh ở người này có thể được coi là cao ở người khác và ngoài ra, việc điều trị cholesterol cao ở mỗi người cũng không hoàn toàn giống nhau.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ đã mở rộng thêm danh sách những đối tượng được khuyến nghị sử dụng statin.

Trước đây, các bác sĩ kê statin chủ yếu dựa trên chỉ số LDL cholesterol của người bệnh nhưng hiện nay còn cân nhắc cả các yếu tố khác.

Nói chung, những người bị tiểu đường nên dùng statin nếu có một trong các yếu tố dưới đây:

• Được chẩn đoán mắc bệnh tim mạch
• Trên 40 tuổi
• Từ 20 đến 39 tuổi và có thêm các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch khác

Lợi ích của statin ở người mắc bệnh tiểu đường

Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ khuyến nghị tất cả người lớn trên 40 tuổi mắc bệnh tiểu đường nên dùng statin cường độ trung bình và kết hợp điều chỉnh lối sống. (1)

Theo tổ chức này, việc kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ sẽ giúp giảm thiếu nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch gồm có:

• Cholesterol cao
• Cao huyết áp
• Thừa cân hoặc béo phì
• Hút thuốc lá
• Uống nhiều rượu
• Chế độ ăn uống nhiều natri, chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa
• Ít vận động

Càng có ít yếu tố nguy cơ trong số này thì khả năng bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ càng thấp.

Bệnh tiểu đường gây hại đến sức khỏe tim mạch vì theo thời gian, lượng đường trong máu cao có thể làm hỏng các mạch máu. Mạch máu bị tổn hại sẽ làm gián đoạn sự lưu thông máu đến tim và não. Điều này làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Bệnh tiểu đường còn làm giảm nồng độ lipoprotein tỉ trọng cao (HDL cholesterol) hay cholesterol tốt và tăng nồng độ LDL cholesterol.

Tình trạng này được gọi là rối loạn lipid máu do tiểu đường, có thể xảy ra ngay cả khi mức đường huyết được kiểm soát.

Statin có làm tăng đường huyết không?

Theo một đánh giá tài liệu vào năm 2016, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng statin có thể làm tăng lượng đường trong máu và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. (2)

Vào năm 2012, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã thay đổi nhãn an toàn của statin, theo đó những loại thuốc này có thể làm tăng đường huyết.

Một đánh giá tài liệu khác vào năm 2016 cũng cho thấy rằng statin làm tăng đường huyết ở những người mắc bệnh tiểu đường. (3) Tuy nhiên, các nghiên cứu cho ra nhiều kết quả khác nhau về tác dụng cụ thể của từng loại statin.

Một nghiên cứu vào năm 2017 và một nghiên cứu mới được thực hiện vào năm 2020 cũng cho thấy rằng việc sử dụng statin liều cao trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. (4)

Nói chung, nguy cơ vẫn chỉ ở mức thấp nhưng hai loại statin là atorvastatin và rosuvastatin có tác động nhiều nhất đến mức đường huyết. Trong khi đó, các loại statin dưới đây ít làm tăng lượng đường trong máu nhất:

• pravastatin
• fluvastatin
• pitavastatin

Pravastatin và fluvastatin thậm chí còn giúp kiểm soát lượng đường, nhưng điều này vẫn cần phải nghiên cứu thêm.

Mặc dù có những rủi ro tiềm ẩn nhưng FDA vẫn khuyến nghị sử dụng statin vì những lợi ích đối với sức khỏe tim mạch.

Chọn loại statin phù hợp

Có nhiều loại statin và việc lựa chọn sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như:

• Mức LDL cholesterol
• Các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh tim mạch
• Dung nạp thuốc

Như đã nói ở trên, ADA khuyến nghị dùng statin cường độ trung bình và cường độ cao cho những người mắc bệnh tiểu đường.

Theo ADA, chỉ nên sử dụng statin cường độ thấp cho bệnh nhân tiểu đường khi không dung nạp được cường độ cao hơn. Pravastatin và lovastatin là hai loại statin có cường độ thấp.

Đối với những trường hợp có nồng độ cholesterol quá cao và cần điều trị tích cực thì bác sĩ sẽ kê rosuvastatin - loại statin mạnh nhất hoặc atorvastatin liều cao.

Atorvastatin liều thấp đến trung bình và simvastatin là loại statin có cường độ trung bình.

Khả năng dung nạp statin cũng là một yếu tố quan trọng cần cân nhắc. Ban đầu có thể bác sĩ sẽ chỉ định một loại statin mạnh rồi sau đó chuyển sang loại khác nhẹ hơn hoặc giảm liều lượng nếu cần.

Tuy nhiên cũng có thể bắt đầu với loại nhẹ nhất và tăng cường độ hoặc liều lượng lên nếu nồng độ cholesterol không giảm như mong muốn.

Các lợi ích của statin

Statin có nhiều lợi ích cho sức khỏe, gồm có:

• Giảm cholesterol
• Giảm nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch
• Giảm nguy cơ cục máu đông
• Giảm khả năng phải nong mạch vành hoặc thủ thuật khác để tăng lưu thông máu trong động mạch

Đối với những người có nguy cơ cao bị đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim, lợi ích mà statin mang lại sẽ càng lớn. Lợi ích của nhóm thuốc này đối với sức khỏe tim mạch cũng tăng lên theo thời gian.

Tác dụng phụ của statin

Statin thường được dung nạp tốt nhưng giống như nhiều loại thuốc khác, statin cũng có một số tác dụng phụ, chẳng hạn như:

• Đau nhức cơ
• Buồn nôn
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Trí nhớ kém
• Tăng lượng đường trong máu và nguy cơ tiểu đường không phụ thuộc insulin (tiểu đường tuýp 2)
• Tổn thương gan
• Các vấn đề về tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy, đầy hơi và khó tiêu
• Khó ngủ

Những tác dụng phụ này có thể sẽ tự hết khi cơ thể quen với thuốc nhưng cũng có thể phải chuyển sang một loại statin khác hoặc giảm liều.

Trong số các tác dụng phụ được liệt kê của statin, có nhiều tác dụng phụ rất hiếm khi xảy ra và một số tác dụng phụ không có bằng chứng chứng minh. Cần nghiên cứu thêm về các tác dụng phụ của nhóm thuốc này. Theo FDA, lợi ích của statin vẫn lớn hơn so với rủi ro.

Tuy nhiên, statin có thể tương tác với các loại thuốc khác nên cần cho bác sĩ biết loại thuốc đang dùng khi được kê statin. Không nên dùng statin khi đang mang thai hoặc mắc một số bệnh về gan.

Các cách khác để cải thiện sức khỏe tim mạch

Để kiểm soát nồng độ cholesterol và bệnh tiểu đường thì dùng thuốc không thôi là chưa đủ mà còn cần phải kết hợp thêm những biện pháp khác, chẳng hạn như tập thể dục thường xuyên và ăn uống lành mạnh. Những điều này sẽ giúp duy trì mức đường huyết và LDL cholesterol khỏe mạnh.

Những người bị tiểu đường và có chỉ số LDL cholesterol cao hoặc các yếu tố nguy cơ khác của bệnh tim mạch nên dùng statin.

Khi đã dùng statin thì cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi ngừng hoặc đổi sang một loại thuốc khác. Điều này đặc biệt quan trọng nếu như gần đây mới bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Có nhiều cách để cải thiện sức khỏe tim mạch. Đối với những người bị tiểu đường và đã mắc bệnh tim mạch hoặc có nguy cơ cao trong tương lai thì liệu pháp statin có thể giúp ngăn ngừa nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.