Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây đột quỵ

Đột quỵ được phân loại dựa trên nguyên nhân và mỗi loại có phương pháp điều trị khác nhau.

Biết được nguyên nhân gây đột quỵ và biết cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ sẽ giúp giảm nguy cơ đột quỵ tái phát.

Các loại đột quỵ

Có ba loại đột quỵ chính:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: xảy ra do động mạch mang máu đến não bị tắc nghẽn
• Đột quỵ xuất huyết não: xảy ra do một động mạch của não bị vỡ hoặc rò rỉ, khiến máu chảy ra ngoài và chèn ép mô não
• Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua: dòng máu đến não bị gián đoạn tạm thời

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bao gồm cả tử vong nếu như không được điều trị kịp thời. Cơn thiếu máu não thoáng qua mặc dù không nghiêm trọng bằng nhưng sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ.

Nguyên nhân gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm 87% tổng số ca đột quỵ.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra do tắc nghẽn ở một động mạch trong não hoặc động mạch cảnh (các mạch máu nằm ở hai bên cổ, có chức năng đưa máu lên não). Sự tắc nghẽn này làm gián đoạn dòng máu chảy đến một phần não. Nguyên nhân gây tắc nghẽn thường là do cục máu đông.

Một nguyên nhân khác là xơ vữa động mạch – tình trạng tích tụ cholesterol và một số chất khác trong động mạch, khiến cho lòng động mạch thu hẹp lại và máu không thể chảy qua bình thường.

Nguyên nhân gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua cũng xảy ra khi một động mạch trong não hoặc một mạch máu cấp máu cho não bị tắc nghẽn. Tuy nhiên, khác với đột quỵ do thiếu máu cục bộ, tình trạng tắc nghẽn gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Mạch máu bị tắc nghẽn tự thông trở lại trong vòng vài phút khi cục máu đông tan ra hoặc trôi theo dòng máu.

Cơn thiếu máu não thoáng qua thường chỉ xảy ra trong vài phút nhưng các triệu chứng có thể kéo dài vài giờ. Do xảy ra trong thời gian ngắn nên cơn thiếu máu não thoáng qua không gây tổn thương não vĩnh viễn. Tuy nhiên, khoảng 10 – 15% những người từng trải qua cơn thiếu máu não thoáng qua bị đột quỵ trong vòng 3 tháng.

Nguyên nhân gây đột quỵ xuất huyết não

Đột quỵ xuất huyết não xảy ra khi động mạch trong hoặc xung quanh não đột nhiên bị vỡ. Điều này có thể là do huyết áp cao làm suy yếu thành mạch máu. Các nguyên nhân khác gây vỡ mạch máu gồm có:

• Phình động mạch
• Bệnh tim mạch
• Chấn thương vùng đầu

Máu chảy ra từ động mạch bị vỡ sẽ chèn ép lên mô não, làm tăng áp lực và gây tổn thương não.

Các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ

Bất kỳ điều gì gây tổn hại mạch máu trong não hoặc các mạch máu mang máu đến não đều có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Các yếu tố nguy cơ chính gồm có:

• Bệnh đái tháo đường
• Tiền sử gia đình bị đột quỵ
• Bệnh tim, chẳng hạn như bệnh mạch vành và bệnh van tim
• Tăng huyết áp
• Cholesterol cao
• Tiền sử cá nhân bị đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua
• Hút thuốc
• Bệnh về mạch máu như bệnh động mạch ngoại biên và bệnh động mạch cảnh

Các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ ở nam giới và nữ giới

Hầu hết các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ giống nhau ở cả nam và nữ giới. Tuy nhiên, nguy cơ đột quỵ ở hai giới có một số điểm khác biệt.

Một nghiên cứu vào năm 2022 cho thấy nguy cơ đột quỵ trong cả cuộc đời ở phụ nữ cao hơn một chút so với nam giới nhưng khi còn trẻ, nam giới lại có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn. Nghiên cứu này còn cho thấy bệnh tiểu đường và tăng huyết áp có liên quan nhiều hơn đến nguy cơ bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ ở phụ nữ so với nam giới.

Nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ tuổi

Bệnh tim mạch hay dị tật tim bẩm sinh là những nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ ở người trẻ tuổi. Tuy nhiên, một nghiên cứu vào năm 2023 đã tìm hiểu về lý do dẫn đến sự gia tăng số ca đột quỵ ở người trẻ tuổi và phát hiện rằng đột quỵ ở nhóm đối tượng này cũng do các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ tương tự như ở người lớn tuổi, gồm béo phì, đái tháo đường, tăng huyết áp và cholesterol cao.

Tóm tắt bài viết

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ và cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra do động mạch cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn, thường là do cục máu đông. Khác với đột quỵ do thiếu máu cục bộ, tình trạng tắc nghẽn gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ xảy ra trong vòng vài phút. Đột quỵ xuất huyết não xảy ra do động mạch trong hoặc xung quanh não bị vỡ.

Các vấn đề sức khỏe như béo phì, đái tháo đường và tăng huyết áp có thể làm tăng nguy cơ tắc nghẽn hoặc vỡ động mạch. Các thói quen sống không lành mạnh như hút thuốc cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ. Mặc dù không thể phòng ngừa đột quỵ một cách tuyệt đối nhưng biết được và giải quyết các yếu tố nguy cơ sẽ giúp làm giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ.

Khi cơn đột quỵ xảy ra, điều trị kịp thời là điều vô cùng quan trọng. Sự lưu thông máu đến não càng được khôi phục sớm thì cơ hội sống sót sẽ càng cao và càng giảm thiểu được nguy cơ xảy ra các biến chứng lâu dài.