Phân biệt đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật.

Đột quỵ xảy ra khi sự lưu thông máu đến một phần não bị gián đoạn. Khi không được cung cấp máu và oxy, tế bào não sẽ chết. Có hai loại đột quỵ chính là đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não. Cả hai đều là tình trạng vô cùng nguy hiểm cần được điều trị khẩn cấp.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là loại đột quỵ phổ biến nhất, xảy ra khi một mạch máu cấp máu cho não bị tắc nghẽn mà thường là do cục máu đông. Đột quỵ xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ

Phần lớn các ca đột quỵ là do thiếu máu cục bộ.

Nguyên nhân chính gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ là cục máu đông hình thành ở trong mạch máu có mảng xơ vữa, làm tắc nghẽn mạch máu.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ gồm có:

• Cao huyết áp
• Cholesterol cao
• Hút thuốc
• Béo phì
• Đái tháo đường
• Uống nhiều rượu

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ cũng có thể là do rung nhĩ. Đây là một dạng rối loạn nhịp tim xảy ra ở tâm nhĩ (các buồng trên của tim).

Khi tâm nhĩ co bóp quá nhanh hoặc không đều, máu sẽ ứ động trong tim và hình thành cục máu đông. Cục máu đông sau đó có thể di chuyển theo máu đến não và mắc kẹt trong mạch máu của não.

Triệu chứng đột quỵ do thiếu máu cục bộ

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ có nhiều triệu chứng khác nhau, phụ thuộc vào mạch máu bị tắc nghẽn vị trí bị thiếu máu trong não. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến nhất.

Điều trị đột quỵ do thiếu máu cục bộ

Phương pháp điều trị chính trong những trường hợp đột quỵ do thiếu máu cục bộ là tiêm chất hoạt hóa plasminogen mô (tPA) qua đường tĩnh mạch để phá vỡ cục máu đông.

Loại thuốc này cần được dùng trong vòng 3 đến 4,5 giờ kể từ khi xuất hiện các triệu chứng đột quỵ để có hiệu quả tốt nhất. Tuy nhiên, tPA không an toàn với những người có nguy cơ chảy máu trong cao.

Bác sĩ cũng có thể sẽ tiến hành thủ thuật lấy huyết khối bằng phương pháp thủ công hoặc bóc nội mạc động mạch cảnh.

Trong thủ thuật lấy huyết khối, bác sĩ luồn một ống thông qua mạch máu ở đùi đến vị trí tắc nghẽn và loại bỏ cục máu đông. Sau đó bác sĩ đặt stent để ngăn tái hẹp.

Bóc nội mạc động mạch cảnh là thủ thuật loại bỏ mảng xơ vữa khỏi động mạch cảnh – hai mạch máu lớn nằm ở hai bên cổ. Bác sĩ sẽ tiến hành thủ thuật này nếu xơ vữa động mạch cảnh là nguyên nhân gây đột quỵ.

Đột quỵ xuất huyết não

Tỷ lệ đột quỵ xuất huyết não thấp hơn nhiều so với đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Loại đột quỵ này xảy ra do một mạch máu trong hoặc xung quanh não bị vỡ. Điều này đa phần là do cao huyết áp khiến cho mạch máu suy yếu theo thời gian.

Các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác gây đột quỵ xuất huyết não còn có:

• Tích tụ amyloid (một loại protein) trong động mạch của não (bệnh mạch máu tinh bột)
• LDL cholesterol hoặc triglyceride cao
• Hút thuốc
• Bệnh gan mạn tính
• Liệu pháp kháng tiểu cầu kép
• Sử dụng các chất gây nghiện và thuốc như cocain, heroin, amphetamine và ephedrine
• Các vùng chảy máu nhỏ trong não (chảy máu não vi thể)
• Là nam giới
• Tuổi cao
• U não

Triệu chứng của đột quỵ xuất huyết não

Các triệu chứng của đột quỵ xuất huyết não thường xuất hiện nhanh chóng, gồm có:

• Đau đầu dữ dội
• Liệt một bên người
• Tê hoặc mất khả năng chuyển động ở một bên mặt
• Khó nói
• Phối hợp động tác kém
• Nôn mửa
• Cứng cổ
• Huyết áp tăng cao
• Co giật
• Thay đổi thị lực, ví dụ như mất thị lực một phần
• Sụp mí ở một mắt
• Một bên khóe miệng hướng xuống

Điều trị đột quỵ xuất huyết não

Đột quỵ xuất huyết não cũng cần được điều trị khẩn cấp. Điều trị kịp thời sẽ giúp người bệnh có cơ hội sống sót và phục hồi cao hơn. Phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào vị trí mạch máu bị vỡ và mức độ chảy máu.

Các phương pháp điều trị đột quỵ xuất huyết não gồm có:

• Thuốc. Có nhiều loại thuốc khác nhau được dùng trong điều trị đột quỵ xuất huyết não và loại thuốc cần dùng sẽ phụ thuộc vào việc người bệnh có đang sử dụng thuốc chống đông máu (thuốc làm loãng máu) hay không và loại nào. Người bệnh có thể sẽ được cho dùng thuốc cầm máu hoặc thuốc đảo ngược tác dụng của thuốc làm loãng máu.
• Kẹp túi phình động mạch não. Nếu đột quỵ xuất huyết não là do vỡ túi phình động mạch não thì cần đặt một chiếc kẹp kim loại ở gốc của túi phình để ngăn chảy máu.
• Nút túi phình động mạch não. Đưa ống thông vào động mạch ở bẹn và luồn đến vị trí túi phình bị vỡ, sau đó đưa một vòng xoắn kim loại qua ống thông đến vị trí túi phình để ngăn chảy máu.
• Truyền máu để bù lại lượng máu bị mất.
• Dẫn lưu não thất: Đột quỵ có thể gây tích tụ dịch trong não. Cần loại bỏ lượng dịch này để giảm áp lực lên mô não.
• Phẫu thuật loại bỏ máu ứ đọng.
• Mở nắp sọ giải ép: Tạm thời mở một phần hộp sọ để giảm áp lực lên mô não.
• Phẫu thuật cắt bỏ dị dạng động - tĩnh mạch: Dị dạng động - tĩnh mạch là tình trạng động mạch và tĩnh mạch kết nối bất thường. Những mạch máu này dễ vỡ và dẫn đến chảy máu trong não nên cần phải phẫu thuật cắt bỏ.

Cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua xảy ra khi sự lưu thông máu đến một phần não bị gián đoạn tạm thời. Cơn thiếu máu não thoáng qua cũng gây ra các triệu chứng tương tự như đột quỵ nhưng các triệu chứng thường tự hết trong vòng 24 giờ. Cơn thiếu máu não thoáng là một yếu tố nguy cơ chính gây đột quỵ.

Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua gần như giống hệt với triệu chứng đột quỵ. Mặc dù cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và các triệu chứng tự khỏi nhưng cần phải xác định và giải quyết nguyên nhân gây ra tình trạng này. Việc điều trị nguyên nhân gốc rễ gây cơn thiếu máu não thoáng qua sẽ giúp giảm nguy cơ đột quỵ sau này.

Sự khác biệt giữa các triệu chứng đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não

Đột quỵ có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não có nhiều triệu chứng giống nhau nhưng tình trạng đau đầu đột ngột và dữ dội phổ biến hơn ở những trường hợp đột quỵ xuất huyết não.

Trong một nghiên cứu được thực hiện trên một nhóm gồm 503 người vào năm 2017, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra điểm khác biệt về tỷ lệ gặp các triệu chứng đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não: (1)

Loại đột quỵ nào nghiêm trọng hơn?

Một trong những yếu tố chính quyết định tiên lượng của người bị đột quỵ là thời điểm được điều trị. Bất kể là loại đột quỵ nào, điều trị càng sớm thì tiên lượng sẽ càng tốt.

Nhìn chung, người bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường có tiên lượng tốt hơn so với người bị đột quỵ xuất huyết não nhưng các nghiên cứu về tỷ lệ phục hồi của hai loại đột quỵ này đã cho ra nhiều kết quả khác nhau.

Trong một nghiên cứu vào năm 2021, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người bị đột quỵ xuất huyết não có mức độ phục hồi chức năng kém hơn so với những người bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ tại thời điểm kết thúc giai đoạn chăm sóc tích cực. Trung bình, những người bị đột quỵ xuất huyết não có tuổi đời trẻ hơn và cần nằm viện lâu hơn. (2)

Tóm tắt bài viết

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong và tàn tật. Đột quỵ do thiếu máu cục bộ là loại đột quỵ phổ biến nhất.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra khi cục máu đông làm gián đoạn dòng máu đến một vùng của não. Đột quỵ xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ.

Hai loại đột quỵ có nhiều triệu chứng giống nhau, chẳng hạn như yếu cơ, liệt một bên người, khó nói, mất khả năng phối hợp động tác và thay đổi thị lực.

Cả đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não đều là tình trạng vô cùng nguy hiểm cần được can thiệp điều trị khẩn cấp. Người bị đột quỵ càng được cấp cứu sớm thì khả năng sống sót và phục hồi sẽ càng cao.