Giảm nguy cơ đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua có nhiều triệu chứng giống như đột quỵ nhưng các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ kéo dài từ vài phút đến vài giờ (không quá 24 giờ).

Mặc dù cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ xảy ra trong thời gian ngắn và không ảnh hưởng đến chức năng não, cũng không gây hậu quả lâu dài nhưng đó có thể là dấu hiệu cảnh báo một cơn đột quỵ nghiêm trọng hơn sắp xảy ra. Có thể giảm nguy cơ đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua bằng cách điều trị các bệnh lý đang mắc và điều chỉnh lối sống.

Nguy cơ đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua có cao không?

Theo ước tính của Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Hoa Kỳ, cứ ba người trải qua cơn thiếu máu não thoáng qua thì có một người bị đột quỵ sau đó. (1)

Khoảng thời gian dễ xảy ra đột quỵ nhất sau cơn thiếu máu não thoáng qua vẫn chưa được xác định rõ nhưng theo một nghiên cứu vào năm 2021, hơn một phần ba những người bị đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua bị đột quỵ trong vòng 90 ngày sau cơn thiếu máu não thoáng qua. (2) Một nghiên cứu vào năm 2018 cho thấy tỷ lệ bị đột quỵ vòng một năm sau cơn thiếu máu não thoáng qua là khoảng 6,4%. (3)

Mặc dù cơn thiếu máu não thoáng qua thường không gây biến chứng nhưng vẫn cần được điều trị ngay lập tức, ngay cả khi các triệu chứng chỉ kéo dài vài phút. Xác định và giải quyết nguyên nhân gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua là điều rất quan trọng để phòng ngừa đột quỵ trong tương lai.

Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua

Cơn thiếu máu não thoáng qua và đột quỵ có các triệu chứng tương tự nhau. Điểm khác biệt chính là các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua thường nhẹ hơn triệu chứng đột quỵ và tự hết trong vòng một giờ.

Các triệu chứng phổ biến của cơn thiếu máu não thoáng qua gồm có:

• Yếu cơ, tê hoặc liệt ở một bên người
• Lú lẫn đột ngột
• Khó khăn khi nói hoặc hiểu lời người khác nói
• Mất thăng bằng hoặc phối hợp động tác
• Đau đầu đột ngột, dữ dội
• Mất thị lực hoặc thay đổi thị lực ở một hoặc cả hai mắt

Có thể giảm nguy cơ đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua bằng cách kiểm soát các vấn đề sức khỏe và thực hiện một số thay đổi về lối sống.

Các cách giảm nguy cơ đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua

Kiểm soát huyết áp

Tăng huyết áp (cao huyết áp) là yếu tố nguy cơ chính gây đột quỵ và các vấn đề về tim mạch, chẳng hạn như nhồi máu cơ tim và suy tim. Những người bị tăng huyết áp có thể kiểm soát huyết áp ổn định bằng cách kết hợp dùng thuốc và điều chỉnh lối sống.

Một nghiên cứu vào năm 2022 cho thấy rằng bắt đầu dùng thuốc hạ huyết áp ngay sau khi bị cơn thiếu máu não thoáng qua là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ đột quỵ.

Các cách khác để giữ huyết áp ổn định gồm có:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Cố gắng giữ cân nặng ở mức hợp lý và giảm cân nếu thừa cân bằng cách kết hợp chế độ ăn uống và tập thể dục.
• Ngủ đủ giấc: Cố gắng ngủ 7 – 9 tiếng mỗi ngày. Nếu mắc các rối loạn giấc ngủ như mất ngủ hay chứng ngưng thở khi ngủ thì nên đi khám để được tư vấn cách điều tr.
• Giảm căng thẳng: Thử các biện pháp thư giãn như bài tập hít thở, thiền hoặc tập thể dục để giảm mức độ căng thẳng.

Giảm cholesterol

Cholesterol là một loại chất béo có trong máu và có thể tích tụ bên trong mạch máu, gây ra tình trạng xơ vữa động mạch. Điều này sẽ khiến cho động mạch bị thu hẹp và cản trở sự lưu thông máu. Các mảng xơ vữa còn có thể bong khỏi thành động mạch và làm hình thành cục máu đông. Cục máu đông có thể di chuyển đến não, gây tắc nghẽn mạch máu và gián đoạn dòng máu chảy đến các vùng của não. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Một nghiên cứu vào năm 2019 cho thấy việc giảm nồng độ cholesterol trong máu có thể làm giảm nguy cơ đột quỵ. Các cách để giảm cholesterol gồm có:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống, chẳng hạn như giảm lượng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, tăng lượng chất xơ, ăn nhiều trái cây và rau củ tươi
• Tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần, mỗi ngày ít nhất 30 phút
• Duy trì cân nặng hợp lý
• Dùng thuốc hạ mỡ máu, chẳng hạn như statin (nên đi khám để được bác sĩ kê loại thuôc phù hợp)

Kiểm soát đường huyết

Lượng đường (glucose) cao trong máu có thể làm hỏng mạch máu, bao gồm cả động mạch và các cơ quan. Mạch máu bị tổn thương sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Duy trì lượng đường trong máu ở mức khỏe mạnh là điều cần thiết đối với tất cả mọi người nhưng đặc biệt quan trọng đối với những người mắc bệnh đái tháo đường type 1 hoặc type 2. Nhìn chung, nên duy trì đường huyết lúc đói ở mức dưới 130 mg/dl.

Những người từng bị cơn thiếu máu não thoáng qua nên theo dõi lượng đường trong máu hàng ngày và điều chỉnh chế độ ăn uống dựa trên chỉ số đường huyết.

Một báo cáo nghiên cứu vào năm 2022 khuyến nghị nên kiểm soát chặt chẽ lượng đường trong máu sau đột quỵ để phòng ngừa biến chứng.

Điều trị bệnh tim mạch

Một số bệnh tim mạch như rung nhĩ có thể làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ.

Rung nhĩ là tình trạng tâm nhĩ (buồng trên của tim) co bóp quá nhanh hoặc không đều. Điều này khiến cho máu ứ đọng trong tim và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Cục máu đông sau đó có thể di chuyển đến não và dẫn đến đột quỵ.

Nếu có các triệu chứng bất thường như hồi hộp, khó thở hoặc đau ngực thì nên đi khám để xác định nguyên nhân. Đó có thể là những triệu chứng của rung nhĩ.

Ở những người bị rung nhĩ, điều trị tình trạng này là một trong những điều quan trọng nhất để ngăn ngừa đột quỵ.

Ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống có tác động đến một số yếu tố nguy cơ đột quỵ, gồm có cân nặng, huyết áp, đường huyết và mức cholesterol.

Những điều chỉnh về chế độ ăn có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ gồm có:

• Giảm lượng muối. Ăn nhiều muối có thể làm tăng huyết áp. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến cáo lượng muối tiêu thụ hàng ngày không được vượt quá 2.300mg mà lý tưởng nhất là không vượt quá 1.500mg.
• Hạn chế thực phẩm chứa chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Những loại chất béo này có thể làm tăng cholesterol trong máu. Nên lựa chọn các loại thực phẩm chứa chất béo không bão hòa, ví dụ như cá, các loại hạt, quả bơ…
• Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt.
• Hạn chế đồ ăn và đồ uống chứa đường bổ sung.

Bạn có thể thử theo các chế độ ăn uống có lợi cho sức khỏe tim mạch như chế độ ăn DASH, chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải, chế độ ăn MIND (kết hợp chế độ ăn DASH và chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải), chế độ ăn chay hoặc chế độ ăn dựa trên thực vật.

Tập thể dục thường xuyên

Thói quen tập thể dục đều đặn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe như:

• Kiểm soát huyết áp
• Tăng cường sức khỏe tim mạch
• Cải thiện giấc ngủ
• Giảm cholesterol
• Kiểm soát cân nặng hoặc giảm cân

Những điều này đều giúp giảm nguy cơ đột quỵ.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến nghị tập thể dục cường độ vừa phải ít nhất 150 phút mỗi tuần. Ngoài ra, thường xuyên vận động trong suốt cả ngày và không nên ngồi hoặc nằm một chỗ trong thời gian dài. Nếu phải ngồi một chỗ lâu thì thi thoảng nên đứng dậy đi lại hoặc tập một vài động tác nhẹ nhàng.

Không nhất thiết phải tập một buổi tập dài mỗi ngày mà có thể chia ra tập nhiều lần trong ngày, ví dụ như có thể tập 3 lần mỗi ngày, mỗi lần 10 phút.

Bỏ thuốc lá

Hút thuốc không chỉ gây hại cho phổi mà còn làm tổn hại các cơ quan khác và mạch máu. Các chất độc hại trong khói thuốc sẽ làm cho thành mạch máu cứng lại và làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), những người hút thuốc có nguy cơ tử vong do đột quỵ cao hơn so với những người chưa từng hút thuốc và người đã cai thuốc.

Tóm tắt bài viết

Cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ xảy ra trong thời gian ngắn do sự gián đoạn lưu thông máu tạm thời và không gây ra biến chứng lâu dài nhưng đó có thể là dấu hiệu cảnh báo một cơn đột quỵ sắp xảy ra. Nghiên cứu cho thấy khoảng một phần ba số người bị cơn thiếu máu não thoáng qua sẽ bị đột quỵ. Do đó, cơn thiếu máu não thoáng qua cũng cần được điều trị. Bước đầu tiên là phải xác định nguyên nhân gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua, sau đó giải quyết nguyên nhân để phòng ngừa đột quỵ.

Các biện pháp phòng ngừa đột quỵ gồm có duy trì huyết áp ổn định, kiểm soát cholesterol và đường huyết, và điều trị bệnh tim mạch đang mắc. Ngoài ra, nên kết hợp thêm các thay đổi về lối sống, chẳng hạn như tập thể dục thường xuyên, ăn các loại thực phẩm tốt cho tim mạch và bỏ thuốc lá.