Nguyên nhân gây mức triglyceride cao là gì?

Cơ thể lưu trữ triglyceride (chất béo trong máu) để cung cấp năng lượng cho các hoạt động trong suốt cả ngày. Lượng calo dư thừa cùng đường và rượu được tiêu thụ sẽ chuyển hóa thành triglyceride. Khi cần năng lượng giữa các bữa ăn, hormone sẽ giải phóng triglyceride.

Gan có thể chuyển hóa triglyceride thành glucose và glucose cũng được dự trữ trong mô mỡ (adipose tissue).

Mức triglyceride trong máu quá cao có thể dẫn đến tích tụ mỡ trong động mạch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và viêm tụy (pancreatitis). Tuy nhiên, có nhiều cách giúp giảm triglyceride và hạn chế những rủi ro này.

Nguyên nhân gây triglyceride cao

Có nhiều yếu tố làm tăng mức triglyceride trong máu, còn được gọi là rối loạn lipid máu (dyslipidemia).

1. Chế độ ăn uống và lượng thức ăn tiêu thụ

Triglyceride chủ yếu được tạo ra từ các loại dầu, bơ và chất béo trong thực phẩm. Lượng calo dư thừa cũng có thể làm tăng triglyceride.

Một chế độ ăn nhiều đường, carbohydrate đơn giản (như thực phẩm chứa chất béo chuyển hóa, dầu hydro hóa, bột mì trắng) có thể làm tăng mức triglyceride.

Uống quá nhiều rượu cũng có thể làm tăng triglyceride. Một nghiên cứu trên 1.519 người cho thấy những người uống từ 8 ly rượu trở lên mỗi ngày có nguy cơ bị triglyceride cao gấp 2–8 lần.

2. Thiếu vận động

Tập thể dục giúp đốt cháy calo dư thừa, ngăn chúng chuyển hóa thành triglyceride. Ngoài ra, tập luyện còn giúp cơ thể sản sinh enzyme lipoprotein lipase, có tác dụng loại bỏ triglyceride khỏi máu.

Một nghiên cứu nhỏ trên 38 người mắc bệnh mạch vành cho thấy những người tập thể dục nhịp điệu cường độ vừa phải trong 8 tuần có mức triglyceride giảm đáng kể so với nhóm không tập luyện.

3. Một số bệnh lý có thể gây triglyceride cao

Dưới đây là một số bệnh lý có thể gây triglyceride cao:

• Bệnh thận mạn tính: Suy giảm chức năng thận có thể làm tăng sản xuất triglyceride và giảm khả năng đào thải chúng khỏi máu.
• Tiểu đường tuýp 2: Kháng insulin có thể khiến triglyceride tích tụ trong máu.
• Bệnh gan: Xơ gan, gan nhiễm mỡ không do rượu và viêm gan có thể làm rối loạn quá trình chuyển hóa chất béo, làm tăng sản xuất triglyceride.
• Béo phì: Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ vùng bụng, giải phóng axit béo vào máu và chuyển hóa thành triglyceride.
• Bệnh tuyến giáp: Suy giáp (hypothyroidism) làm chậm quá trình sản xuất hormon và tốc độ đốt cháy calo, khiến triglyceride tăng cao.
• Tăng triglyceride máu gia đình (Familial hypertriglyceridemia): Đây là bệnh lý di truyền liên quan đến tiền sử gia đình có mức triglyceride cao.

4. Hút thuốc lá

Khói thuốc chứa nhiều hợp chất độc hại có thể gây ra các tình trạng bệnh lý liên quan, trong đó có tăng triglyceride.

Một phân tích tổng hợp năm 2023 cho thấy những người hút thuốc có mức triglyceride cao hơn khoảng 10–15% so với những người không hút.

5. Một số loại thuốc có thể làm tăng triglyceride

Các loại thuốc sau đây có thể làm tăng triglyceride:

• Thuốc lợi tiểu và một số thuốc chẹn beta cũ (điều trị tăng huyết áp)
• Estrogen (trong thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone thay thế)
• Retinoid (điều trị mụn trứng cá)
• Corticosteroid (giảm viêm)
• Thuốc kháng virus (điều trị HIV)
• Thuốc chống loạn thần (điều trị rối loạn lưỡng cực và tâm thần phân liệt)

Nguyên nhân gây mức triglyceride cao nhưng mức cholesterol vẫn bình thường

Triglyceride và cholesterol đều là các loại chất béo trong máu nhưng có vai trò khác nhau:

• Triglyceride: Là loại chất béo phổ biến nhất trong cơ thể, giúp lưu trữ năng lượng từ calo dư thừa.
• Cholesterol: Là một chất sáp do gan sản xuất, cần thiết để xây dựng tế bào và sản xuất hormone.

Một số yếu tố có thể làm tăng triglyceride mà không ảnh hưởng nhiều đến cholesterol:

• Chế độ ăn nhiều calo, carbohydrate và chất béo bão hòa
• Hút thuốc lá
• Béo phì
• Uống rượu quá mức
• Ít vận động
• Bệnh gan hoặc các bệnh tự miễn

Việc kiểm soát chế độ ăn uống, tăng cường vận động và thay đổi lối sống có thể giúp giảm triglyceride và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Các yếu tố nguy cơ gây triglyceride cao

Bạn có thể có nguy cơ triglyceride cao hơn nếu thuộc các nhóm sau:

• Tiền sử gia đình có mức triglyceride hoặc cholesterol cao
• Phụ nữ sau mãn kinh
• Phụ nữ mang thai
• Bị rối loạn chuyển hóa lipid

Triệu chứng của triglyceride cao

Hầu hết các trường hợp triglyceride cao đều không có triệu chứng rõ ràng.

Biến chứng của triglyceride cao

Mức triglyceride cao có thể dẫn đến một số vấn đề sức khỏe, bao gồm:

• Bệnh động mạch vành
• Đột quỵ
• Viêm tụy (pancreatitis)
• Lipemia retinalis: Tình trạng làm thay đổi màu sắc của các mạch máu trong mắt
• Hội chứng chylomicronemia đa yếu tố: Gây sưng gan, đau bụng và suy giảm trí nhớ ngắn hạn

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Triglyceride cao thường không có triệu chứng, do đó, bạn nên đi khám nếu có các yếu tố nguy cơ hoặc bệnh lý có thể dẫn đến tăng triglyceride.

Chẩn đoán triglyceride cao

Bác sĩ có thể thực hiện xét nghiệm máu (lập bảng lipid) để xác định mức triglyceride trong cơ thể.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), người trưởng thành khỏe mạnh nên kiểm tra lipid mỗi 4–6 năm. Những người có nguy cơ cao nên xét nghiệm thường xuyên hơn.

Cách làm giảm mức triglyceride cao

Trước khi kê đơn thuốc, bác sĩ thường khuyến nghị những thay đổi lối sống sau để giảm triglyceride:

• Ăn uống lành mạnh: Hạn chế đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa
• Hạn chế rượu bia
• Tăng cường vận động: Người trưởng thành nên tập thể dục nhịp điệu từ 150–300 phút mỗi tuần

Nếu triglyceride vẫn cao dù đã thay đổi lối sống, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc như:

• Statin (atorvastatin - Lipitor)
• Fibrat (fenofibrate - Tricor)
• Bổ sung omega-3 (có thể kê đơn hoặc mua không cần đơn)
• Bổ sung niacin (có thể kê đơn hoặc mua không cần đơn)

Các câu hỏi thường gặp về triglyceride cao

1. Mức triglyceride bình thường theo độ tuổi là bao nhiêu?

Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI), mức triglyceride bình thường theo độ tuổi là:

Trẻ em và thanh thiếu niên (dưới 19 tuổi): Dưới 90 mg/dL

Người trưởng thành (từ 20 tuổi trở lên): Dưới 150 mg/dL

2. Nguyên nhân chính gây triglyceride cao là gì?

Chế độ ăn nhiều đường, chất béo và calo dư thừa là nguyên nhân phổ biến nhất gây triglyceride cao. Thiếu vận động và một số bệnh lý cũng có thể làm tăng triglyceride.

3. Triglyceride cao có nguy hiểm hơn cholesterol cao không?

Cả triglyceride cao và cholesterol cao đều có hại cho tim mạch:

• Triglyceride cao có thể gây xơ cứng động mạch và viêm tụy.
• Cholesterol cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Một trong hai hoặc cả triglyceride và cholesterol ở mức cao đều có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng.

Kết luận

Triglyceride cao có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như chế độ ăn uống, ít vận động, bệnh lý hoặc yếu tố di truyền. Bạn có thể kiểm soát bằng cách thay đổi lối sống hoặc dùng thuốc theo chỉ định.

Vì triglyceride cao thường không có triệu chứng nên việc kiểm tra định kỳ là rất quan trọng, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao.