Mãn kinh: 11 điều mọi phụ nữ cần biết

Nội dung chính của bài viết:

• Mãn kinh là một giai đoạn tự nhiên trong cuộc đời của mỗi phụ nữ. Trong khoảng thời gian này, nồng độ estrogen và progesterone sẽ sụt giảm.
• Sau khi mãn kinh, phụ nữ sẽ có nguy cơ cao mắc một số bệnh như loãng xương hoặc bệnh tim mạch.
• Để kiểm soát các triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh thì điều quan trọng là phải duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và cố gắng tránh tăng cân.
• Nếu gặp các triệu chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt hàng ngày hay khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào thì đều nên đi khám bác sĩ.
• Có rất nhiều lựa chọn để khắc phục, điều trị các triệu chứng tiền mãn kinh và mãn kinh.

Mãn kinh là gì?

Khi đến một độ tuổi nhất định thì phụ nữ sẽ phải trải qua thời kỳ mãn kinh. Một phụ nữ được xác định là mãn kinh khi không có kinh nguyệt trong 12 tháng liên tục. Độ tuổi mãn kinh của mỗi người là khác nhau nhưng thường diễn ra vào cuối độ tuổi 40 đến đầu độ tuổi 50 tuổi.

Mãn kinh gây ra nhiều thay đổi trong cơ thể. Những thay đổi này là kết quả của sự giảm sản sinh hormone estrogen và progesterone trong buồng trứng. Một số dấu hiệu phổ biến mà phụ nữ có thể gặp phải trước khi mãn kinh gồm có bốc hỏa, người mệt mỏi, giảm ham muốn tình dục, tăng cân và khô âm đạo. Teo âm đạo là một nguyên nhân góp phần gây khô âm đạo. Khi bị teo âm đạo, mô âm đạo bị viêm và mỏng đi nên càng làm tăng thêm cảm giác khó chịu khi quan hệ tình dục.

Mãn kinh còn làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh như loãng xương hay bệnh tim mạch. Đó là lý do tại sao sau tuổi mãn kinh, phụ nữ phải đối mặt với nhiều bệnh tật hơn.

Dưới đây là 11 điều mà mọi phụ nữ nên biết về thời kỳ mãn kinh.

1. Thời kỳ mãn kinh bắt đầu ở tuổi bao nhiêu?

Độ tuổi trung bình khi phụ nữ bắt đầu mãn kinh là 51. Phần lớn phụ nữ ngừng có kinh nguyệt trong độ tuổi từ 45 đến 55. Ở một số phụ nữ, giai đoạn suy giảm chức năng buồng trứng có thể bắt đầu diễn ra từ nhiều năm trước đó nhưng cũng có những phụ nữ vẫn tiếp tục có kinh nguyệt cho đến cuối độ tuổi 50.

Độ tuổi mãn kinh thường được quyết định một phần bởi gen di truyền nhưng một số yếu tố tác động bên ngoài như hút thuốc lá hoặc hóa trị liệu có thể đẩy nhanh tốc độ suy giảm chức năng buồng trứng và dẫn đến mãn kinh sớm hơn.

2. Sự khác biệt giữa tiền mãn kinh và mãn kinh

Tiền mãn kinh là khoảng thời gian diễn ra trước mãn kinh.

Trong giai đoạn tiền mãn kinh, cơ thể bắt đầu có những thay đổi và chuyển dần sang mãn kinh. Ở giai đoạn này, sự sản xuất hormone trong buồng trứng bắt đầu suy giảm. Phụ nữ sẽ bắt đầu gặp phải một số triệu chứng như bốc hỏa hay đổ mồ hôi về đêm. Chu kỳ kinh nguyệt trở nên bất thường nhưng vẫn chưa chấm dứt hẳn trong giai đoạn tiền mãn kinh.

Khi không có kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp thì lúc đó được coi là chính thức mãn kinh.

3. Những triệu chứng tiền mãn kinh

Khoảng 75% phụ nữ gặp phải các cơn bốc hỏa khi bước sang tuổi tiền mãn kinh nên đây chính là triệu chứng mãn kinh phổ biến nhất. Các cơn bốc hỏa có thể xảy ra vào ban ngày hoặc ban đêm khi ngủ. Một số phụ nữ còn bị đau cơ và đau khớp hoặc thay đổi tâm trạng trong thời gian này.

Rất khó xác định liệu các triệu chứng này là do sự thay đổi nồng độ hormone, thói quen, chế độ ăn thường ngày hay do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể.

4. Bốc hỏa là gì?

Khi bị bốc hỏa, nhiệt độ cơ thể sẽ tăng lên. Các cơn bốc hỏa thường xảy ra ở nửa thân trên và da có thể chuyển sang màu đỏ hoặc những đốm đỏ. Hiện tượng thân nhiệt tăng cao sẽ dẫn đến đổ mồ hôi, tim đập nhanh và cảm giác chóng mặt. Sau khi cơn bốc hỏa qua đi thì có thể cơ thể sẽ lại cảm thấy lạnh.

Triệu chứng bốc hỏa có thể xảy đến hàng ngày hoặc thậm chí nhiều lần một ngày, kéo dài trong suốt một năm hoặc thậm chí vài năm.

Có một số tác nhân kích hoạt các cơn bốc hỏa mà bạn nên tránh. Các tác nhan này gồm có:

• Uống rượu hoặc cà phê
• Ăn thức ăn cay
• Căng thẳng
• Nhiệt độ cao

Thừa cân, béo phì và hút thuốc có thể làm cho các cơn bốc hỏa trở nên nặng hơn.

Một vài biện pháp có thể giúp làm dịu các cơn bốc hỏa như:

• Giảm nhiệt độ trong nhà và nơi làm việc
• Mặc đồ thoáng mát, rộng rãi
• Thực hiện các bài tập thở khi bị bốc hỏa để làm giảm nhiệt độ cơ thể

Ngoài ra, các loại thuốc như thuốc tránh thai, liệu pháp hormone và một số loại thuốc kê đơn khác có thể giúp khắc phục triệu chứng bốc hỏa. Nếu không thể tự kiểm soát tình trạng này thì có thể đi khám bác sĩ để được tư vấn thêm.

Ngăn ngừa bốc hỏa

Có thể ngăn ngừa các cơn bốc hỏa bằng những biện pháp như:

• Tránh các yếu tố kích hoạt như thực phẩm cay, caffeine, rượu và hút thuốc
• Mặc đồ thoáng mát
• Giảm nhiệt độ xung quanh
• Hỏi ý kiến bác sĩ về các loại thuốc có thể khắc phục triệu chứng bốc hỏa.

5. Mãn kinh ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp như thế nào?

Sự suy giảm nồng độ estrogen trong cơ thể sẽ ảnh hưởng đến lượng canxi trong xương. Điều này sẽ làm giảm đáng kể mật độ xương và dẫn đến tình trạng loãng xương, khiến cho cấu trúc xương trở nên suy yếu và dễ gãy hơn, bao gồm cả xương hông, cột sống và các xương khác. Ở nhiều phụ nữ, mật độ xương giảm đi nhanh chóng chỉ trong vòng vài năm đầu sau kỳ kinh cuối cùng.

Để giữ cho xương khỏe mạnh thì cần:

• Ăn nhiều thực phẩm giàu canxi, chẳng hạn như sữa, các sản phẩm từ sữa, các loại đậu và rau lá xanh đậm như rau ngót, rau dền,….
• Uống bổ sung vitamin D
• Tập thể dục thường xuyên và kết hợp một vài buổi tập tạ trong thói quen tập luyện hàng tuần.
• Giảm tiêu thụ rượu
• Tránh hút thuốc và khói thuốc

Ngoài ra, có thể hỏi bác sĩ về những loại thuốc và thực phẩm chức năng ngăn ngừa loãng xương.

6. Mãn kinh ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch như thế nào?

Nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe tim mạch có thể xảy ra trong thời gian tiền mãn kinh và mãn kinh, chẳng hạn như chóng mặt hoặc tim đập nhanh. Nồng độ estrogen suy giảm sẽ ảnh hưởng đến các động mạch trong cơ thể và điều này sẽ làm giảm sự lưu thông máu.

Để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch thì cần duy trì cân nặng khỏe mạnh, có chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh, tập thể dục đều đặn và bỏ thuốc lá nếu hút.

7. Tại sao lại bị tăng cân sau mãn kinh?

Sự thay đổi nồng độ hormone còn có thể gây tăng cân. Tuy nhiên, nguyên nhân gây tăng cân còn là do quá trình lão hóa tự nhiên.

Cần duy trì chế độ ăn uống nhiều rau xanh, trái cây và ít thực phẩm gây tăng cân, có thói quen tập thể dục thường xuyên, tăng vận động và giữ lối sống lành mạnh để kiểm soát cân nặng sau mãn kinh. Thừa cân sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và các vấn đề sức khỏe khác.

Các biện pháp kiểm soát cân nặng:

• Duy trì lối sống lành mạnh
• Chú ý đến chế độ ăn uống, ăn nhiều rau củ, trái cây, giảm lượng chất béo và đường
• Cố gắng tập thể dục cường độ vừa phải ít nhất 150 phút hoặc tập cường độ cao ít nhất 75 phút, chẳng hạn như chạy bộ mỗi tuần. Nên kết hợp thêm cả các bài tập tăng cơ ví dụ như tập tạ trong thói quen tập luyện.

8. Các triệu chứng mãn kinh có di truyền không?

Các triệu chứng mãn kinh ở mỗi phụ nữ là khác nhau, ngay cả những thành viên trong cùng một gia đình. Độ tuổi bắt đầu và tốc độ suy giảm chức năng buồng trứng của mỗi người không hoàn toàn giống nhau do còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác trong cuộc sống.

9. Sau khi cắt bỏ tử cung, làm sao để biết mình có mãn kinh hay không?

Nếu đã từng phẫu thuật cắt tử cung thì có thể bạn sẽ không biết mình đang trải qua giai đoạn tiền mãn kinh trừ khi gặp các triệu chứng như bốc hỏa.

Điều tương tự cũng xảy ra khi phẫu thuật cắt bỏ nội mạc tử cung và giữ nguyên buồng trứng. Cắt bỏ nội mạc tử cung là phương pháp được sử dụng để điều trị cho những trường hợp kinh nguyệt ra nhiều.

Nếu như không có bất kỳ triệu chứng nào thì có thể làm xét nghiệm máu để xác định xem buồng trứng có còn hoạt động bình thường hay không. Phương pháp xét nghiệm này sẽ cho biết nồng độ estrogen và việc xác định được nồng độ estrogen còn giúp bác sĩ chẩn đoán bạn có nguy cơ bị loãng xương hay không. Lý do là bởi nồng độ estrogen là yếu tố quan trọng quyết định mật độ xương.

10. Liệu pháp hormone thay thế

Một số liệu pháp hormone đã được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ FDA phê chuẩn cho mục đích điều trị các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa và ngăn ngừa loãng xương. Lợi ích và rủi ro của liệu pháp này còn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Không phải người nào cũng phù hợp với liệu pháp hormone thay thế nên cần đi khám bác sĩ để được tư vấn, không nên tự mua thuốc uống.

11. Những phương pháp điều trị không sử dụng hormone

Không phải ai cũng phù hợp điều trị bằng liệu pháp hormone thay thế. Khi mắc một số vấn đề sức khỏe thì phương pháp này có thể gây nguy hiểm hoặc nhiều người không muốn điều trị bằng liệu pháp hormone do lo ngại những tác dụng phụ có thể xảy ra. Trong những trường hợp này, một số thay đổi trong thói quen, lối sống có thể giúp cải thiện nhiều triệu chứng mãn kinh mà không cần can thiệp bằng hormone.

Những thay đổi về lối sống này gồm có:

• Giảm cân nếu thừa cân, béo phì
• Tập thể dục đều đặn
• Giảm nhiệt độ phòng
• Tránh các loại thực phẩm kích hoạt các triệu chứng
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát bằng cotton

Ngoài ra còn có các phương pháp điều trị khác cũng không cần sử dụng đến hormone như dùng thảo dược, thôi miên, châm cứu, dùng thuốc chống trầm cảm liều thấp và các loại thuốc khác.

Một số loại thuốc đã được FDA phê chuẩn sử dụng để ngăn ngừa tình trạng loãng xương. Các loại thuốc này gồm có:

• Bisphosphonate, chẳng hạn như risedronate (Actonel, Atelvia) và axit zoledronic (Reclast)
• Thuốc điều biến đặc hiệu thụ thể estrogen như raloxifene (Evista)
• Calcitonin (Fortical, Miacalcin)
• Denosumab (Prolia, Xgeva)
• Hormone tuyến cận giáp, chẳng hạn như teriparatide (Forteo)
• Một số sản phẩm estrogen

Để giảm tình trạng khô âm đạo và những vấn đề do khô âm đạo gây ra (như đau rát khi quan hệ) thì có thể dùng gel bôi trơn, kem bôi estrogen hoặc các sản phẩm không kê đơn khác.