Lợi ích của chế độ ăn Keto đối với bệnh tiểu đường type 2

Chế độ ăn Keto là gì?

Các chế độ ăn kiêng dành cho người mắc bệnh tiểu đường type 2 thường có mục đích là giảm cân hoặc kiểm soát cân nặng nên việc thực hiện một chế độ ăn có nhiều chất béo nghe có vẻ vô lý. Tuy nhên, chế độ ăn Keto hay ketogenic – một chế độ ăn nhiều chất béo và ít carb - có thể thay đổi cách cơ thể dự trữ và sử dụng năng lượng, nhờ đó làm giảm các triệu chứng tiểu đường.

Khi thực hiện chế độ ăn Keto, cơ thể chuyển hóa chất béo thay vì đường thành năng lượng. Chế độ ăn Keto được tạo ra vào những năm 1920 như một phương pháp điều trị bệnh động kinh nhưng tác dụng của chế độ ăn này hiện đang được nghiên cứu trong điều trị bệnh tiểu đường type 2.

Chế độ ăn Keto có thể giúp cải thiện lượng đường (glucose) trong máu đồng thời làm giảm nhu cầu insulin. Tuy nhiên, chế độ ăn này cũng đi kèm một số rủi ro. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện những thay đổi lớn trong chế độ ăn uống.

Chọn đúng loại chất béo

Nhiều người mắc bệnh tiểu đường type 2 bị thừa cân hoặc béo phì nên khi nghe đến một chế độ ăn nhiều chất béo, không ít người sẽ cảm thấy ái ngại.

Mục đích của chế độ ăn Keto là để cơ thể sử dụng chất béo làm năng lượng thay cho carbohydrate hay glucose. Khi thực hiện chế độ ăn Keto, phần lớn năng lượng đến từ chất béo trong khi năng lượng từ carbohydrate chỉ chiếm một phần rất nhỏ.

Tuy nhiên, thực hiện chế độ ăn Keto không có nghĩa là ăn nhiều chất béo bão hòa mà phải chọn những loại chất béo có lợi cho tim mạch để duy trì sức khỏe tổng thể. Nên ăn những nguồn chất béo tốt như:

• Trứng
• Các loại cá như cá hồi
• Phô mai
• Quả bơ
• Quả ô liu và dầu ô liu
• Quả hạch và hạt
• Bơ làm từ quả hạch

Lợi ích của chế độ ăn Keto đối với đường huyết

Chế độ ăn Keto có thể làm giảm lượng đường trong máu. Người mắc bệnh tiểu đường type 2 cần kiểm soát lượng carbohydrate trong chế độ ăn vì carbohydrate được chuyển hóa thành glucose và việc ăn quá nhiều carbohydrate sẽ khiến lượng đường trong máu tăng cao đột ngột.

Tuy nhiên, giới hạn carb ở mỗi người là khác nhau vì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Tốt nhất nên nói chuyện với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.

Ở những người có mức đường huyết cao, ăn quá nhiều carb sẽ gây nguy hiểm. Việc cắt giảm carb và tăng lượng chất béo trong chế độ ăn có thể giúp làm giảm lượng đường trong máu.

Chế độ ăn Atkins và bệnh tiểu đường

Chế độ ăn Atkins là một trong những chế độ ăn ít carb, nhiều protein nổi tiếng nhất và thường được nhắc đến cùng với chế độ ăn Keto. Tuy nhiên, hai chế độ ăn này có một số điểm khác biệt lớn.

Chế độ ăn Atkins được tạo ra bởi tiến sĩ Robert C. Atkins vào những năm 1970. Chế độ ăn này được quảng cáo là có tác dụng giảm cân cũng như kiểm soát nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả bệnh tiểu đường type 2.

Mặc dù cắt giảm lượng carb tiêu thụ là một điều tốt cho sức khỏe nhưng vẫn chưa rõ liệu chế độ ăn Atkins có đem lại lợi ích gì đặc biệt cho người mắc bệnh tiểu đường hay không. Giảm cân có lợi cho người bị tiểu đường và người có đường huyết cao, bất kể là giảm cân nhờ chế độ ăn Atkins hay các phương pháp khác.

Không giống như chế độ ăn Keto, chế độ ăn Atkins không đòi hỏi phải tăng lượng chất béo. Tuy nhiên, khi giảm carb và ăn nhiều protein động vật, lượng chất béo trong chế độ ăn thường sẽ tăng lên.

Những rủi ro của chế độ ăn Atkins cũng tương tự như chế độ ăn Keto.

Ngoài nguy cơ ăn nhiều chất béo bão hòa, chế độ ăn Atkins còn có thể gây hạ đường huyết do cắt giảm carb quá mức. Nguy cơ hạ đường huyết sẽ càng cao hơn nếu như người bệnh dùng thuốc làm tăng nồng độ insulin mà không thay đổi liều trong thời gian thực hiện chế độ ăn.

Lượng carb thấp trong chế độ ăn Atkins có thể hỗ trợ giảm cân và giúp kiểm soát các triệu chứng tiểu đường. Tuy nhiên, chưa có đủ nghiên cứu kiểm chứng các lợi ích của chế độ ăn Atkins đối với bệnh tiểu đường.

Tác hại của chế độ ăn Keto

Thay đổi nguồn năng lượng chính của cơ thể từ carbohydrate thành chất béo gây ra sự gia tăng nồng độ ceton trong máu. Trạng thái này được gọi là ketosis và khác với nhiễm toan ceton (ketoacidosis) - một biến chứng vô cùng nguy hiểm của bệnh tiểu đường.

Cơ thể có quá nhiều ceton sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm toan ceton do đái tháo đường. Nhiễm toan ceton phổ biến nhất ở bệnh tiểu đường type 1 khi lượng đường trong máu quá cao và có thể xảy ra do thiếu insulin.

Mặc dù hiếm gặp nhưng nhiễm toan ceton cũng có thể xảy ra ở người mắc bệnh tiểu đường type 2 khi mức cetone tăng quá cao. Bị ốm khi đang thực hiện chế độ ăn ít carb sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm toan ceton.

Khi thực hiện chế độ ăn Keto, người bệnh cần đo đường huyết thường xuyên trong suốt cả ngày để đảm bảo đường huyết luôn trong phạm vi an toàn. Ngoài ra cũng nên kiểm tra mức ceton để phát hiện sớm dấu hiệu nhiễm toan ceton.

Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ khuyến nghị kiểm tra mức cetone khi đường huyết vượt quá 240 mg/dL. (1) Người bệnh có thể tự kiểm tra mức cetone tại nhà bằng que thử nước tiểu.

Nhiễm toan ceton là một tình trạng nguy hiểm cần được can thiệp khẩn cấp. Khi nhận thấy các dấu hiệu của nhiễm toan ceton, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế. Nếu không được can thiệp kịp thời, nhiễm toan ceton có thể gây phù não, hôn mê và tử vong.

Các dấu hiệu của nhiễm toan ceton gồm có:

• Đường huyết liên tục ở mức cao
• Khô miệng
• Đi tiểu nhiều lần
• Buồn nôn
• Hơi thở có mùi trái cây
• Khó thở

Theo dõi khi thực hiện chế độ ăn Keto

Chế độ ăn Keto có vẻ đơn giản nhưng không giống như các chế độ ăn ít calo thông thường, những chế độ ăn nhiều chất béo đòi hỏi phải theo dõi cẩn thận, nhất là những người đang có vấn đề về sức khỏe như bệnh tiểu đường.

Người thực hiện chế độ ăn này cần theo dõi sát sao cả mức đường huyết và ceton để đảm bảo chế độ ăn không gây ra bất kỳ tác động tiêu cực nào. Sau khi cơ thể đã thích nghi với chế độ ăn mới, người bệnh vẫn nên đi khám 1 - 2 lần mỗi tháng để kiểm tra sức khỏe và điều chỉnh thuốc nếu cần.

Điều quan trọng là phải kiểm tra đường huyết thường xuyên, ngay cả khi các triệu chứng đã được cải thiện. Hỏi bác sĩ để biết tần xuất kiểm tra đường huyết phù hợp.

Nghiên cứu về chế độ ăn Keto và bệnh tiểu đường

Vào năm 2008, một nhóm nhà nghiên cứu đã tiến hành một nghiên cứu kéo dài 24 tuần để xác định tác động của chế độ ăn ít carb đối với những người mắc bệnh tiểu đường type 2 và béo phì.

Vào cuối nghiên cứu, những tình nguyện viện thực hiện chế độ ăn Keto có sự cải thiện rõ rệt hơn về khả năng kiểm soát đường huyết và liều dùng thuốc cũng giảm nhiều hơn so với nhóm thực hiện chế độ ăn có chỉ số đường huyết thấp. (2)

Một tổng quan nghiên cứu vào năm 2013 đã báo cáo rằng chế độ ăn Keto hiệu quả hơn so với các chế độ ăn kiêng khác trong việc cải thiện khả năng kiểm soát đường huyết, chỉ số A1c, giảm cân và giảm nhu cầu sử dụng insulin.

Một nghiên cứu vào năm 2017 cũng cho thấy chế độ ăn Keto giúp bệnh nhân tiểu đường giảm cân và giảm chỉ số A1C nhiều hơn so với chế độ ăn kiêng ít chất béo thông thường sau 32 tuần.

Các chế độ ăn có lợi khác cho người bị tiểu đường

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra bằng chứng cho thấy lợi ích của chế độ ăn Keto trong kiểm soát bệnh tiểu đường, trong khi một số nghiên cứu lại khuyến nghị thực hiện các chế độ ăn khác, chẳng hạn như chế độ ăn dựa trên thực vật.

Một nghiên cứu vào năm 2017 cho thấy những người mắc bệnh tiểu đường sau khi theo chế độ ăn dựa trên thực vật đã cải thiện đáng kể mức đường huyết và A1C, các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, số lượng lợi khuẩn giúp làm tăng độ nhạy insulin trong đường ruột và các chất chỉ điểm phản ứng viêm như protein phản ứng C.

Tóm tắt bài viết

Chế độ ăn Keto mang lại nhiều lợi ích cho người mắc bệnh tiểu đường type 2, đặc biệt là những người đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát các triệu chứng bệnh. Nhiều người nhận thấy rằng các triệu chứng tiểu đường giảm rõ rệt và ít phụ thuộc vào thuốc hơn sau một thời gian thực hiện chế độ ăn này.

Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với chế độ ăn Keto. Do chế độ ăn này có rất ít carb nên việc duy trì trong thời gian dài không phải chuyện đơn giản.

Việc ăn kiêng gián đoạn có thể gây ra hiệu ứng Yo-yo – tình trạng cân nặng giảm, tăng trở lại rồi lại giảm lặp đi lặp lại. Tình trạng này sẽ gây nguy hiểm cho người mắc bệnh tiểu đường. Vì vậy, chỉ nên bắt đầu chế độ ăn Ketogenic khi chắc chắn mình có thể thực hiện được lâu dài. Nếu cảm thấy không thể theo được chế độ ăn Keto thì có thể thử chế độ ăn dựa trên thực vật. Chế độ ăn này sẽ có lợi hơn cả về ngắn hạn và dài hạn.

Có thể nói chuyện với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để được hỗ trợ lựa chọn chế độ ăn uống phù hợp nhất để kiểm soát tình trạng bệnh tiểu đường.

Mặc dù thay đổi chế độ ăn uống là một cách tự nhiên để điều trị bệnh tiểu đường nhưng nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu chế độ ăn Keto. Chế độ ăn này có thể gây hạ đường huyết cũng như là các vấn đề khác, đặc biệt là khi đang dùng thuốc điều trị tiểu đường.