8 cách điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu không cần dùng thuốc kháng sinh

Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày do các triệu chứng như tiểu nhiều lần, tiểu gấp, nóng rát khi đi tiểu, đau bụng dưới hoặc vùng chậu.

Mỗi năm có hàng triệu người phải đi khám do nhiễm trùng đường tiết niệu và đây là một trong những bệnh nhiễm trùng phổ biến nhất xảy ra ở người. Phụ nữ có nguy cơ mắc nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn nhiều nhưng tình trạng này cũng có thể xảy ra ở cả nam giới.

Người bị nhiễm trùng đường tiết niệu cần dùng thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng, kiểm soát các triệu chứng, tăng tốc độ khỏi bệnh và ngăn ngừa biến chứng. Nếu không được điều trị, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Ngoài sử dụng thuốc kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ còn có một số biện pháp khắc phục tại nhà có thể giúp làm giảm các triệu chứng và ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát.

Nhiễm trùng đường tiết niệu là gì?

Nhiễm trùng đường tiết niệu là một loại nhiễm trùng xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập và phát triển ở đường tiết niệu. Tình trạng nhiễm trùng có thể xảy ra ở một hoặc nhiều cơ quan trong đường tiết niệu, gồm có niệu đạo, bàng quang, niệu quản và thận.

Triệu chứng

Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây ra các triệu chứng như:

• Cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu
• Đi tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu ít
• Đau bụng dưới, thắt lưng hoặc vùng chậu
• Rò rỉ nước tiểu (tiểu không tự chủ)
• Nước tiểu đục hoặc có mùi hôi
• Nước tiểu có máu

Nếu nhiễm trùng lan đến thận thì tình trạng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nhiều. Nhiễm trùng thận có các triệu chứng như:

• Sốt
• Ớn lạnh
• Đau lưng trên
• Buồn nôn và nôn mửa

Nguyên nhân

Mặc dù nhiễm trùng đường tiết niệu có thể xảy ra ở bất kỳ ai nhưng bệnh lý này phổ biến hơn ở phụ nữ. Trên thực tế, Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, tiêu hóa và bệnh thận Hoa Kỳ (NIDDK) ước tính rằng 40 đến 60% phụ nữ bị nhiễm trùng đường tiết niệu ít nhất một lần trong đời.

Điều này là do phụ nữ có niệu đạo ngắn hơn và nằm gần hậu môn hơn so với nam giới nên vi khuẩn dễ xâm nhập vào niệu đạo và bàng quang hơn.

Nguyên nhân gây nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới thường là do phì đại tuyến tiền liệt (tăng sản tuyến tiền liệt lành tính) làm tắc nghẽn đường tiết niệu. Điều này khiến cho nước tiểu ứ lại và tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi trong đường tiết niệu.

Mặc dù nguyên nhân có thể là do nhiều loại vi khuẩn khác nhau cũng như là nấm hoặc virus nhưng 90% trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu là do vi khuẩn Escherichia coli (E. coli) gây ra. Vi khuẩn này sống bên trong ruột. Ở bên trong ruột, E. coli vô hại nhưng đôi khi, vi khuẩn này xâm nhập vào đường tiết niệu và gây nhiễm trùng.

Quan hệ tình dục có thể kích hoạt nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ. Điều này là do những chuyển động trong khi quan hệ có thể đưa vi khuẩn từ khu vực hậu môn đến gần lỗ niệu đạo. Phụ nữ có thể giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu bằng cách đi tiểu sau khi quan hệ tình dục.

Sử dụng thuốc diệt tinh trùng, màng ngăn âm đạo và bao cao su cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu. Nguy cơ thậm chí còn tăng cao hơn ở những người có hệ miễn dịch yếu.

Có thể điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu bằng các biện pháp khắc phục tại nhà mà không cần dùng kháng sinh không?

Trong tương tai có thể sẽ có thêm những phương pháp mới để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu nhưng cho đến thời điểm hiện tại, thuốc kháng sinh vẫn là phương pháp điều trị tiêu chuẩn hiệu quả nhất.

Bên cạnh dùng thuốc kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ, bạn có thể thử một số biện pháp khắc phục tại nhà để giảm các triệu chứng, hỗ trợ cơ thể loại bỏ vi khuẩn gây nhiễm trùng và giảm nguy cơ nhiễm trùng tái phát.

Các biện pháp khắc phục nhiễm trùng đường tiết niệu không cần dùng kháng sinh

1. Ăn quả nam việt quất

Quả nam việt quất có chứa một hợp chất có tác dụng ngăn vi khuẩn bám vào thành của đường tiết niệu.

Mặc dù nghiên cứu chưa đưa ra kết luận chính xác nhưng một số nghiên cứu cho thấy rằng có thể giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng đường tiết niệu bằng các sản phẩm từ nam việt quất, gồm có nước ép nam việt quất không đường, thực phẩm chức năng nam việt quất và quả nam việt quất khô. (1)

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu lưu ý rằng việc sử dụng quả nam việt quất để phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu không mang lại kết quả nhất quán. Do đó vẫn cần phải nghiên cứu thêm để xác nhận hiệu quả của biện pháp này.

2. Uống nhiều nước

Mặc dù nhiễm trùng đường tiết niệu gây đau khi đi tiểu nhưng bạn cần phải uống nhiều nước trong thời gian bị bệnh, tốt nhất là uống nước lọc. Người lớn nên uống từ 6 đến 8 ly nước 240ml mỗi ngày.Uống nhiều nước sẽ làm tăng đi tiểu và điều này sẽ giúp đào thải vi khuẩn có hại ra khỏi đường tiết niệu.

3. Đi tiểu ngay khi cảm thấy buồn

Nhịn tiểu có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi trong đường tiết niệu. Do đó, hãy đi tiểu ngay khi cảm thấy buồn.

Một điều quan trọng nữa là phải thải hết nước tiểu khi đi tiểu và luôn đi tiểu sau khi quan hệ tình dục, đặc biệt là phụ nữ. Phụ nữ nên lau từ trước ra sau khi đi vệ sinh.

4. Bổ sung probiotic

Probiotic giúp tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch. Probiotic còn có thể giúp điều trị và ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu khi được sử dụng kết hợp cùng với liệu pháp kháng sinh tiêu chuẩn.

Nhiễm trùng đường tiết niệu xảy ra khi vi khuẩn phát triển quá mức và lấn át vi khuẩn có lợi, nhất là những vi khuẩn thuộc nhóm Lactobacillus, trong hệ tiết niệu và sinh dục. Probiotic làm tăng số lượng vi khuẩn có lợi, nhờ đó khôi phục sự cân bằng hệ vi khuẩn và làm giảm nguy cơ tái phát nhiễm trùng đường tiết niệu.

Có nhiều cách để bổ sung probiotic, gồm có ăn các loại thực phẩm lên men như sữa chua, kefir, tempeh, miso, dưa muối, natto, kombucha hoặc uống men vi sinh.

5. Bổ sung vitamin C

Tăng lượng vitamin C sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch. Hệ miễn dịch khỏe sẽ loại bỏ vi khuẩn gây nhiễm trùng nhanh hơn.

Tuy nhiên, một số nghiên cứu lại tìm thấy bằng chứng đối lập về hiệu quả của vitamin C trong điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu. Do đó, cần nghiên cứu thêm để kiểm chứng lợi ích của việc bổ sung vitamin C đối với nhiễm trùng đường tiết niệu.

6. Mặc quần rộng rãi

Mặc đồ lót bằng cotton và quần rộng rãi sẽ giúp giữ cho vùng kín khô thoáng và sạch sẽ, nhờ đó làm giảm các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu và ngăn nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát.

Mặc quần bó sát hoặc bằng chất liệu tổng hợp sẽ gây tích tụ hơi ẩm và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển ở vùng sinh dục. Điều này sẽ khiến cho tình trạng nhiễm trùng trở nên nặng hơn.

7. Đổi biện pháp tránh thai

Nghiên cứu cho thấy rằng một số biện pháp tránh thai nhất định có thể góp phần gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ.

Nếu bạn đang sử dụng màng ngăn âm đạo, thuốc diệt tinh trùng hoặc bao cao su có chất không bôi trơn và thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiết niệu thì nên cân nhắc đổi sang biện pháp tránh thai khác.

8. Chườm ấm

Đặt túi chườm hoặc bình đựng nước ấm lên vùng bụng dưới sẽ giúp giảm bớt triệu chứng đau và khó chịu do nhiễm trùng đường tiết niệu. Điều này còn có thể giúp làm dịu bàng quang và giảm tần suất đi vệ sinh.

Nhưng nếu bị đau dữ dội và đã thử các biện pháp khắc phục tại nhà mà cơn đau không thuyên giảm thì bạn nên đi khám. Đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn.

Tại sao đôi khi thuốc kháng sinh không có tác dụng?

Hầu hết các trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu đều không nghiêm trọng nếu được điều trị kịp thời bằng thuốc kháng sinh. Nhưng nếu không được điều trị, nhiễm trùng có thể lan đến thận và thậm chí là lan vào máu, những tình trạng này rất nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng. Nhiễm trùng thận có thể dẫn đến tổn thương thận và sẹo thận.

Các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu thường thuyên giảm trong vòng 2 đến 4 ngày sau khi bắt đầu dùng thuốc kháng sinh. Bác sĩ thường chỉ định điều trị trong ít nhất 3 ngày.

Nhưng trong một số trường hợp, bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu không khỏi sau khi điều trị bằng kháng sinh. Một nguyên nhân có thể là do chủng vi khuẩn gây nhiễm trùng có khả năng kháng lại loại kháng sinh được sử dụng. Trong những trường hợp này, người bệnh cần phải dùng một loại kháng sinh khác.

Việc lạm dụng hoặc dùng không đủ liều thuốc kháng sinh có thể góp phần gây ra tình trạng vi khuẩn kháng kháng sinh. Tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng đang gây khó khăn cho việc điều trị các vấn đề như nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát. Vì lý do này nên các nhà nghiên cứu đang tìm kiếm những phương pháp khác để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu bên cạnh thuốc kháng sinh.

>>> Tìm hiểu nguyên nhân tại sao đôi khi thuốc kháng sinh không điều trị được nhiễm trùng đường tiết niệu

Phương pháp điều trị thay thế thuốc kháng sinh

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng có thể điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu mà không cần dùng đến thuốc kháng sinh bằng cách nhắm đến FimH – một loại protein có ở bề mặt của E. coli, có vai trò giúp vi khuẩn bám dính vào niêm mạc đường tiết niệu.

Thông thường, vi khuẩn sẽ bị đào thải ra ngoài theo nước tiểu. Nhưng theo các nhà nghiên cứu, FimH giúp E. coli bám chắc vào các tế bào trong đường tiết niệu, vì thế nên cơ thể khó đào thải E. coli ra khỏi đường tiết niệu.

Nếu như tìm ra cách phá hủy FimH và ngăn vi khuẩn bám vào đường tiết niệu thì sẽ có thể điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu mà không cần dùng đến thuốc kháng sinh.

D-mannose

D-mannose là một loại đường có thể bám vào vi khuẩn E. coli. Gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu sử dụng D-mannose và các chất có chứa mannose khác để ngăn FimH gắn kết với niêm mạc đường tiết niệu.

Một tổng quan tài liệu vào năm 2021 đã kết luận rằng D-mannose có thể giúp giảm tỷ lệ nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. (2) Mặc dù vẫn cần nghiên cứu thêm nhưng rất có thể một loại thuốc sử dụng chất có chứa mannose sẽ điều trị được nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn E. coli gây ra.

Các nhà nghiên cứu cũng đã thử nghiệm các loại thuốc tăng cường miễn dịch, giúp các tế bào đường tiết niệu chống lại vi khuẩn gây nhiễm trùng.

Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA) khuyến nghị dùng estrogen âm đạo như một biện pháp ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát ở phụ nữ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh. (3)

Rủi ro khi không điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu bằng kháng sinh

Một nghiên cứu ước tính rằng 25 đến 42% trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu không phức tạp có thể tự khỏi. (4) Đa số những trường hợp này là những phụ nữ không có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác.

Tuy nhiên, việc điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu bằng các biện pháp khác mà không sử dụng thuốc kháng sinh tiềm ẩn một số rủi ro. Nếu không được điều trị bằng kháng sinh, tình trạng nhiễm trùng có thể kéo dài và dẫn đến viêm thận bể thận hay nhiễm trùng máu. Do đó, nên đi khám sớm khi có các dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu để được chẩn đoán chính xác vấn đề và kê thuốc điều trị. Nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi thử bất kỳ phương pháp điều trị nào ngoài các loại thuốc được kê.

Phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu

Dưới đây là một số cách để phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu.

Không tắm bồn

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến nghị tắm vòi sen thay vì tắm bồn để ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu. Khi ngâm mình trong bồn tắm, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường tiết niệu và gây nhiễm trùng.

Sử dụng vòi xịt vệ sinh

Lau từ trước ra sau khi đi vệ sinh sẽ giúp ngăn vi khuẩn di chuyển từ hậu môn vào niệu đạo nhưng nếu chỉ lau bằng giấy thì có thể sẽ khó làm sạch hoàn toàn, nhất là sau khi đại tiện. Sử dụng vòi xịt vệ sinh sẽ giúp cho việc làm sạch sau khi đi vệ sinh được dễ dàng hơn và ngăn sự lây lan vi khuẩn. Bạn có thể sử dụng vòi xịt để rửa sau khi tiểu tiện, đại tiện, sau khi quan hệ tình dục và trong kỳ kinh nguyệt.

Vệ sinh vùng kín đúng cách

Vệ sinh vùng kín hàng ngày là điều cần thiết để ngăn ngừa nhiễm trùng nhưng không nên thụt rửa âm đạo và sử dụng các sản phẩm chứa chất tẩy rửa mạnh. Chỉ cần rửa bằng nước là đủ hoặc nếu muốn dùng dung dịch vệ sinh thì bạn nên chọn những loại dịu nhẹ. Ngoài ra, không sử dụng các sản phẩm có mùi thơm ở vùng kín như băng vệ sinh có mùi thơm hay xịt khử mùi. Những sản phẩm này có thể gây kích ứng, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu.

Uống nhiều nước

Uống nhiều nước không chỉ giúp điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu mà còn có tác dụng phòng ngừa. Uống nhiều nước hàng ngày sẽ giúp loại bỏ vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng khỏi đường tiết niệu.

Các dấu hiệu cần đi khám

Nhiễm trùng đường tiết niệu gây ra nhiều triệu chứng khó chịu nhưng điều trị sớm bằng thuốc kháng sinh sẽ giúp giải quyết tình trạng nhiễm trùng và chấm dứt các triệu chứng. Nên đi khám khi có các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu dùng đúng loại kháng sinh thì các triệu chứng sẽ bắt đầu thuyên giảm chỉ sau vài ngày.

Điều quan trọng là phải uống thuốc kháng sinh đủ liều mà bác sĩ kê, ngay cả khi các triệu chứng đã giảm để ngăn ngừa biến chứng hoặc nhiễm trùng thứ phát.

Nếu nhiễm trùng đường tiết niệu không khỏi sau khi điều trị bằng kháng sinh hoặc bệnh tái phát nhiều lần thì bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm các bước kiểm tra sau đây để xác định nguyên nhân:

• Xét nghiệm cấy nước tiểu
• Siêu âm đường tiết niệu
• Chụp X-quang
• Chụp CT
• Nội soi bàng quang
• Đo niệu động học

Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể là do nhiều chủng vi khuẩn khác nhau gây ra và mức độ nhiễm trùng có thể từ nhẹ đến nặng. Mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, gồm có:

• Tình trạng hệ miễn dịch
• Loại vi khuẩn gây nhiễm trùng
• Vị trí bị nhiễm trùng trong đường tiết niệu

Căn cứ vào tình trạng của mỗi ca bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị thích hợp.

Một số câu hỏi thường gặp về nhiễm trùng đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể tự khỏi không ?

Nghiên cứu ước tính 25 đến 42% trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu không phức tạp ở phụ nữ có thể tự khỏi.

Tuy nhiên, không phải khi nào nhiễm trùng đường tiết niệu cũng tự khỏi. Nếu không điều trị, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Do đó, nếu nghi ngờ mình bị nhiễm trùng đường tiết niệu thì cần phải đi khám càng sớm càng tốt.

Có cần dùng thuốc kê đơn để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu không?

Bạn cần đi khám khi có triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu để được bác sĩ kê thuốc điều trị, nhất là khi chưa từng bị nhiễm trùng đường tiết niệu trước đây.

Có nhiều bệnh lý khác cũng có triệu chứng tương tự nhiễm trùng đường tiết niệu, chẳng hạn như các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI). Do đó, cần phải đi khám để xác định chính xác vấn đề và có phương pháp điều trị thích hợp.

Nhiễm trùng đường tiết niệu bao lâu thì khỏi?

Khi điều trị bằng kháng sinh, các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu thường bắt đầu thuyên giảm trong vòng 2 đến 4 ngày.

Nhưng điều này còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, gồm có mức độ nghiêm trọng của tình trạng nhiễm trùng, thời điểm bắt đầu điều trị, loại kháng sinhh, đã phát sinh biến chứng hay chưa…

Luôn phải dùng thuốc kháng sinh đủ liều để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn và ngăn nhiễm trùng tái phát.

Cách nào trị khỏi nhiễm trùng đường tiết niệu nhanh nhất?

Thuốc kháng sinh là phương pháp nhanh nhất và hiệu quả nhất để điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn.

Nếu không dùng kháng sinh thì nhiễm trùng đường tiết niệu bao lâu sẽ khỏi?

Đôi khi, nhiễm trùng đường tiết niệu tự khỏi. Có thể mất khoảng một tuần để các triệu chứng thuyên giảm.

Biện pháp khắc phục tại nhà nào hiệu quả nhất?

Chưa có nhiều nghiên cứu về hiệu quả của các biện pháp khắc phục tại nhà trong điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu thì tốt nhất nên đi khám, đặc biệt là khi có các triệu chứng nghiêm trọng.

Thuốc kháng sinh có điều trị được nhiễm trùng đường tiết niệu mạn tính không?

Một đợt kháng sinh ngắn hạn thường là phương pháp điều trị bước đầu cho bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu. Nhưng đối với nhiễm trùng đường tiết niệu mạn tính, bác sĩ thường chỉ định dùng thuốc kháng sinh liều thấp trong thời gian dài.

Tóm tắt bài viết

Nhiễm trùng đường tiết niệu là một bệnh nhiễm trùng rất phổ biến. Nếu gặp các triệu chứng nghi là nhiễm trùng đường tiết niệu, bạn có thể thử các biện pháp khắc phục tại nhà nêu trên. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm hoặc trở nên nặng hơn thì hãy đi khám ngay để được chẩn đoán chính xác và kê thuốc kháng sinh. Nhiễm trùng đường tiết niệu kéo dài không được điều trị có thể dẫn đến các biện chứng nguy hiểm.