Nguyên nhân nào gây khô âm đạo?

Nội dung chính của bài viết:

• Có rất nhiều nguyên nhân gây khô âm đạo? Có thể là: Nồng độ estrogen tụt giảm là nguyên nhân chính gây khô âm đạo. Không chỉ do mãn kinh, mà lối sống không lành mạnh cùng một số vấn đề sức khỏe khác cũng ảnh hưởng đến nội tiết tố, gây khô âm đạo.
• Ngoài ra, một số loại thuốc cũng có tác dụng phụ là làm giảm sự tiết dịch trong âm đạo, dẫn đến khô. Thói quen thụt rửa không đúng cách cũng gây ra hiện tượng này.
• Khô âm đạo hiếm khi là vấn đề nghiêm trọng và có thể điều trị được bằng nhiều biện pháp, từ việc tự thực hiện tại nhà cho đến những loại thuốc kê đơn.
• Tuy nhiên, nếu đã điều trị bằng các biện pháp tại nhà mà tình trạng khô âm đạo vẫn không cải thiện thì cần đi khám bác sĩ phụ khoa để có giải pháp điều trị phù hợp.

Ở độ tuổi sinh sản, âm đạo phụ nữ luôn tiết ra một loại chất dịch gọi là dịch tiết âm đạo hay khí hư. Chất dịch này có vai trò tạo độ ẩm cho âm đạo và độ ẩm là yếu tố tạo nên môi trường kiềm cho tinh trùng có thể tồn tại và tiếp cận trứng để thụ tinh. Ngoài ra, dịch tiết âm đạo còn có vai trò chống nhiễm trùng, bôi trơn thành âm đạo và giảm ma sát khi quan hệ tình dục.

Khi phụ nữ bắt đầu có tuổi, những thay đổi về mức độ sản sinh hormone (nội tiết tố) sẽ khiến thành âm đạo mỏng đi và điều này có nghĩa là ít tế bào tiết dịch và tạo độ ẩm hơn, từ đó dẫn đến tình trạng khô âm đạo.

Khô âm đạo có ảnh hưởng như thế nào?

Khô âm đạo gây khó chịu cả ở vùng âm đạo cũng như là vùng chậu. Ngoài ra, khô âm đạo còn gây ra các vấn đề như:

• Nóng rát khi tiểu
• Đau rát và không còn hứng thú quan hệ
• Chảy máu sau khi quan hệ
• Đau nhức vùng chậu
• Nhiễm trùng đường tiết niệu không khỏi hoặc tái phát
• Ngứa ngáy âm đạo và vùng xung quanh

Khô âm đạo là vấn đề ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống hàng ngày của phụ nữ. Nhiều phụ nữ có tâm lý ngại đi khám bác sĩ phụ khoa khi có những triệu chứng khô âm đạo nhưng trên thực tế, đây là một vấn đề xảy ra phổ biến, ảnh hưởng đến rất nhiều người.

Nguyên nhân gây khô âm đạo

Nồng độ estrogen tụt giảm là nguyên nhân chính gây khô âm đạo. Cơ thể phụ nữ bắt đầu tạo ra ít estrogen hơn khi có tuổi và dần dần dẫn đến sự chấm dứt chu kỳ kinh nguyệt. Giai đoạn này được gọi là mãn kinh.

Tuy nhiên, mãn kinh không phải là nguyên nhân duy nhất gây giảm mức sản sinh estrogen. Các nguyên nhân khác còn có:

• Hút thuốc lá
• Căng thẳng kéo dài
• Rối loạn hệ miễn dịch, chẳng hạn như hội chứng Sjögren - một bệnh tự miễn tấn công các tế bào trong cơ thể, bao gồm cả các tế bào tạo ra độ ẩm
• Sinh con và cho con bú
• Dùng các loại thuốc kháng estrogen để điều trị u xơ tử cung hoặc lạc nội mạc tử cung
• Hoạt động thể chất quá nặng
• Các phương pháp điều trị ung thư, chẳng hạn như xạ trị vào vùng chậu, liệu pháp hormone hoặc hóa trị
• Dị ứng và một số loại thuốc điều trị cảm lạnh
• Một số thuốc chống trầm cảm
• Thói quen thụt rửa
• Phẫu thuật cắt buồng trứng

Một số loại thuốc có tác dụng phụ là làm giảm sự tiết dịch trong âm đạo và dẫn đến khô. Điều này cũng xảy ra khi dùng một số loại kem bôi âm đạo để điều trị bệnh lý phụ khoa.

Thụt rửa là thói quen được nhiều phụ nữ sử dụng để vệ sinh vùng kín nhưng thực tế đây là điều không cần thiết và còn gây khô, kích ứng âm đạo.

Phương pháp chẩn đoán

Khi nhận thấy bất cứ hiện tượng bất thường nào ở âm đạo thì đều nên đi khám bác sĩ phụ khoa. Những hiện tượng này gồm có:

• Nóng rát
• Ngứa ngáy
• Khô
• Đau rát khi quan hệ
• Kích ứng

Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra vùng chậu, lấy bệnh sử cũng như là các triệu chứng ở âm đạo và thay đổi về chu kỳ kinh nguyệt.

Quá trình kiểm tra vùng chậu giúp bác sĩ quan sát những thay đổi ở thành âm đạo và phát hiện các nguyên nhân gây khó chịu, chẳng hạn như nhiễm trùng. Bác sĩ có thể sẽ lấy mẫu tế bào hoặc dịch tiết âm đạo để phân tích. Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ còn phát hiện được cả những vết rách, lở loét hoặc vùng mô bị mỏng. Ngoài ra, có thể cần tiến hành phương pháp xét nghiệm hormone để xác định xem phụ nữ có đang ở trong thời kỳ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh hay không.

Hiện nay không có phương pháp xét nghiệm duy nhất nào có thể chẩn đoán teo âm đạo và khô âm đạo nên bác sĩ thường sẽ phải dựa vào các triệu chứng và dấu hiệu để đưa ra chẩn đoán.

Khi nào cần đi khám?

Khô âm đạo hiếm khi là dấu hiệu của vấn đề nào quá nghiêm trọng nhưng cần đi khám bác sĩ nếu tình trạng khó chịu kéo dài nhiều ngày không đỡ hoặc cảm thấy đau rát dữ dội khi quan hệ. Nếu không được điều trị, khô âm đạo có thể gây ra các vết loét hoặc nứt ở thành âm đạo.

Đặc biệt, nếu tình trạng khó chịu do khô âm đạo còn đi kèm với hiện tượng ra máu âm đạo nghiêm trọng thì cần đi khám ngay lập tức.

Nhiều phụ nữ cảm thấy ngại ngùng, xấu hổ khi phải đi khám phụ khoa nhưng đây là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe vùng kín và phát hiện sớm các vấn đề, đặc biệt là khi có các triệu chứng khó chịu.

Phương pháp điều trị

Có nhiều phương pháp khác nhau để điều trị, cải thiện tình trạng khô âm đạo.

Liệu pháp estrogen tại chỗ

Trong những trường hợp mà nguyên nhân gây khô âm đạo là do nồng độ estrogen thấp thì cần điều trị bằng liệu pháp estrogen tại chỗ, có nghĩa là dùng các loại sản phẩm đưa trực tiếp vào vùng âm đạo để cải thiện các triệu chứng. Có nhiều dạng estrogen tại chỗ, gồm có dạng kem bôi, dạng viên đặt và dạng vòng đặt âm đạo. Với liệu pháp estrogen tại chỗ thì lượng estrogen được hấp thụ thường ít hơn so với estrogen dùng dưới dạng thuốc viên uống. Tuy nhiên, bù lại thì những sản phẩm này lại có rủi ro thấp hơn.

Một số liệu pháp estrogen tại chỗ gồm có:

• Vòng đặt âm đạo (Estring): đây là loại vòng co giãn được đưa vào trong âm đạo và ở đây, nó sẽ liên tục giải phóng ra lượng estrogen thấp vào các mô. Thông thường, vòng đặt estrogen được thay 3 tuần một lần.
• Kem bôi estrogen: thường đi kèm dụng cụ để bôi kem vào âm đạo. Nghiên cứu đã chứng minh rằng kem estrogen là một phương pháp điều trị hiệu quả và dung nạp tốt cho chứng teo và khô âm đạo.
• Thuốc đặt âm đạo (Vagifem): thuốc dạng viên được đặt trực tiếp vào âm đạo và giải phóng estrogen một cách từ từ.

Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ kê thuốc estrogen dạng viên uống.

Kem và vòng đặt giải phóng estrogen trực tiếp đến các mô trong âm đạo trong khi thuốc đường uống tác động đến toàn cơ thể. Thuốc uống thường được sử dụng trong những trường hợp có các triệu chứng mãn kinh khác như bốc hỏa.

Vì vùng da xung quanh và mô bên trong âm đạo rất mỏng manh nên dễ bị tổn thương và kích ứng, do đó, nên đi khám để được bác sĩ tư vấn và kê thuốc phù hợp.

Bất kỳ sản phẩm estrogen nào cũng đều đi kèm với tác dụng phụ, chẳng hạn như chảy máu âm đạo và đau vú. Chống chỉ định dùng liệu pháp estrogen cho những trường hợp sau:

• Bị ung thư vú, đặc biệt là những trường hợp còn đang dùng thuốc ức chế aromatase
• Có tiền sử ung thư nội mạc tử cung
• Chảy máu âm đạo không rõ nguyên nhân
• Đang mang thai hoặc cho con bú

Phụ nữ có tiền sử ung thư vú hoặc đang mang thai hoặc cho con bú cần nói chuyện với bác sĩ về liệu pháp estrogen tại chỗ. Những trường hợp không phù hợp có thể điều trị bằng các liệu pháp không chứa hormone.

Phương pháp điều trị không kê đơn

Ngoài liệu pháp estrogen ra thì còn có nhiều sản phẩm không kê đơn để cải thiện tình trạng khô âm đạo. Ví dụ, có thể dùng chất bôi trơn và kem dưỡng ẩm bôi vào âm đạo để giảm khô và khó chịu. Chất bôi trơn được sử dụng tại thời điểm quan hệ để tăng độ ẩm, giảm ma sát và giúp cho việc quan hệ bớt đau rát hơn. Một số chất bôi trơn và kem dưỡng ẩm còn có tác dụng thay đổi độ pH của âm đạo và làm giảm khả năng bị nhiễm trùng.

Phụ nữ nên chọn một sản phẩm bôi trơn dành riêng cho âm đạo và tốt nhất là chất bôi trơn nền nước, không chứa hương liệu, chiết xuất thảo dược hoặc màu nhân tạo bởi những thành phần này có thể gây kích ứng. Chất bôi trơn gốc nước an toàn hơn so với các loại chất bôi trơn gốc dầu có thành phần petroleum hay mineral oil (dầu khoáng), vì chất bôi trơn gốc dầu có thể dẫn đến kích ứng và làm hỏng bao cao su.

Ngoài ra, không dùng các loại sáp dưỡng ẩm như Vaseline để làm chất bôi trơn vì những sản phẩm này không được sản xuất với mục đích bôi trơn âm đạo, khó rửa sạch hơn các chất bôi trơn thông thường và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, từ đó dễ dẫn đến nhiễm trùng.

Nên dùng kem dưỡng ẩm âm đạo mỗi ngày để duy trì độ ẩm tự nhiên cho âm đạo.

Mẹo cải thiện khô âm đạo tại nhà

Ngoài dùng thuốc, chất bôi trơn và các sản phẩm dưỡng ẩm, một số thay đổi đơn giản trong lối sống cũng giúp cải thiện đáng kể tình trạng khô âm đạo.

Chế độ ăn

Một chế độ ăn giàu axit béo sẽ giúp tăng cường sự sản sinh chất dịch bôi trơn âm đạo. Các loại thực phẩm giàu axit béo mà bạn nên bổ sung vào chế độ ăn gồm có: cá thu, cá hồi, cá trích, hàu, cá cơm, hạt lanh, quả óc chó, đậu nành, hạt vừng, hạt hướng dương… Các loại viên uống bổ sung vitamin A, B và beta-carotene cũng có hàm lượng axit béo omega 3 khá cao. Bạn cũng nên ăn các loại thực phẩm có chứa isoflavone, đây là chất có tác dụng cải thiện nồng độ estrogen trong cơ thể.

Một số thực phẩm chứa nhiều isoflavone gồm có hạt lanh, đậu nành, các loại đậu, các loại hạt như hạt óc chó, táo và cần tây. Ngoài ra, nên bổ sung cả phytoestrogen trong chế độ ăn. Phytoestrogen là các hợp chất có tác động tương tự như estrogen trong cơ thể. Chúng có trong các loại thực phẩm nguồn gốc thực vật, như đậu nành, các loại hạt, quả hạch và đậu phụ.

Nghiên cứu cho thấy rằng phytoestrogen giúp cải thiện tình trạng khô âm đạo và cả triệu chứng bốc hỏa của thời kỳ tiền mãn kinh.

Bên cạnh đó, cần uống đủ nước mỗi ngày.

Quan hệ tình dục thường xuyên

Quan hệ tình dục thường xuyên giúp giảm khô âm đạo.

Khi cơ thể phụ nữ hưng phấn, lưu lượng máu đến các mô âm đạo sẽ tăng lên và điều này làm tăng độ ẩm trong âm đạo.

Sử dụng chất bôi trơn, dạo đầu đầy đủ và kích thích trước khi quan hệ là bước rất quan trọng để bôi trơn âm đạo và giúp cho quá trình sau đó bớt đau đớn hơn.

Chú ý sản phẩm vệ sinh

Nhiều sản phẩm vệ sinh cơ thể và vệ sinh vùng kín có chứa hương liệu, nước hoa và màu gây kích ứng hoặc làm khô mô âm đạo. Do đó, cần hết sức cẩn thận khi lựa chọn các sản phẩm vệ sinh, không dùng những sản phẩm có thành phần tẩy rửa, sát khuẩn quá mạnh và tốt nhất nên chọn sản phẩm không mùi, không màu cho vùng kín.

Bình thường, âm đạo luôn có sự cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại, hơn nữa còn có khả năng tự làm sạch. Do đó, không cần thiết phải thụt rửa hoặc sử dụng xà phòng thơm xung quanh khu vực nhạy cảm để tránh phá vỡ sự cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo.

Đồ lót

Đồ lót bằng chất liệu tổng hợp sẽ gây bí, hạn chế sự lưu thông khí, gây kích ứng âm đạo và khiến cho tình trạng khô càng thêm nghiêm trọng hơn. Phụ nữ nên chọn đồ lót bằng chất liệu cotton để vùng kín luôn được thông thoáng.

Ngăn ngừa khô âm đạo bằng cách nào?

Bạn có thể áp dụng những cách sau để ngăn ngừa khô âm đạo:

• Tránh sử dụng chất khử mùi và các sản phẩm nước hoa vùng kín ở trong và xung quanh âm đạo
• Khi quan hệ, phải có màn dạo đầu để cơ thể có thời gian sản sinh chất bôi trơn tự nhiên
• Sử dụng chất bôi trơn khi quan hệ
• Hỏi bác sĩ về liệu pháp thay thế estrogen và liệu pháp hormone thay thế (HRT) khi đến thời kỳ tiền mãn kinh
• Sử dụng kem hoặc gel dưỡng ẩm âm đạo thường xuyên

Thói quen vệ sinh đúng cách

Nước hoa và hóa chất trong xà phòng hoặc sữa tắm thông thường có tính sát khuẩn quá mạnh nên không phù hợp với mô mỏng manh của vùng kín. Tốt nhất là nên sử dụng các loại dung dịch vệ sinh dành riêng cho vùng kín không mùi.

Ngoài ra, tránh sử dụng các sản phẩm gây kích ứng, chẳng hạn như dung dịch thụt rửa; tránh bao cao su có thành phần nonoyxnol-9 hoặc N-9 vì đây là những hóa chất có thể gây khô âm đạo.

>>> Tham khảo thêm: Khô Âm Đạo: Nguyên Nhân Và Điều Trị Dưỡng Ẩm

Medically reviewed by: Bác sĩ Tâm