Nguyên nhân nào gây sưng âm đạo và cách điều trị

Nội dung chính của bài viết

• Kinh nguyệt, mang thai và quan hệ tình dục đều có thể gây sưng ở vùng âm hộ, bao gồm cả môi âm hộ và âm đạo.
• Nhưng đôi khi, sưng có thể là dấu hiệu của một vấn đề hay bệnh lý khác. Trong những trường hợp này cần xác định nguyên nhân gây sưng để có biện pháp điều trị phù hợp.
• Khi nguyên nhân là do những vấn đề bất thường thì sưng âm đạo thường đi kèm với những triệu chứng bất thường. 
• Nếu bạn bị sốt cao từ 38°C trở lên, bị đau bụng dữ dội hoặc ra nhiều máu thì cần đến bệnh viện ngay lập tức.

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất gây sưng âm đạo và những gì cần làm để giảm bớt các triệu chứng.

1. Kích ứng

Hóa chất trong các sản phẩm dùng hàng ngày như bột giặt, xà phòng tắm hay giấy vệ sinh có thể gây kích ứng vùng mô nhạy cảm của âm đạo, âm hộ và môi âm hộ.

Biểu hiện của kích ứng thường là ngứa ngáy, sưng đỏ ở âm đạo và vùng xung quanh.

Các vật dụng mà phụ nữ sử dụng trực tiếp trong hoặc quanh âm đạo cũng có thể gây kích ứng mô và dẫn đến ngứa ngáy, nóng rát và sưng đỏ.

Những vật dụng này gồm có:

• Dung dịch thụt rửa và vệ sinh phụ nữ
• Gel bôi trơn
• Bao cao su
• Thuốc bôi âm đạo
• Băng vệ sinh

Cách khắc phục

Nếu gần đây mới sử dụng một sản phẩm mới và có những hiện tượng bất thường thì hãy ngừng dùng ngay và theo dõi. Nếu các triệu chứng khó chịu biến mất thì thủ phạm chính là sản phẩm đó và không nên tiếp tục sử dụng nữa. Nhưng nếu đã ngừng sử dụng mà tình trạng sưng vẫn tiếp diễn thì cần đi khám bác sĩ để được kê thuốc giảm sưng và các triệu chứng khác.

2. Quan hệ tình dục thô bạo

Nếu âm đạo không được bôi trơn đủ trong khi quan hệ tình dục thì sự ma sát sẽ gây đau đớn, khó chịu cả trong và sau khi quan hệ.

Tương tự, quan hệ tình dục thô bạo cũng có thể gây sưng, đau và kích ứng âm đạo.

Cách khắc phục

Trong hầu hết các trường hợp thì sưng âm đạo do không bôi trơn đủ sẽ không cần điều trị mà chỉ cần sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn cho đến khi hết sưng đau.

Tuy nhiên, quan hệ tình dục thô bạo có thể gây trầy xước bên trong âm đạo nên cần theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng hạn như tiết dịch và sốt.

Nếu như bị xâm hại tình dục hay bị ép buộc quan hệ tình dục thì nên đi làm xét nghiệm các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Nếu được phát hiện sớm thì rất nhiều bệnh đều có thể chữa khỏi.

3. Nhiễm khuẩn âm đạo

Bình thường, hệ vi sinh vật trong âm đạo tồn tại ở trạng thái cân bằng. Những vi khuẩn có lợi có vai trò kiểm soát số lượng vi khuẩn có hại và các sinh vật khác để giữ cho môi trường âm đạo khỏe mạnh. Tuy nhiên, đôi khi, vi khuẩn có hại lại phát triển quá mức và chiếm ưu thế so với vi khuẩn có lợi. Điều này sẽ dẫn đến nhiễm khuẩn âm đạo hay viêm âm đạo do vi khuẩn.

Ngoài sưng, nhiễm khuẩn âm đạo còn có những biểu hiện khác như:

• Ngứa ngáy
• Đỏ
• Châm chích
• Khí hư (dịch tiết âm đạo) có vàng xanh và mùi tanh khó chịu
• Đau khi đi tiểu và khi quan hệ tình dục

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), viêm âm đạo do vi khuẩn là dạng viêm âm đạo phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi từ 15 – 44. Có nhiều nguyên nhân gây mất cân bằng vi khuẩn trong âm đạo, ví dụ như thụt rửa hay thay đổi nội tiết tố. Vấn đề này xảy ra phổ biến ở những người có quan hệ tình dục nhưng những người chưa từng quan hệ tình dục cũng có thể gặp phải.

Cách khắc phục

Đôi khi, viêm âm đạo do vi khuẩn tự khỏi mà không cần điều trị vì hệ vi khuẩn tự khôi phục sự cân bằng. Nhưng nếu các triệu chứng khó chịu vẫn tiếp diễn thì sẽ cần điều trị. Trước hết có thể thử những biện pháp khắc phục tại nhà. Nếu các triệu chứng vẫn còn sau một tuần thì nên đi khám bác sĩ để được kê thuốc kháng sinh. Thuốc kháng sinh có dạng uống hoặc dạng dùng tại chỗ (bôi trực tiếp vào âm đạo).

4. Nhiễm nấm âm đạo

Nhiễm nấm âm đạo hay nhiễm trùng nấm men xảy ra khi do sự phát triển quá mức của nấm Candida (chủ yếu là Candida albicans) – một loại nấm men tồn tại tự nhiên trong âm đạo. Theo thống kê, cứ 4 phụ nữ thì có 3 người từng bị nhiễm nấm âm đạo ít nhất một lần trong đời.

Ngoài sưng, nhiễm nấm âm đạo còn có các biểu hiện khác như:

• Nóng rát, đỏ
• Đau khi đi tiểu và khi quan hệ tình dục
• Dịch tiết âm đạo trắng đục, đặc và vón cục

Đọc thêm về ý nghĩa của màu dịch tiết âm đạo để biết thế nào là bình thường và khi nào nên đi khám bác sĩ.

Cách khắc phục

Nhiễm nấm âm đạo có thể được điều trị bằng thuốc trị nấm không kê đơn hoặc kê đơn. Nếu đã từng bị nhiễm nấm trước đây thì có thể tiếp tục sử dụng các loại thuốc trị nấm không kê đơn nhưng nếu lần đầu có các triệu chứng hoặc nếu đã dùng thuốc không kê đơn mà triệu chứng vẫn không cải thiện thì cần đi khám.

Rất nhiều vấn đề khác cũng có những biểu hiện giống như nhiễm nấm âm đạo và nếu không điều trị đúng cách thì tình trạng nhiễm trùng sẽ ngày càng trở nên nặng hơn.

5. Viêm cổ tử cung

Viêm cổ tử cung thường là hậu quả do các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD), ví dụ như:

• Chlamydia
• Mụn rộp sinh dục
• Bệnh lậu

Tuy nhiên, không phải ai bị viêm cổ tử cung cũng đều mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục hoặc các loại nhiễm trùng khác. Một số phụ nữ bị viêm cổ tử cung nhưng không hề có triệu chứng nào. Nhưng nếu có thì các triệu chứng thường là:

• Sưng âm đạo
• Đau vùng chậu
• Đau khi đi tiểu và khi quan hệ tình dục
• Khí hư ra nhiều, có lẫn máu hoặc có màu vàng
• Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt

Cách khắc phục

Hiện chưa có phác đồ tiêu chuẩn để điều trị viêm cổ tử cung. Bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị dựa trên các triệu chứng và nguyên nhân gốc rễ gây viêm.

Khi đi khám, bác sĩ sẽ tiến hành khám phụ khoa, trong đó lấy một mẫu dịch ở trên hoặc gần cổ tử cung để phân tích và tìm nguyên nhân gây viêm. Tùy thuộc vào nguyên nhân mà bác sĩ sẽ kê thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng vi-rút để điều trị nhiễm trùng.

6. Mụn rộp sinh dục

Mụn rộp sinh dục hay herpes sinh dục là do virus herpes simplex (HSV) gây ra. Đây là một trong những bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến.

Ở những người bị nhiễm bệnh, mụn rộp sinh dục có triệu chứng là các mụn nước nhỏ, đau đớn ở vùng sinh dục. Những mụn nước này sẽ vỡ và tiết ra chất dịch lỏng trong suốt. Sau khi vỡ, chúng sẽ biến thành các vết loét đau đớn và có thể phải mất từ một thời gian dài mới lành lại.

Ngoài sưng âm đạo và nổi mụn nước, những người bị mụn rộp sinh dục sẽ còn gặp những triệu chứng khác như:

• Đau đớn
• Sốt
• Nhức mỏi cơ thể

Không phải ai bị mụn rộp sinh dục cũng đều có triệu chứng nổi mụn nước. Một số người không hề biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào. Đôi khi, những mụn nước này có thể bị nhầm là mụn nhọt thông thường hoặc lông mọc ngược. Tuy nhiên, ngay cả khi không có triệu chứng thì bệnh vẫn có thể lây truyền sang người khác.

Cách khắc phục

Hiện chưa có cách chữa khỏi mụn rộp sinh dục nhưng các loại thuốc kháng vi-rút kê đơn có thể rút ngắn và làm giảm các đợt bùng phát. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể cần uống thuốc chống mụn rộp mỗi ngày để ngăn ngừa nguy cơ lây bệnh cho đối phương khi quan hệ tình dục.

7. Mang thai

Mang thai gây ra rất nhiều thay đổi ở cơ thể của người phụ nữ. Trong quá trình thai nhi phát triển, áp lực tăng bên trong khoang chậu có thể gây ứ máu và dịch. Điều này sẽ gây sưng, đau tức và khó chịu trong âm đạo.

Đọc thêm về những ảnh hưởng của thai kỳ đến sức khỏe âm đạo

Cách khắc phục

Nên nằm nghỉ thường xuyên để giảm bớt áp lực bên trong khoang chậu trong thời gian mang thai. Sau khi sinh, tình trạng ứ dịch sẽ chấm dứt và không còn sưng nữa. Tuy nhiên, nếu còn có các triệu chứng khác hoặc tình trạng sưng và khó chịu quá nghiêm trọng thì cần thông báo với bác sĩ.

8. U nang hoặc áp-xe ống Gartner

Ống Gartner là phần còn lại của ống âm đạo hình thành ở bào thai. Ống này thường biến mất sau khi sinh nhưng nếu còn sót lại thì nó có thể dính vào thành âm đạo và hình thành nên u nang.

U nang ống Gartner không phải là một vấn đề đáng lo ngại trừ khi phát triển to ra và gây đau đớn hoặc bị nhiễm trùng. U nang bị nhiễm trùng sẽ hình thành ổ áp-xe.

Cách khắc phục

Phương pháp chính để điều trị u nang hoặc áp-xe ống Gartner là phẫu thuật. Sau khi loại bỏ u nang hoặc ổ áp-xe, các triệu chứng sẽ biến mất.

9. U nang hoặc áp-xe tuyến Bartholin

Tuyến Bartholin là các tuyến nằm ở hai bên cửa âm đạo. Những tuyến này có nhiệm vụ sản xuất dịch bôi trơn cho âm đạo. Khi tuyến này bị tắc nghẽn, chất dịch sẽ chảy ngược vào trong, ứ lại và hình thành u nang. Đôi khi, các tuyến Bartholin có thể bị nhiễm trùng, chứa mủ và hình thành ổ áp-xe.

Ngoài sưng âm đạo, u nang hoặc áp-xe tuyến Bartholin còn có những biểu hiện như:

• Đau đớn
• Nóng ấm
• Khó chịu ở quanh âm đạo
• Chảy máu âm đạo bất thường

Cách khắc phục

Không phải trường hợp nào bị u nang hoặc áp-xe tuyến Bartholin cũng cần phải điều trị. U nang nhỏ có thể tự tiêu đi và các triệu chứng sẽ biến mất.

Có thể ngâm phần thân dưới trong chậu nước ấm pha thêm một ít muối để giảm đau và cảm giác khó chịu. Thực hiện như vậy nhiều lần trong ngày cho đến khi các triệu chứng không còn.

Tuy nhiên, nếu bị áp-xe và có các triệu chứng nặng thì bác sĩ sẽ kê thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng hoặc phải làm tiểu phẫu loại bỏ dịch trong u nang. Những trường hợp nghiêm trọng hơn thậm chí còn phải phẫu thuật cắt bỏ tuyến Bartholin.

Khi nào cần đi khám?

Thi thoảng bị sưng trong âm đạo không phải là điều đáng lo ngại.

Tuy nhiên, cần đi khám bác sĩ nếu như:

• có các triệu chứng khác, chẳng hạn như sốt hoặc ớn lạnh
• các triệu chứng kéo dài quá một tuần
• quá đau đớn

Bác sĩ sẽ tiến hành khám phụ khoa để tìm ra nguyên nhân và thực hiện những phương pháp cần thiết khác, ví dụ như xét nghiệm máu, lấy mẫu bệnh phẩm hay sinh thiết mô để phát hiện bệnh lây truyền qua đường tình dục hoặc các vấn đề khác.

Khi chưa được chẩn đoán chính xác thì nên tạm thời ngừng quan hệ tình dục vì nếu mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục thì sẽ lây sang cho đối phương.