Tiểu không tự chủ ở người lớn: Những điều cần biết

Triệu chứng tiểu không tự chủ

Tiểu không tự chủ không phải một bệnh mà là triệu chứng của một vấn đề khác. Có 5 loại tiểu không tự chủ và mỗi loại có biểu hiện hơi khác nhau:

• Són tiểu cấp kỳ, hay còn gọi là bàng quang tăng hoạt: đột ngột có cảm giác buồn tiểu dữ dội, không chịu đựng được và nước tiểu rò rỉ trước khi kịp vào nhà vệ sinh.
• Tiểu không tự chủ khi tăng áp lực: són tiểu khi có áp lực tác động lên bàng quang, chẳng hạn như khi ho, hắt hơi, cười hay nâng vật nặng.
• Tiểu không tự chủ do bàng quang đầy: xảy ra khi không thể làm trống bàng quang hoàn toàn khi đi tiểu. Kết quả là bàng quang quá đầy và nước tiểu rò rỉ ra ngoài.
• Són tiểu chức năng: bị són tiểu do mắc các bệnh lý gây ảnh hưởng đến khả năng cử động, đi lại như viêm khớp hoặc bệnh Alzheimer. Người mắc các bệnh này không thể vào nhà vệ sinh kịp lúc khi buồn tiểu và dẫn đến són tiểu.
• Tiểu không tự chủ hỗn hợp: kết hợp của tiểu không tự chủ khi tăng áp lực và són tiểu cấp kỳ.

Ở trẻ em, tiểu không tự chủ thường bắt nguồn từ một vấn đề sức khỏe như nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh thận hoặc khiếm khuyết ở đường tiết niệu. Nhiều trẻ dù đã cai bỉm và tự vệ sinh nhưng vẫn tiếp tục tè dầm. Tiểu không tự chủ ở trẻ em thường tự hết.

Nguyên nhân gây tiểu không tự chủ ở người lớn

Các cơ ở thành bàng quang sẽ giãn ra để chứa nước tiểu. Khi đầy nước tiểu, các dây thần kinh ở bàng quang sẽ truyền tín hiệu đến não để báo hiệu đã đến lúc phải đi tiểu. Các cơ trong và xung quanh bàng quang sẽ giữ nước tiểu cho đến khi đi tiểu.

Tiểu không tự chủ xảy ra khi các cơ giữ nước tiểu hoặc cơ nâng đỡ bàng quang bị suy yếu và không thể giữ được nước tiểu, khiến nước tiểu rò rỉ ra ngoài.

Tiểu không tự chủ cũng có thể xảy ra khi các dây thần kinh bị tổn thương và không thể truyền tín hiệu báo bàng quang đầy đến não bộ.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây tiểu không tự chủ:

• Mang thai
• Sinh con
• Tuổi cao
• Mãn kinh
• Phì đại tuyến tiền liệt
• Ung thư tuyến tiền liệt
• Tắc nghẽn trong đường tiết niệu
• Các bệnh gây tổn thương dây thần kinh, chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng, bệnh parkinson và đột quỵ
• Bất thường về cấu tạo đường tiết niệu

>>> Bệnh đa xơ cứng và tiểu không tự chủ

Ai có nguy cơ bị tiểu không tự chủ?

Phụ nữ có nguy cơ mắc chứng tiểu không tự chủ khi tăng áp lực cao hơn nam giới, một phần là do quá trình mang thai và sinh nở làm suy yếu các cơ nâng đỡ bàng quang.

Nội tiết tố nữ cũng có thể góp phần gây tiểu không tự chủ. Sự sụt giảm estrogen sau khi mãn kinh có thể làm suy yếu các cơ vùng chậu và điều này làm giảm khả năng kiểm soát chức năng bàng quang.

Nguy cơ tiểu không tự chủ sẽ tăng lên khi có tuổi. Quá trình lão hóa tự nhiên làm suy yếu bàng quang và khiến cho bàng quang không thể chứa nhiều nước tiểu như trước.

>>> Mãn kinh và tiểu không tự chủ

Chẩn đoán nguyên nhân gây tiểu không tự chủ

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng không tự chủ thì nên đi khám để xác định nguyên nhân.

Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng như tần suất buồn tiểu trong ngày, điều gì có vẻ là tác nhân kích hoạt các triệu chứng và bạn có bị rò rỉ nước tiểu hay không. Hãy theo dõi các triệu chứng để cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết cho bác sĩ.

Sau khi đánh giá các triệu chứng, bác sĩ sẽ thực hiện các biện pháp chẩn đoán sau đây để xác định nguyên nhân gây tiểu không tự chủ:

• Xét nghiệm nước tiểu: giúp phát hiện vi khuẩn trong nước tiểu. Vi khuẩn trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Nghiên cứu niệu động học: Nghiên cứu niệu động học được thực hiện khi bàng quang đầy. Bác sĩ sẽ đo thể tích và tốc độ làm trống bàng quang, sau đó đo lượng nước tiểu tồn dư (lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu). Nghiên cứu niệu động học giúp phát hiện tắc nghẽn đường tiết niệu hoặc các vấn đề về dây thần kinh cũng như cơ bàng quang.
• Nội soi bàng quang: đưa ống nội soi qua niệu đạo vào bàng quang. Hình ảnh thu được từ camera gắn ở đầu ống nội soi sẽ giúp phát hiện các bất thường trong bàng quang, chẳng hạn như khối u hay bất thường về cấu tạo.
• Chụp X-quang bàng quang khi đi tiểu: bơm thuốc cản quang vào bàng quang, sau đó chụp X-quang trong quá trình làm trống bàng quang. Chụp X-quang bàng quang khi đi tiểu giúp phát hiện các vấn đề về bàng quang có thể gây ra chứng tiểu không tự chủ.

Điều trị tiểu không tự chủ ở người lớn

Phương pháp điều trị tiểu không tự chủ tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra vấn đề.

Các phương pháp điều trị bước đầu thường là:

• Thuốc: sử dụng các loại thuốc làm giãn cơ bàng quang như mirabegron, oxybutynin và tamsulosin. Các loại thuốc này vốn được dùng để điều trị bàng quang tăng hoạt nhưng cũng có thể dùng cho chứng tiểu không tự chủ.
• Estrogen tại chỗ: Đây là một phương pháp điều trị tiểu không tự chủ dành cho phụ nữ mãn kinh. Kem bôi estrogen có thể giúp củng cố mô bị suy yếu ở niệu đạo và âm đạo.

Các phương pháp điều trị khác gồm có:

• Vòng nâng pessary và chèn niệu đạo: Vòng pessary được đặt bên trong âm đạo để nâng đỡ bàng quang và khắc phục chứng tiểu không tự chủ khi tăng áp lực. Chèn niệu đạo có tác dụg bít niệu đạo để ngăn nước tiểu rò rỉ ra ngoài. Chèn niệu đạo được tháo ra khi đi tiểu.
• Tiêm bulking: Tiêm các chất độn, chẳng hạn như collagen, vào vùng mô xung quanh niệu đạo. Điều này giúp giữ cho niệu đạo đóng chặt để nước tiểu không bị rò rỉ ra ngoài hoặc đọng lại ở thành niệu đạo. Thủ thuật này chủ yếu dành cho phụ nữ nhưng cũng có thể được sử dụng để điều trị chứng tiểu không tự chủ khi tăng áp lực ở nam giới.
• Tiêm Botox: Botox là một loại độc tố botulinum, có tác dụng làm giảm hoạt động của cơ. Khi được tiêm vào cơ bàng quang, Botox sẽ làm giãn cơ và làm tăng khả năng chứa nước tiểu của bàng quang. Botox còn giúp làm giảm các cơn co bóp bàng quang không tự chủ và nhờ đó giảm tình trạng rò rỉ nước tiểu.
• Cấy thiết bị kích thích thần kinh: Thiết bị này chủ yếu được dùng cho những người mắc chứng tiểu không tự chủ nghiêm trọng. Sau khi được cấy dưới da, thiết bị sẽ truyền xung điện để làm giảm sự co bóp cơ bàng quang.

Nếu những phương pháp điều trị này không hiệu quả thì có thể sẽ phải phẫu thuật. Các loại phẫu thuật để điều trị chứng tiểu không tự chủ gồm có:

• Treo cổ bàng quang: nâng cổ bàng quang (vị trí nối với niệu đạo) lên vị trí cao hơn. Điều này giúp ngăn ngừa rò rỉ nước tiểu trong những trường hợp bị tiểu không tự chủ khi tăng áp lực.
• Phẫu thuật sa bàng quang: Phương pháp này giúp điều trị tiểu không tự chủ do sa bàng quang. Trong ca phẫu thuật, bàng quang sẽ được đưa trở lại vị trí bình thường để ngăn rò rỉ nước tiểu.
• Đặt võng nâng cổ bàng quang: Phương pháp này được sử dụng khi cơ sàn chậu hỗ trợ bàng quang bị suy yếu. Bác sĩ sẽ sử dụng mô của chính người bệnh hoặc vật liệu nhân tạo để tạo ra một dải băng nâng đỡ cổ bàng quang và giữ cho niệu đạo đóng chặt.

Vật dụng giúp kiểm soát tiểu không tự chủ

Một số vật dụng có thể giúp kiểm soát rò rỉ và ngăn mùi nước tiểu:

• Miếng lót thấm hút nước tiểu: Loại miếng lót này cũng tương tự như băng vệ sinh nhưng có thể chứa được nhiều chất lỏng hơn. Miếng lót được dính vào mặt trong của quần lót và sẽ thấm hút nước tiểu cũng như ngăn mùi. Các loại miếng lót thấm hút nước tiểu hiện nay đều có khả năng thấm hút rất tốt nhưng mỏng nhẹ nên không bị lộ.
• Tấm lót đệm: giúp bảo vệ ga đệm không bị ướt trong trường hợp bị rò rỉ nước tiểu vào ban đêm.
• Ống thông tiểu: Ống thông tiểu là ống hẹp, mềm được đặt vào niệu đạo để dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài. Nước tiểu chảy qua ống thông sẽ được đựng trong một chiếc túi mà người bệnh đeo bên mình. Nam giới có thể sử dụng loại ống thông tiểu bên ngoài. Loại ống thông tiểu này có một đầu ôm khít xung quanh dương vật giống như bao cao su, giúp tránh phải đưa ống thông vào bên trong niệu đạo.

>>> Bài tập Kegel để khắc phục chứng tiểu không tự chủ

Tiểu không tự chủ có thể ảnh hưởng lớn đến các hoạt động hàng ngày, hơn nữa còn gây mất tự tin và có thể dẫn đến các vấn đề về tâm lý. Nếu bạn đang gặp các triệu chứng tiểu không tự chủ thì hãy đi khám để được tư vấn biện pháp điều trị thích hợp nhằm làm giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ngăn ngừa tiểu không tự chủ

Tiểu không tự chủ có thể là do nhiều nguyên nhân gây ra và không phải nguyên nhân nào cũng có thể ngăn ngừa được nhưng một số thay đổi về lối sống có thể giúp giảm nguy cơ tiểu không tự chủ cũng như các vấn đề về tiết niệu khác:

• Không uống quá nhiều nước: Tránh uống quá nhiều nước cùng một lúc. Thay vào đó, mỗi lần chỉ nên uống một ngụm nhỏ và uống thường xuyên trong ngày. Nếu thường hay phải thức dậy để đi tiểu hoặc bị són tiểu vào ban đêm thì nên ngừng uống nước vài tiếng trước khi đi ngủ. Ngoài ra, nên tránh đồ uống có cồn và caffeine. Cồn và caffeine có đặc tính lợi tiểu, có nghĩa là sẽ khiến bạn đi tiểu nhiều hơn. Những loại đồ uống này còn có thể làm tăng tình trạng rò rỉ nước tiểu.
• Tăng dần khoảng cách giữa các lần đi tiểu: Cố gắng đi vệ sinh đều đặn trong ngày, chẳng hạn như 1 – 2 giờ một lần và tăng dần thời gian giữa các lần đi tiểu. Điều này giúp rèn bàng quang giữ nước tiểu lâu hơn.
• Ăn nhiều chất xơ: Táo bón có thể góp phần gây tiểu không tự chủ. Ăn nhiều trái cây, rau củ tươi và ngũ cốc nguyên cám có thể giúp ngăn ngừa táo bón. Nên ăn ít nhất 30 gram chất xơ mỗi ngày.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Thừa cân có thể làm tăng áp lực lên bàng quang, dẫn đến đi tiểu nhiều lần và són tiểu.