Phẫu thuật tạo hình mi mắt toàn bộ - Bộ y tế 2017

I. ĐẠI CƯƠNG

Phẫu thuật tạo hình mi mắt là kỹ thuật nhằm phục hồi chức năng và giải phẫu của mi mắt sau khi cắt bỏ các khối u mi, khuyết mi bẩm sinh hoặc sau chấn thương.

II. CHỈ ĐỊNH

•  Khuyết mi mắt (một phần hay toàn bộ mi, khuyết một mi trên hay một mi dưới, khuyết cả hai mi mắt).
•  Biến dạng mi (lật mi, quặm mi...).

III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

•  Khi có tình trạng nhiễm khuẩn tại chỗ.
•  Khi chưa loại trừ hết tổn thương ác tính ở mi mắt.
•  Tình trạng toàn thân không cho phép phẫu thuật.

IV. CHUẨN BỊ

1. Người thực hiện

• Bác sĩ chuyên khoa Mắt.

2. Phương tiện

•  Bộ dụng cụ phẫu thuật tạo hình mi mắt.
•  Dao điện.

3. Người bệnh

• Giải thích cho người bệnh và gia đình.
• Làm vệ sinh tại chỗ và toàn thân (nhất là vùng dự định lây lan, niêm mạc).
• Chụp ảnh tổn thương trước khi phẫu thuật (nếu có thể).

4. Hồ sơ bệnh án

• Hồ sơ bệnh án theo quy định của Bộ Y tế.

V. CÁC BƯỚC TIÊN HÀNH

1. Kiểm tra hồ sơ

2. Kiểm tra người bệnh

3. Thực hiện kỹ thuật

3.1. Vô cảm

• Gây mê nếu phẫu thuật dự định kéo dài, người bệnh không hợp tác.
• Gây tê tại chỗ.

3.2. Kỹ thuật

3.2.1. Phẫu thuật ghép

* Ghép da

- Vùng lấy da: có 4 vị trí có thể lấy da.

•  Lấy da ngay tại vùng mặt (thưòng đặt đường rạch tại các vị trí có thể giấu sẹo như chân tóc, sát bờ lông mày).
•  Vùng sau tai.
•  Vùng thượng đòn.
•  Vùng mặt trong cánh tay.

- Kỹ thuật lấy da:

•  Lấy da toàn bộ bề dày (dùng dao phẫu thuật hay kéo).
•  Lấy da có độ dày trung bình hay ghép thượng bì (phải sử dụng dao lấy da Wescott để có thể điều chỉnh được độ hở của lưỡi dao).

- Cách thức ghép da:

•  Xác định kích thước vùng da cần lấy (kích thước thường lớn hơn vùng mất chất ít nhất 3mm), đánh dấu vùng lấy da ghép bằng xanh methylen.
•  Gây tê dưới da bằng thuốc tê có adrenalin.
•  Căng da.
•  Lấy da bằng dao phẫu thuật hay bằng dao lấy da Wescott tùy theo mục đích làm ghép (một phần hay cả bề dày).
•  Vùng lấy da để hở (ghép thượng bì) hoặc phải khâu kín (ghép cả bề dày).
•  Đặt mảnh da ghép và cố định.
•  Rạch thủng mảnh ghép (nếu mảnh ghép lớn) để chất dịch thoát ra.
•  Băng ép (sau khi đã đặt gạc chèn).

- Ghép sụn, niêm mạc:

•  Vùng lấy mảnh ghép: mi lành (ghép sụn niêm mạc), sụn vách mũi, sụn vành tai, niêm mạc môi, má.

- Cách thức ghép sụn niêm mạc:

•  Bộc lộ và căng vùng lấy mảnh ghép bằng kẹp Desmarre.
•  Lấy mảnh ghép bằng dao phẫu thuật và kéo.
•  Khâu lại vùng lấy mảnh ghép.
•  Đặt mảnh ghép lên vùng mi mắt bị thiếu tổ chức và khâu cố định sao cho mảnh ghép áp chặt vào nền ghép.
•  Băng ép sau khi đã đặt gạc chèn.

3.3.2. Phẫu thuật tạo vạt

- Tạo vạt da

- Vùng tạo vạt: phụ thuộc vào vị trí khuyết mi mắt mà chọn lựa (vùng thái dương, vùng trán, từ mi trên, mi dưới, rãnh mũi má .v.v...).

- Kỹ thuật tạo vạt da: tuỳ thuộc loại tổn thương ở mi mắt mà có thể chọn lựa vạt trượt, vạt xoay, vạt chuyển, có hay không có tam giác bù trừ... theo nguyên tắc không được tạo nếp gấp ở cuống của vạt, không gây căng hay xoắn vặn vạt da. Cách thức thực hiện: giống ghép da.

- Tạo vạt sụn kết mạc

- Vị trí: mi trên hay mi dưới cùng bên.

- Kỹ thuật: tuỳ thuộc theo phương pháp định thưc hiện.

•  Phương pháp Mustardé: vạt được tạo từ mi dưới, được xoay phủ vùng khuyết ở mi trên.
•  Phương pháp Cuttler-Beard: vạt da sụn -kết mạc được tạo ở mi dưới luồn qua cầu bờ mi.
•  Phương pháp Hughes (cho khuyết mi dưới): chỉ sử dụng vạt sụn -kết mạc ở mi lành cùng bên phối hợp vạt da hay ghép da.

- Cách thức tạo vạt sụn (cho cả 3 phương pháp):

•  Lật mi bằng kẹp Desmarre.
•  Gây tê tại chỗ .
•  Dùng dao phẫu thuật tạo vạt sụn kết mạc theo kích thước cần.
•  Kéo vạt phủ vùng bị khuyết mi mất tổ chức ở mi dưới và khâu cố định vạt.
•  Ghép da rời.
•  Băng ép.
•  Giải phóng khe mi sau 4 đến 6 tuần.

VI. THEO DÕI

1. Trong phẫu thuật

• Chảy máu vết phẫu thuật (cần cầm máu cẩn thận)

2. Sau phẫu thuật

• Chảy máu vết phẫu thuật, tụ máu dưới mảnh ghép, tuột chỉ khâu mảnh ghép và hoại tử mảnh ghép.

VII. TAI BIÊN VÀ XỬ TRÍ

1. Trong phẫu thuật

• Cầm máu bằng kẹp hoặc dao điện.

2. Sau phẫu thuật

•  Cần băng ép trong 7 ngày.
•  Mảnh ghép tuột chỉ, hoại tử cần được dùng kháng sinh tại chỗ, toàn thân và khâu lại.