Nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Các triệu chứng điển hình của nhiễm trùng đường tiết niệu gồm có đau, nóng rát và đi tiểu nhiều lần. Người cao tuổi mắc nhiễm trùng đường tiết niệu có thể không gặp phải các triệu chứng điển hình này mà thay vào đó là có các biểu hiện bất thường về hành vi như lú lẫn, đặc biệt là ở những người mắc chứng sa sút trí tuệ.

Mặc dù các nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa nhiễm trùng đường tiết niệu và chứng sa sút trí tuệ nhưng vẫn chưa lý giải được lý do dẫn đến mối liên hệ này.

Nhiễm trùng đường tiết niệu là gì?

Đường tiết niệu gồm có:

• Niệu đạo (ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài cơ thể)
• Niệu quản (ống dẫn nước tiểu từ thận vào bàng quang)
• Bàng quang (chứa nước tiểu)
• Thận (tạo nước tiểu)

Khi vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo và hệ miễn dịch không thể chống lại, chúng sẽ lan đến bàng quang và thận. Kết quả là nhiễm trùng đường tiết niệu.

Mặc dù nhiễm trùng đường tiết niệu có thể xảy ra với bất kỳ ai nhưng phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới do niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn, có nghĩa là vi khuẩn dễ dàng tiếp cận bàng quang hơn.

Nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu tăng theo độ tuổi. Theo một nghiên cứu, nhiễm trùng đường tiết niệu chiếm hơn một phần ba tổng số ca bệnh nhiễm trùng ở người cao tuổi trong viện dưỡng lão. Hơn 10% phụ nữ trên 65 tuổi cho biết họ bị nhiễm trùng đường tiết niệu trong năm qua. Con số này là gần 30% ở phụ nữ trên 85 tuổi.

Nam giới cũng có nguy cơ mắc nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn khi có tuổi.

Triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi thường khó phát hiện hơn vì không phải lúc nào cũng có các dấu hiệu điển hình. Lý do là vì phản ứng miễn dịch suy giảm khi có tuổi.

Các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu điển hình gồm có:

• Nóng rát niệu đạo khi đi tiểu
• Đau vùng chậu
• Đi tiểu nhiều lần
• Buồn tiểu gấp
• Sốt
• Ớn lạnh
• Nước tiểu đục, sẫm màu hoặc có màu
• Nước tiểu có mùi bất thường

Người cao tuổi có thể không nhận biết được các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu do các vấn đề của tuổi già như chứng sa sút trí tuệ hoặc bệnh Alzheimer. Hơn nữa, một số triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu giống với triệu chứng của các bệnh lý khác.

Các triệu chứng khác của nhiễm trùng đường tiết niệu còn có:

• Tiểu không tự chủ (són tiểu)
• Mệt mỏi
• Mơ hồ, không minh mẫn
• Thiếu linh hoạt
• Buồn ngủ
• Té ngã
• Bí tiểu
• Giảm khả năng vận động
• Ăn không ngon miệng

Nhiễm trùng lan đến thận sẽ gây ra các triệu chứng như:

• Sốt
• Ớn lạnh
• Mệt mỏi
• Da đỏ
• Đau thắt lưng hoặc vùng hạ sườn
• Buồn nôn
• Nôn
• Tiêu chảy

Nguyên nhân gây nhiễm trùng đường tiết niệu

Nguyên nhân chính gây nhiễm trùng đường tiết niệu là vi khuẩn. Phần lớn các trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu là do vi khuẩn Escherichia coli (E. coli) gây ra nhưng cũng có thể là do các loại vi khuẩn khác, nấm hoặc virus.

Ở người cao tuổi sử dụng ống thông tiểu hoặc sống trong viện dưỡng lão, các vi khuẩn như Enterococci và Staphylococci (tụ cầu khuẩn) là nguyên nhân phổ biến hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi.

Các tình trạng bệnh lý phổ biến ở người cao tuổi có thể dẫn đến bí tiểu hoặc bệnh bàng quang thần kinh. Điều này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu. Những tình trạng bệnh lý này gồm có bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson và bệnh tiểu đường.

Rất nhiều người cao tuổi bị chứng tiểu không tự chủ và phải dùng miếng lót thấm hút nước tiểu hay tã. Nếu như không thay miếng lót hay tã thường xuyên thì có thể sẽ dẫn đến nhiễm trùng.

Một số yếu tố khác làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi gồm có:

• Tiền sử nhiễm trùng đường tiết niệu
• Bị sa sút trí tuệ
• Sử dụng ống thông tiểu
• Bị tiểu không tự chủ hoặc đại tiện không tự chủ
• Sa bàng quang

Yếu tố nguy cơ ở phụ nữ

Phụ nữ đã mãn kinh có nguy cơ bị nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn do sự thiếu hụt nội tiết tố estrogen. Estrogen giúp bảo vệ âm đạo và niệu đạo khỏi sự phát triển quá mức của vi khuẩn E. coli. Khi estrogen sụt giảm trong thời kỳ mãn kinh, vi khuẩn E. coli có thể phát triển và gây nhiễm trùng.

Yếu tố nguy cơ ở nam giới

Những yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới:

Sỏi bàng quang

• Sỏi thận
• Phì đại tuyến tiền liệt
• Sử dụng ống thông tiểu
• Viêm tuyến tiền liệt do nhiễm khuẩn, tình trạng tuyến tiền liệt bị viêm mạn tính do nhiễm vi khuẩn

Chẩn đoán nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Do các triệu chứng mơ hồ, không điển hình như lú lẫn nên nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi thường khó chẩn đoán hơn. Nếu nghi ngờ nhiễm trùng đường tiết niệu, bác sĩ sẽ chỉ định phân tích nước tiểu cùng với một số xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng.

Có thể cần xét nghiệm cấy nước tiểu để xác định loại vi khuẩn gây nhiễm trùng và từ đó bác sĩ xác định được loại kháng sinh mà người bệnh cần dùng.

Hiện nay còn có các bộ xét nghiệm nhiễm trùng đường tiết niệu tại nhà. Các sản phẩm này phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu qua mức nitrat và bạch cầu trong nước tiểu. Tuy nhiên, vì nước tiểu của người cao tuổi bình thường cũng có vi khuẩn nên các xét nghiệm này không phải lúc nào cũng chính xác. Tốt nhất vẫn nên đi khám tại bệnh viện để được chẩn đoán đúng bệnh.

Điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Không phải khi nào nhiễm trùng đường tiết niệu cũng cần điều trị bằng kháng sinh. Ví dụ, những người cao tuổi không có triệu chứng thường không được kê thuốc kháng sinh vì nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc và các bệnh nhiễm trùng cơ hội nguy hiểm hơn. Bác sĩ thường chỉ kê thuốc kháng sinh khi người bệnh có triệu chứng. Một số loại thuốc kháng sinh thường được sử dụng gồm có amoxicillin và nitrofurantoin.

Nhiễm trùng đường tiết niệu nghiêm trọng có thể cần điều trị bằng các loại thuốc kháng sinh phổ rộng như ciprofloxacin hay levofloxacin.

Nên bắt đầu dùng kháng sinh càng sớm càng tốt và phải dùng thuốc đủ liều theo chỉ định của bác sĩ, ngay cả khi không còn triệu chứng. Việc ngừng thuốc kháng sinhh giữa chừng sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tái phát và kháng kháng sinh.

Lạm dụng kháng sinh cũng làm tăng nguy cơ kháng kháng sinh. Vì lý do này nên bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc kháng sinh trong thời gian ngắn nhất có thể. Quá trình điều trị thường kéo dài không quá 7 ngày và tình trạng nhiễm trùng sẽ khỏi sau vài ngày.

Điều quan trọng là phải uống nhiều nước trong suốt quá trình điều trị để loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu.

Những người bị nhiễm trùng đường tiết niệu từ hai lần trở lên trong vòng 6 tháng hoặc ba lần trở lên trong vòng 12 tháng có thể phải sử dụng kháng sinh dự phòng. Điều này có nghĩa là dùng thuốc kháng sinh hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu.

Người bệnh có thể dùng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như phenazopyridine, acetaminophen hoặc ibuprofen để giảm bớt triệu chứng đau nhức, nóng rát và đi tiểu nhiều lần do nhiễm trùng đường tiết niệu.

Ngoài ra, chườm ấm sẽ giúp giảm đau bụng, vùng chậu và thắt lưng.

Phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu ở người cao tuổi

Rất khó phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu một cách tuyệt đối nhưng có thể làm giảm nguy cơ bằng các cách sau đây:

• Uống nhiều nước
• Thay tã hay miếng lót thấm hút nước tiểu thường xuyên
• Tránh các loại thực phẩm, đồ uống gây kích thích bàng quang, chẳng hạn như caffeine, rượu và đồ ăn cay
• Giữ vệ sinh vùng sinh dục
• Lau từ trước ra sau khi đi vệ sinh
• Không thụt rửa
• Đi tiểu ngay khi cảm thấy buồn
• Sử dụng liệu pháp estrogen âm đạo

Giữ vệ sinh thân thể là điều rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu, đặc biệt là đối với những người không thể đi lại và không thể tự chăm sóc bản thân.

Tóm tắt bài viết

Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây lú lẫn và các triệu chứng sa sút trí tuệ khác ở người cao tuổi. Nhận biết được các triệu chứng sẽ giúp tránh xảy ra các biến chứng nghiêm trọng do nhiễm trùng đường tiết niệu. Nếu được phát hiện sớm, nhiễm trùng đường tiết niệu thường có thể điều trị được một cách dễ dàng.

Hầu hết các trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu đều khỏi sau một đợt kháng sinh. Nhưng nếu không điều trị, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể lan đến thận và máu. Điều này sẽ dẫn đến nhiễm trùng máu, đây là một tình trạng vô cùng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng. Những trường hợp nhiễm trùng nặng có thể phải nhập viện và điều trị bằng kháng sinh qua đường tĩnh mạch. Trong những trường hợp này, bệnh thường lâu khỏi hơn.

Có nhiều cách để phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu, gồm có giữ vệ sinh thân thể, uống nhiều nước và không nhịn tiểu.