Mối liên hệ giữa đa xơ cứng và xơ vữa động mạch là gì?

Đa xơ cứng (MS) là một rối loạn thần kinh, trong đó hệ miễn dịch tấn công nhầm vào myelin – lớp vỏ bảo vệ dây thần kinh trong não và tủy sống. Bệnh gây viêm và tổn thương thần kinh, dẫn đến các triệu chứng ảnh hưởng đến vận động, nhận thức, cảm giác và nhiều chức năng khác.

Một số bằng chứng cho thấy đa xơ cứng có thể làm tăng nguy cơ mắc xơ vữa động mạch – tình trạng mảng bám tích tụ bên trong động mạch. Các bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch, chẳng hạn như bệnh mạch vành, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới.

Cả đa xơ cứng và xơ vữa động mạch đều liên quan đến mô sẹo. Tuy nhiên, mô sẹo trong đa xơ cứng hình thành trên dây thần kinh trung ương, trong khi mô sẹo của xơ vữa động mạch hình thành bên trong mạch máu.

Đa xơ cứng có thể dẫn đến xơ vữa động mạch không?

Một số nghiên cứu cho thấy đa xơ cứng có thể làm tăng nguy cơ mắc xơ vữa động mạch, nhưng cơ chế chính xác vẫn chưa rõ ràng và các kết quả nghiên cứu còn mâu thuẫn.

• Đối với đa xơ cứng, hệ miễn dịch tấn công myelin trong não và tủy sống, gây viêm và tổn thương thần kinh.
• Đối với xơ vữa động mạch, tình trạng viêm góp phần hình thành mảng bám trong động mạch.

Các bệnh viêm mãn tính khác, như viêm khớp dạng thấp và vẩy nến, đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch do gây viêm lan rộng khắp cơ thể.

Tuy nhiên, tình trạng viêm trong đa xơ cứng chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, vì thế không tác động trực tiếp lên động mạch theo cách tương tự.

Mối quan hệ giữa đa xơ cứng và xơ vữa động mạch khác với mối quan hệ giữa xơ vữa động mạch và các bệnh viêm khác về nhiều mặt.

Đa xơ cứng và xơ vữa động mạch có một số yếu tố nguy cơ chung, bao gồm hút thuốc lá và béo phì.

Nghiên cứu về mối liên hệ giữa đa xơ cứng và xơ vữa động mạch

Nghiên cứu năm 2020 cho thấy những người mắc đa xơ cứng có nguy cơ mắc bệnh tim mạch và bệnh mạch máu não cao hơn 1,5 lần so với người không bị đa xơ cứng. Họ cũng có nguy cơ tử vong cao hơn 3,5 lần. Nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ này không thể giải thích hoàn toàn bằng các yếu tố nguy cơ thường gặp như cholesterol cao hay tăng huyết áp.

Phân tích tổng hợp năm 2024 kết luận rằng chức năng mạch máu của người mắc đa xơ cứng sẽ bị suy giảm, đặc biệt là tình trạng xơ cứng động mạch gia tăng. Mặc dù xơ cứng động mạch liên quan đến xơ vữa động mạch và bệnh tim, nhưng nghiên cứu này không tìm thấy hậu quả sức khỏe cụ thể do hiện tượng này gây ra.

Nghiên cứu năm 2021 phát hiện rằng những người mắc đa xơ cứng sẽ có động mạch cảnh dày hơn, dấu hiệu có thể liên quan đến xơ vữa động mạch giai đoạn sớm.

Trong giai đoạn ban đầu, xơ vữa động mạch không gây ra triệu chứng rõ ràng. Khi bệnh tiến triển đến những giai đoạn nghiêm trọng, bệnh nhân có thể gặp phải các biến chứng như đau tim hoặc đột quỵ.

Tuy nhiên, không phải tất cả các nghiên cứu đều đưa ra kết luận thống nhất. Một nghiên cứu năm 2024 đánh giá độ dày động mạch cảnh ở người mắc đa xơ cứng và không tìm thấy sự khác biệt so với nhóm không mắc tình trạng này. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng đa xơ cứng không liên quan đến xơ vữa động mạch giai đoạn sớm.

Những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch ở người mắc đa xơ cứng

Mặc dù chưa có kết luận chắc chắn nhưng các bác sĩ cho rằng đa xơ cứng có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch ở một số người do các yếu tố sau:

• Hạn chế vận động: Nhiều người mắc đa xơ cứng gặp khó khăn khi vận động, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch do gặp phải các tình trạng sau:
  • Tăng huyết áp
  • Tăng triglyceride và LDL (cholesterol xấu)
  • Giảm HDL (cholesterol tốt)
  • Béo phì
  • Tiểu đường tuýp 2
• Tác dụng phụ của thuốc điều trị đa xơ cứng:

Một số thuốc điều trị đa xơ cứng có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường, tăng huyết áp và béo phì, từ đó góp phần gây xơ vữa động mạch. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ về tác dụng phụ của thuốc.

• Căng thẳng tâm lý:

Những người mắc đa xơ cứng có thể bị hạn chế vận động, khuyết tật, gặp khó khăn tài chính và căng thẳng kéo dài, các yếu tố này có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.

• Yếu tố di truyền:

Một số nghiên cứu sơ bộ đang xem xét khả năng có các yếu tố di truyền chung làm tăng nguy cơ mắc cả đa xơ cứng và xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, kết quả vẫn chưa thống nhất.

Xơ vữa động mạch có dẫn đến đa xơ cứng không?

Hiện tại, không có bằng chứng khoa học cho thấy xơ vữa động mạch có thể dẫn đến bệnh đa xơ cứng (MS).

Triệu chứng của xơ vữa động mạch và đa xơ cứng là gì?

Xơ vữa động mạch và đa xơ cứng có những triệu chứng khác nhau.

Triệu chứng của xơ vữa động mạch

Ở giai đoạn đầu, xơ vữa động mạch thường không gây triệu chứng. Theo thời gian, các mảng bám tích tụ khiến động mạch dần bị thu hẹp, làm giảm lưu lượng máu đến các cơ quan và mô, dẫn đến nhiều biến chứng như:

• Bệnh động mạch vành, có thể gây đau thắt ngực, khó thở khi hoạt động thể chất, đánh trống ngực và nhồi máu cơ tim.
• Bệnh động mạch ngoại biên, thường gây đau và chuột rút ở chân khi di chuyển.
• Bệnh thận, với các triệu chứng như mệt mỏi, hay tiểu tiện, ngứa, sưng ở tay và chân.
• Rối loạn cương dương.
• Nhồi máu động mạch mạc treo, gây đau bụng dữ dội sau ăn, tiêu chảy và sụt cân không chủ ý.
• Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) và đột quỵ.

Triệu chứng của đa xơ cứng

Triệu chứng của đa xơ cứng có thể khác nhau ở từng người. Tùy vào loại đa xơ cứng mắc phải, triệu chứng có thể xuất hiện theo từng đợt hoặc tiến triển nặng dần theo thời gian.

Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Tê bì hoặc cảm giác châm chích, thường gặp ở thân mình, mặt hoặc chân tay.
• Yếu cơ, cứng cơ hoặc co thắt cơ.
• Rối loạn thị lực.
• Chóng mặt hoặc hoa mắt.
• Khó vận động và giữ thăng bằng.
• Rối loạn chức năng tiểu tiện và đại tiện.
• Rối loạn chức năng tình dục.
• Mệt mỏi.
• Khó tập trung, suy giảm trí nhớ hoặc tư duy kém.
• Trầm cảm hoặc lo âu.

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch và đa xơ cứng là gì?

Xơ vữa động mạch và đa xơ cứng có nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau.

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch được cho là xảy ra khi lớp nội mạc của động mạch bị tổn thương, dẫn đến phản ứng viêm và hình thành mảng bám tại vị trí tổn thương.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc và tiến triển xơ vữa động mạch bao gồm:

• Mỡ máu cao (cholesterol hoặc triglyceride cao).
• Huyết áp cao.
• Đái tháo đường.
• Thừa cân, béo phì.
• Các bệnh viêm mạn tính như viêm khớp dạng thấp hoặc vảy nến.
• Chế độ ăn nhiều cholesterol và chất béo bão hòa.
• Ít vận động.
• Hút thuốc lá.
• Tuổi cao.
• Tiền sử gia đình mắc bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch.

Nguyên nhân gây đa xơ cứng

Nguyên nhân chính xác gây đa xơ cứng vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, bệnh được cho là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, hệ miễn dịch và môi trường.

Các yếu tố nguy cơ gây đa xơ cứng bao gồm:

• Tiền sử gia đình có người mắc đa xơ cứng.
• Sống ở khu vực xa đường xích đạo.
• Thiếu vitamin D.
• Nhiễm một số loại virus, chẳng hạn như virus Epstein-Barr.
• Hút thuốc lá.
• Béo phì.

Đa xơ cứng thường khởi phát trong độ tuổi từ 20 đến 40. Bệnh cũng phổ biến hơn ở người da trắng và nữ giới.

Khi nào cần đi khám?

Đa xơ cứng có thể có ảnh hưởng khác nhau tùy từng người. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy các triệu chứng như tê bì, châm chích, yếu cơ hoặc rối loạn thị lực, hãy đi khám bác sĩ ngay.

Hiện chưa có cách chữa khỏi đa xơ cứng, nhưng điều trị sớm có thể giúp kiểm soát triệu chứng và làm bệnh chậm tiến triển.

Xơ vữa động mạch thường không có triệu chứng rõ ràng. Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ gây bệnh, hãy gặp bác sĩ để được kiểm tra sớm.

Kết luận

Một số nghiên cứu cho thấy đa xơ cứng có thể làm tăng nguy cơ mắc xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, nguyên nhân cụ thể vẫn chưa được xác định rõ và kết quả nghiên cứu hiện tại vẫn chưa thống nhất. Không có bằng chứng cho thấy xơ vữa động mạch có thể gây ra đa xơ cứng.

Xơ vữa động mạch và đa xơ cứng có những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau nhưng một số yếu tố như hút thuốc và béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc cả hai bệnh.

Nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ liên quan đến đa xơ cứng hoặc các vấn đề do xơ vữa động mạch gây ra, hãy đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt.