Bệnh xơ vữa động mạch có thể chữa khỏi được không?

Xơ vữa động mạch - một dạng phổ biến của xơ cứng động mạch - là một tình trạng nghiêm trọng. Khi đã được chẩn đoán mắc bệnh, bạn cần duy trì thực hiện những thay đổi lối sống quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng về sau.

Tuy nhiên có thể loại bỏ được xơ vữa động mạch hay không vẫn là một vấn đề phức tạp.

Xơ vữa động mạch (atherosclerosis) là gì?

Thuật ngữ “atherosclerosis” xuất phát từ tiếng Hy Lạp: “athero” (nghĩa là “chất bột nhão”) và “sclerosis” (nghĩa là “sự cứng lại”). Vì vậy, bệnh này còn được gọi là "xơ cứng động mạch".

Bệnh tiến triển chậm theo thời gian. Nếu mức cholesterol cao, lượng cholesterol dư thừa có thể tích tụ và lắng đọng trên thành động mạch. Cơ thể sẽ phản ứng với sự tích tụ này bằng cách huy động các tế bào bạch cầu đến để xử lý, tương tự như cách các tế bào này chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, từ đó gây ra viêm.

Các tế bào này có thể thay đổi hoặc chết sau khi hấp thụ cholesterol, và các tế bào chết cũng có thể tích tụ trong động mạch, làm tình trạng viêm trở nên trầm trọng hơn. Khi viêm kéo dài, sẹo, xơ cứng và vôi hóa có thể xảy ra, khiến mảng xơ vữa trở nên cứng hơn.

Khi động mạch bị thu hẹp, máu có thể không lưu thông đủ đến các cơ quan trong cơ thể. Ngoài ra, nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ cũng sẽ tăng lên nếu một cục máu đông từ nơi khác di chuyển đến, mắc kẹt trong động mạch bị hẹp và cản trở hoàn toàn dòng máu.

Có thể loại bỏ được xơ vữa động mạch không?

Theo bác sĩ tim mạch Howard Weintraub (NYU Langone Medical Center), khi đã được chẩn đoán mắc xơ vữa động mạch, điều tốt nhất bạn có thể làm là ngăn bệnh tiến triển và giảm nguy cơ xảy ra biến chứng.

Ông cũng giải thích rằng: “Các nghiên cứu đã thực hiện cho thấy lượng mảng xơ vữa giảm đi trong vòng 1-2 năm chỉ được đo bằng đơn vị 1/100 mm.”

Điều trị y tế, tập thể dục thường xuyên và thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp ngăn bệnh trở nên nghiêm trọng hơn và hạn chế khả năng mảng xơ vữa bị vỡ ra, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn được tình trạng này.

Ví dụ, aspirin có khả năng làm loãng máu và giảm nguy cơ hình thành cục máu đông, từ đó giảm nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim, nhưng một nghiên cứu năm 2017 cho thấy aspirin không có tác dụng làm giảm mảng xơ vữa trong động mạch.

Ngoài ra, một số loại thuốc có thể được kê đơn để làm giảm triệu chứng, đặc biệt là khi bị đau ngực hoặc đau chân do bệnh gây ra.

Statin là nhóm thuốc giúp giảm cholesterol hiệu quả và được sử dụng phổ biến nhất tại Hoa Kỳ. Thuốc có tác dụng ức chế protein trong gan có vai trò sản xuất cholesterol LDL (cholesterol "xấu").

Theo bác sĩ Weintraub, mức LDL càng giảm sâu thì khả năng ngăn ngừa tích tụ mảng bám càng cao.

Bảy loại statin thường được kê đơn bao gồm:

• Atorvastatin (Lipitor)
• Fluvastatin (Lescol)
• Lovastatin (Altoprev)
• Pitavastatin (Livalo)
• Pravastatin (Pravachol)
• Rosuvastatin (Crestor)
• Simvastatin (Zocor)

Vai trò của chế độ ăn uống và tập thể dục

Chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát huyết áp cao và cholesterol cao. Đây là hai yếu tố chính gây xơ vữa động mạch.

Ngay cả khi bạn sử dụng statin, bạn vẫn nên duy trì chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng và tập thể dục đều đặn để hỗ trợ cải thiện hiệu quả điều trị. Bác sĩ có thể tư vấn giúp bạn lên kế hoạch phù hợp.

Các bác sĩ khuyến cáo rằng nếu không duy trì chế độ ăn uống hợp lý, thuốc vẫn có tác dụng nhưng hiệu quả sẽ không cao.

Hút thuốc và xơ vữa động mạch

Nếu bạn hút thuốc, cần bỏ thuốc lá để bảo vệ sức khỏe tim mạch do hút thuốc có thể dẫn đến những hậu quả sau:

• Gia tăng sự tích tụ mảng xơ vữa trong động mạch
• Giảm lượng cholesterol tốt (HDL)
• Tăng huyết áp, gây căng thẳng cho động mạch

Do đó, việc bỏ thuốc có thể giúp làm chậm quá trình xơ vữa động mạch và giảm nguy cơ xảy ra biến chứng tim mạch.

Những thay đổi lối sống khác

Ngoài việc kiểm soát cholesterol, huyết áp và bỏ thuốc lá, bạn có thể thực hiện một số thay đổi khác để giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch:

• Tập thể dục: Hãy đặt mục tiêu tập 30 đến 60 phút mỗi ngày với các bài tập cardio cường độ trung bình. Việc duy trì hoạt động thể chất có thể giúp bạn:
  • Kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý
  • Duy trì huyết áp ổn định
  • Tăng cường mức HDL (cholesterol "tốt")
  • Giảm lượng triglyceride trong máu
• Thay đổi chế độ ăn uống: Duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp giảm nguy cơ xảy ra biến chứng do xơ vữa động mạch. Dưới đây là một số nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng mà bạn nên thực hiện:
  • Giảm lượng đường: Hạn chế hoặc ngưng uống nước ngọt có ga, trà ngọt và các loại đồ uống hoặc món tráng miệng có đường tinh luyện hoặc siro ngô.
  • Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt và tiêu thụ ít nhất 5 khẩu phần trái cây và rau củ mỗi ngày.
  • Bổ sung chất béo lành mạnh: Ưu tiên dầu ô liu, bơ, các loại hạt để cung cấp chất béo có lợi.
  • Chọn thịt nạc: Sử dụng thịt bò ăn cỏ, ức gà hoặc gà tây thay vì các loại thịt nhiều mỡ.
  • Tránh chất béo chuyển hóa, hạn chế chất béo bão hòa: Những chất này chủ yếu có trong thực phẩm siêu chế biến và có thể làm tăng sản xuất cholesterol trong cơ thể.
  • Hạn chế natri: Ăn quá nhiều muối có thể làm tăng huyết áp.
  • Hạn chế rượu bia: Uống rượu thường xuyên có thể làm tăng huyết áp, gây tăng cân ngoài ý muốn và ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Cần làm gì nếu sử dụng thuốc và thay đổi chế độ ăn uống không có hiệu quả?

Phẫu thuật được coi là biện pháp điều trị mạnh và chỉ được thực hiện nếu:

• Tắc nghẽn động mạch nghiêm trọng, đe dọa tính mạng
• Bệnh không đáp ứng với điều trị bằng thuốc

Bác sĩ có thể thực hiện một trong các phương pháp sau:

• Loại bỏ mảng xơ vữa trong động mạch
• Đặt stent để giữ động mạch mở rộng
• Tạo đường dẫn máu mới (phẫu thuật bắc cầu) để dòng máu có thể đi qua đoạn động mạch bị tắc

Chẩn đoán xơ vữa động mạch

Bác sĩ có thể xác định nguy cơ mắc xơ vữa động mạch trong các lần khám sức khỏe định kỳ.

Bệnh thường phổ biến hơn ở những người có tiền sử:

• Hút thuốc lá
• Đái tháo đường
• Huyết áp cao
• Mỡ máu cao (cholesterol cao)
• Béo phì

Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) để đánh giá mức độ tắc nghẽn động mạch.
• Chỉ số ABI (Ankle-Brachial Index): Đo huyết áp ở cổ chân và so sánh với huyết áp ở cánh tay. Nếu có sự chênh lệch bất thường, bạn có thể bị bệnh động mạch ngoại biên.
• Nghiệm pháp gắng sức: Theo dõi hoạt động của tim bằng điện tâm đồ (ECG) trong khi bạn vận động, chẳng hạn như đi bộ nhanh trên máy chạy bộ. Nếu có sự tắc nghẽn, dấu hiệu bất thường có thể xuất hiện khi tim phải làm việc nhiều hơn.

Kết luận

Mặc dù xơ vữa động mạch không thể loại bỏ được hoàn toàn nhưng có nhiều phương pháp điều trị có thể giúp làm bệnh chậm tiến triển và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Tùy vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, bác sĩ có thể khuyến nghị kiểm soát bằng thuốc, thay đổi lối sống hoặc can thiệp phẫu thuật nếu cần.

Hãy trao đổi với bác sĩ để tìm ra hướng điều trị phù hợp nhất với bạn.