Xơ vữa động mạch là gì? Phương pháp điều trị xơ vữa động mạch?

Mảng bám tích tụ và làm cho động mạch cứng lại sẽ gây ra tình trạng viêm nhiễm khiến máu khó lưu thông đến các cơ quan trong cơ thể. Điều này khiến các mô và cơ quan không nhận đủ oxy để hoạt động bình thường.

Xơ vữa động mạch có thể phòng ngừa và điều trị được nhưng không thể chữa khỏi được hoàn toàn.

Triệu chứng của xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Thông thường, bệnh chỉ được phát hiện khi động mạch bị tắc nghẽn nghiêm trọng, làm suy giảm lưu lượng máu.

Khi triệu chứng xuất hiện, người bệnh có thể gặp các vấn đề:

• Đau ngực (đau thắt ngực ổn định)
• Đau ở chân, tay hoặc các vùng có động mạch bị tắc
• Chuột rút ở mông khi đi bộ
• Tim đập nhanh hoặc loạn nhịp
• Khó thở
• Mệt mỏi
• Rối loạn trí nhớ, lú lẫn (nếu động mạch cung cấp máu cho não bị tắc)
• Yếu và mất cảm giác ở một bên cơ thể (nếu ảnh hưởng đến lưu thông máu não)
• Yếu cơ và chuột rút ở chân do tuần hoàn kém

Xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch khác nhau như thế nào?

Xơ vữa động mạch là một dạng của xơ cứng động mạch. Hai thuật ngữ này đôi khi được sử dụng thay thế nhau, nhưng thực tế thì không giống nhau hoàn toàn.

Biến chứng của xơ vữa động mạch

Nếu không điều trị, xơ vữa động mạch có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Đột quỵ
• Nhồi máu cơ tim
• Rối loạn nhịp tim
• Bệnh động mạch vành (CAD)
• Bệnh động mạch cảnh
• Bệnh động mạch ngoại biên
• Bệnh thận và suy thận

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch phát triển chậm, chủ yếu do lối sống, chẳng hạn như chế độ ăn uống không lành mạnh và ít vận động. Tuổi tác cũng có thể là một yếu tố nguy cơ, nhưng không phải ai lớn tuổi cũng mắc bệnh này.

Cholesterol cao mạn tính là yếu tố chính gây ra xơ vữa động mạch. Cholesterol tự nhiên có trong cơ thể và thực phẩm.

Khi nồng độ cholesterol trong máu luôn ở mức cao, nó có thể tích tụ trong thành động mạch, tạo thành mảng bám cứng, làm hạn chế lưu thông máu và tổn thương mạch máu, dẫn đến hình thành cục máu đông.

Cục máu đông có thể di chuyển theo dòng máu đến các cơ quan quan trọng như não, gây tắc mạch nguy hiểm.

Các yếu tố nguy cơ khác gây xơ vữa động mạch bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân mắc xơ vữa động mạch, bạn cũng có nguy cơ cao bị thu hẹp động mạch do di truyền.
• Thiếu vận động: Tập thể dục giúp duy trì hệ tim mạch khỏe mạnh, tăng cường lưu thông máu và oxy. Ngược lại, ít vận động sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Huyết áp cao: Huyết áp cao có thể làm tổn thương thành mạch máu, tạo điều kiện cho mảng bám tích tụ.
• Hút thuốc lá: Các hóa chất trong thuốc lá có thể làm tổn thương mạch máu và ảnh hưởng xấu đến tim mạch, từ đó đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch.
• Bệnh tiểu đường: Người mắc tiểu đường có tỷ lệ mắc bệnh động mạch vành cao hơn nhiều so với người không mắc bệnh.

Chẩn đoán xơ vữa động mạch

Bác sĩ sẽ thực hiện khám lâm sàng để kiểm tra các dấu hiệu của xơ vữa động mạch, bao gồm:

• Mạch yếu do lưu thông máu kém
• Phình động mạch, tức là động mạch giãn rộng hoặc phồng lên bất thường do thành động mạch yếu
• Vết thương lâu lành, có thể do máu lưu thông kém đến các mô
• Âm thanh bất thường phát hiện khi nghe tim do dòng máu chảy qua động mạch bị tắc

Nếu nghi ngờ xơ vữa động mạch, bác sĩ tim mạch có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ cholesterol
• Siêu âm Doppler để đánh giá tình trạng tắc nghẽn động mạch
• Chỉ số ABI (ankle-brachial index) so sánh huyết áp ở tay và chân để phát hiện hẹp động mạch ở chân
• Chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) hoặc chụp cắt lớp vi tính mạch máu (CTA) để quan sát động mạch lớn trong cơ thể
• Chụp động mạch vành bằng thuốc cản quang để kiểm tra tình trạng tắc nghẽn (bao gồm chụp CT mạch vành (CCTA) và thông tim trái)
• Điện tâm đồ (ECG hoặc EKG) để đo hoạt động điện của tim
• Nghiệm pháp gắng sức: theo dõi nhịp tim và huyết áp khi tập thể dục trên máy chạy bộ hoặc xe đạp cố định

Điều trị xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch không thể chữa khỏi được hoàn toàn nhưng có thể làm bệnh chậm tiến triển bằng các phương pháp điều trị phù hợp. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, yếu tố nguy cơ và triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc hoặc phẫu thuật.

1. Dùng thuốc

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát các yếu tố nguy cơ và làm bệnh chậm tiến triển. Các loại thuốc được sử dụng là:

• Thuốc giảm mỡ máu (như statin)
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors) giúp kiểm soát huyết áp
• Thuốc chẹn beta giúp giảm tải cho tim
• Thuốc chống kết tập tiểu cầu (như aspirin) để ngăn ngừa hình thành cục máu đông

Aspirin có thể đặc biệt hiệu quả đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch, bao gồm cả đau tim và đột quỵ. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng aspirin để phòng ngừa nguy cơ tim mạch vì tự ý dùng aspirin có thể dẫn đến chảy máu trong ở một số người.

2. Phẫu thuật

Trong trường hợp tắc nghẽn nghiêm trọng hoặc có nguy cơ gây tổn thương mô, bác sĩ có thể đề nghị can thiệp phẫu thuật, bao gồm:

• Phẫu thuật bắc cầu động mạch: Sử dụng một đoạn mạch máu khác hoặc ống nhân tạo để tạo đường đi mới cho máu, tránh đoạn động mạch bị tắc.
• Liệu pháp tiêu sợi huyết: Tiêm thuốc vào động mạch để làm tan cục máu đông.
• Can thiệp mạch vành qua da (PCI): Đưa ống thông có bóng vào động mạch để nong rộng lòng mạch, có thể đặt stent để giữ mạch không bị hẹp lại.
• Loại bỏ mảng xơ vữa (atherectomy): Dùng ống thông có lưỡi dao nhỏ để loại bỏ mảng bám khỏi động mạch.
• Bóc nội mạc động mạch cảnh: Phẫu thuật loại bỏ mảng bám trong động mạch cảnh.

3. Thay đổi lối sống

Thay đổi thói quen sinh hoạt có thể giúp làm xơ vữa động mạch chậm tiến triển. Các lưu ý bao gồm:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Giảm chất béo bão hòa, cholesterol, tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, thay thế thịt đỏ bằng cá ít nhất 2 lần/tuần.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 150 phút cường độ trung bình hoặc 75 phút cường độ cao mỗi tuần; tập cơ ít nhất 2 giờ/tuần.
• Bỏ thuốc lá nếu đang hút thuốc.
• Kiểm soát cân nặng để duy trì chỉ số BMI hợp lý.
• Quản lý căng thẳng để giảm áp lực lên tim mạch.
• Kiểm soát các bệnh lý liên quan như cao huyết áp, cholesterol cao, béo phì, tiểu đường, ngưng thở khi ngủ.

Kết luận

Xơ vữa động mạch là tình trạng hẹp lòng động mạch do tích tụ mảng bám cholesterol. Bệnh không thể chữa khỏi được, nhưng có thể kiểm soát và làm chậm tiến triển bằng cách thay đổi lối sống, sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật khi cần thiết.

Nếu không điều trị, xơ vữa động mạch có thể dẫn đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim và nhiều biến chứng nghiêm trọng khác.