Sự khác biệt giữa xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Động mạch là mạch máu có chức năng vận chuyển máu giàu oxy từ tim đến các cơ quan quan trọng trong cơ thể.

Xơ vữa động mạch xảy ra khi động mạch bị hẹp do mảng bám tích tụ, làm giảm lưu lượng máu giàu oxy đến các cơ quan. Điều này khiến động mạch trở nên dày và cứng hơn. Xơ vữa động mạch (atherosclerosis) là một dạng của xơ cứng động mạch, xảy ra khi mảng bám tích tụ bên trong lòng động mạch.

Dưới đây là nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và phương pháp điều trị của từng bệnh lý.

Xơ vữa động mạch là gì?

Xơ vữa động mạch là một tình trạng viêm mãn tính do mảng bám tích tụ trong động mạch. Mảng bám này chứa cholesterol, chất béo và các hợp chất khác.

Sự tích tụ mảng bám làm lòng động mạch hẹp lại, giảm lưu lượng máu giàu oxy đến các cơ quan quan trọng.

Xơ cứng động mạch là gì?

Xơ cứng động mạch xảy ra khi thành động mạch trở nên cứng và mất đàn hồi. Điều này khiến máu khó lưu thông, làm tăng áp lực lên thành mạch và có thể dẫn đến tăng huyết áp.

Nếu không được điều trị, xơ cứng động mạch có thể dẫn đến huyết áp cao (tăng huyết áp).

Triệu chứng của xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Triệu chứng của xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch có thể khó nhận biết do không biểu hiện rõ ràng cho đến khi xảy ra biến chứng.

Xơ vữa động mạch

Ở giai đoạn đầu, xơ vữa động mạch thường không gây triệu chứng.

Khi bệnh tiến triển, triệu chứng có thể xuất hiện khi cơ thể bị căng thẳng về thể chất hoặc cảm xúc, do nhu cầu oxy của cơ thể tăng lên.

Triệu chứng có thể bao gồm:

• Đau ngực (đau thắt ngực)
• Toát mồ hôi lạnh
• Chóng mặt
• Mệt mỏi
• Tim đập nhanh
• Khó thở
• Buồn nôn
• Yếu người
• Đau hoặc chuột rút ở mông khi đi bộ
• Lú lẫn (nếu tắc nghẽn ảnh hưởng đến não)
• Yếu cơ ở chân do máu lưu thông kém
• Đau chân hoặc tay

Xơ cứng động mạch

Xơ cứng động mạch không gây triệu chứng trong giai đoạn đầu.

Ngay cả khi dẫn đến tăng huyết áp, bệnh vẫn không gây triệu chứng rõ ràng. Cách duy nhất để phát hiện tăng huyết áp là đo huyết áp thường xuyên.

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch xảy ra do tổn thương tế bào nội mạc mạch máu – lớp tế bào lót bên trong động mạch.

Khi tế bào nội mạc bị tổn thương, phản ứng viêm sẽ xảy ra, kích thích quá trình hình thành mảng bám trong lòng động mạch.

Xơ cứng động mạch

Elastin là một loại protein giúp động mạch co giãn và duy trì tính đàn hồi.

Khi elastin bị tổn thương do quá trình oxy hóa, cấu trúc của nó bị phá vỡ, khiến thành động mạch mất đàn hồi và trở nên cứng hơn. Điều này dẫn đến xơ cứng động mạch.

Yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Mặc dù có một số điểm chung nhưng xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch có những yếu tố nguy cơ khác nhau.

Yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch

Các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch bao gồm:

• Tuổi cao
• Tiền sử gia đình mắc bệnh xơ vữa động mạch
• Cholesterol trong máu cao
• Huyết áp cao
• Hút thuốc lá
• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa
• Bệnh tiểu đường

Yếu tố nguy cơ gây xơ cứng động mạch

Lão hóa là yếu tố nguy cơ chính gây xơ cứng động mạch. Theo thời gian, các sợi elastin trong thành động mạch tự nhiên mất dần độ đàn hồi, khiến động mạch trở nên cứng và kém linh hoạt.

Từ 55 tuổi trở đi, tình trạng cứng động mạch sẽ tăng lên đáng kể.

Xơ cứng động mạch có thể làm tăng huyết áp, từ đó gây ra xơ vữa động mạch và các vấn đề sức khỏe khác.

Điều trị xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Phương pháp điều trị hai bệnh này tương tự nhau, chủ yếu tập trung vào thay đổi lối sống để bảo vệ sức khỏe động mạch.

Các biện pháp bao gồm:

• Tăng cường vận động: Tập thể dục giúp cải thiện chức năng nội mạc mạch máu, giảm viêm và tăng độ đàn hồi của động mạch. Bác sĩ khuyến nghị tập luyện 90 – 150 phút mỗi tuần.
• Chế độ ăn tốt cho tim mạch: Nên ăn thực phẩm giàu chất béo không bão hòa đơn, rau củ, trái cây và chất xơ, đồng thời hạn chế muối và chất béo bão hòa.
• Bỏ thuốc lá: Ngừng hút thuốc giúp cải thiện chức năng động mạch. Ngoài ra, cần tránh khói thuốc thụ động. Nếu khó bỏ thuốc, bạn có thể nhờ bác sĩ hỗ trợ lập kế hoạch cai thuốc phù hợp.
• Hạn chế rượu bia: Nếu có uống rượu bia, không nên uống quá 2 ly/ngày đối với nam và 1 ly/ngày đối với nữ.
• Kiểm soát căng thẳng: Các biện pháp giảm căng thẳng giúp ổn định huyết áp và tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Dùng thuốc theo chỉ định: Nếu bệnh dẫn đến tăng cholesterol máu hoặc tăng huyết áp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát các tình trạng này.
• Ngủ đủ giấc: Ngủ từ 7 – 9 giờ mỗi đêm giúp duy trì sức khỏe tổng thể, bao gồm sức khỏe tim mạch.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch thường không gây triệu chứng cho đến khi biến chứng xảy ra.

Do đó, nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để bác sĩ đánh giá nguy cơ mắc bệnh và điều trị sớm nếu cần.

Ngoài ra, cần gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu sau:

• Tiền sử gia đình có người mắc xơ vữa động mạch hoặc bệnh tim mạch
• Đau ngực
• Chóng mặt
• Tim đập nhanh
• Khó thở
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân
• Toát mồ hôi lạnh
• Khó thở

Nếu đã lâu chưa kiểm tra huyết áp hoặc xét nghiệm cholesterol máu, bạn cũng nên đến bác sĩ để kiểm tra.

Chẩn đoán xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch

Bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp sau để chẩn đoán xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch:

• Khám lâm sàng: Đánh giá các dấu hiệu bất thường như nhịp tim nhanh.
• Đo huyết áp: Giúp xác định xơ cứng động mạch hoặc nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Tiền sử gia đình: Hỏi về bệnh lý tim mạch trong gia đình để đánh giá nguy cơ.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các yếu tố nguy cơ như cholesterol cao, triglyceride cao và tiểu đường.

Khả năng hồi phục

Xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch có thể được kiểm soát hoặc cải thiện nếu phát hiện sớm.

Thay đổi lối sống và dùng thuốc có thể giúp giảm mảng bám và giảm viêm trong động mạch.

Nếu điều trị đúng cách, xơ vữa động mạch có thể cải thiện trong vòng 1 – 2 năm.

Tuy nhiên, nếu bệnh đã tiến triển thành bệnh tim mạch mãn tính, có thể cần can thiệp phẫu thuật tùy thuộc vào động mạch bị ảnh hưởng. Các phương pháp bao gồm:

• Can thiệp mạch vành qua da (PCI)
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành
• Bóc nội mạc động mạch cảnh
• Nong mạch bằng bóng

Kết luận

Xơ vữa động mạch và xơ cứng động mạch thường bị nhầm lẫn với nhau nhưng thực chất đây lại là hai bệnh lý khác nhau:

Xơ vữa động mạch xảy ra khi động mạch hẹp do mảng bám tích tụ, thường xảy ra do tình trạng viêm.

Xơ cứng động mạch là tình trạng động mạch mất đàn hồi, do sợi elastin bị thoái hóa.

Cả hai bệnh đều không gây ra triệu chứng rõ ràng cho đến khi gây biến chứng. Cách phòng ngừa tốt nhất là cần duy trì lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ.