Xơ vữa động mạch có thể xảy ra mà không gây đau ngực không?

Xơ vữa động mạch xảy ra khi mảng bám tích tụ trên thành động mạch. Đôi khi, thuật ngữ này được viết tắt là ASCL, nhưng cách dùng này không được phổ biến.

Mảng bám là một chất dính bao gồm cholesterol, chất béo, canxi và các sản phẩm thải từ tế bào. Mảng bám làm hẹp động mạch, từ đó hạn chế lưu lượng máu đến các cơ quan và mô.

Các chuyên gia y tế gọi xơ vữa động mạch là một bệnh thầm lặng vì nó thường không gây ra triệu chứng cho đến khi mảng bám làm tắc nghẽn dòng máu một cách đáng kể.

Khi xơ vữa động mạch ảnh hưởng đến các động mạch xung quanh tim, nó có thể dẫn đến một dạng đau ngực gọi là đau thắt ngực (angina pectoris, hay angina). Tuy nhiên, trước khi cơn đau thắt ngực xuất hiện, bạn vẫn có thể bị xơ vữa động mạch mà không nhận ra.

Dưới đây là các triệu chứng khác của xơ vữa động mạch cũng như cách bác sĩ chẩn đoán và điều trị bệnh này.

Xơ vữa động mạch có thể xảy ra mà không gây đau thắt ngực không?

Đau thắt ngực là tình trạng đau ngực xảy ra khi xơ vữa động mạch ảnh hưởng đến các động mạch cung cấp máu cho tim, được gọi là bệnh động mạch vành (CAD). Đây là loại bệnh tim phổ biến nhất tại Hoa Kỳ.

Đau thắt ngực xuất hiện khi mô tim không nhận đủ máu giàu oxy do động mạch bị thu hẹp hoặc bị tắc nghẽn. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể bị xơ vữa động mạch mà không bị đau thắt ngực.

Ví dụ, xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến các động mạch khác trong cơ thể mà không phải động mạch vành. Ngoài tim, bệnh cũng thường xuất hiện ở các động mạch vùng dưới cơ thể và cổ.

Do đó, bạn có thể gặp các triệu chứng khác ngoài đau thắt ngực. Chẳng hạn, xơ vữa động mạch ở động mạch vùng dưới cơ thể có thể làm giảm lưu lượng máu đến chân, gây đau, chuột rút và tê bì.

Ngoài ra, xơ vữa động mạch có thể tiến triển mà không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tình trạng này được gọi là xơ vữa động mạch dưới lâm sàng (subclinical atherosclerosis).

Xơ vữa động mạch dưới lâm sàng là gì?

Xơ vữa động mạch dưới lâm sàng xảy ra khi bác sĩ phát hiện có mảng bám tích tụ trong động mạch nhưng người bệnh chưa có triệu chứng hoặc biến chứng liên quan.

Xơ vữa động mạch là một bệnh lý mạn tính, tiến triển từ từ theo thời gian. Quá trình hình thành mảng bám diễn ra qua nhiều giai đoạn, có thể bắt đầu từ sớm và không gây triệu chứng trong nhiều năm. Khi bệnh tiến triển đến mức làm hẹp hoặc tắc nghẽn đáng kể động mạch, các triệu chứng và biến chứng mới xuất hiện.

Tỷ lệ mắc xơ vữa động mạch dưới lâm sàng chưa được xác định chính xác nhưng tình trạng này khá phổ biến, ngay cả ở những người có nguy cơ gặp các vấn đề tim mạch thấp.

Một nghiên cứu năm 2023 phát hiện rằng hơn 50% số người có nguy cơ gặp các vấn đề tim mạch từ thấp đến trung bình bị xơ vữa động mạch dưới lâm sàng khi được kiểm tra. Những người tham gia nghiên cứu có độ tuổi trung bình là 57, trong đó 58,9% là nam giới.

Một nghiên cứu năm 2021 dựa trên hơn 25.000 người từ 50 đến 64 tuổi, không có tiền sử bệnh động mạch vành, cho thấy 42,1% số người tham gia bị xơ vữa động mạch có thể phát hiện qua xét nghiệm hình ảnh.

Một nghiên cứu năm 2015 được tiến hành trên hơn 4.000 người từ 40 đến 54 tuổi đã xác định các vị trí phổ biến nhất của xơ vữa động mạch dưới lâm sàng như sau:

• Động mạch chậu - đùi (44%): Động mạch lớn cung cấp máu cho chân và bàn chân.
• Động mạch cảnh (31%): Động mạch cảnh cung cấp máu cho não.
• Động mạch chủ (25%): Động mạch lớn nhất trong cơ thể, dẫn máu từ tim đến toàn bộ cơ thể.
• Động mạch vành (18%): Cung cấp máu cho tim.

Các nhà nghiên cứu đang tiếp tục tìm kiếm dấu ấn sinh học đáng tin cậy để giúp bác sĩ có thể phát hiện xơ vữa động mạch dưới lâm sàng từ sớm. Mục tiêu là xác định những người có nguy cơ cao và can thiệp kịp thời nhằm ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng hơn.

Các triệu chứng khác của xơ vữa động mạch

Ngoài đau ngực, xơ vữa động mạch còn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể, tùy thuộc vào động mạch bị hẹp hoặc tắc nghẽn.

Dưới đây là những ảnh hưởng có thể xảy ra theo từng khu vực:

• Chân: Xơ vữa động mạch do bệnh động mạch ngoại biên (PAD) có thể gây đau, nặng chân hoặc tê bì chân.
• Não: Khi động mạch trong não hoặc động mạch cung cấp máu cho não bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, có thể gây cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), đột quỵ hoặc sa sút trí tuệ do mạch máu não.
• Thận: Hẹp động mạch thận có thể làm tay chân bị sưng, gây mệt mỏi, buồn nôn, ngứa hoặc tê bì.
• Ruột: Xơ vữa động mạch làm giảm lưu lượng máu đến ruột có thể gây tiêu chảy, sụt cân ngoài ý muốn và đau bụng dữ dội sau ăn.
• Dương vật: Hẹp động mạch cung cấp máu cho dương vật có thể dẫn đến rối loạn cương dương (ED).

Xơ vữa động mạch có thể ảnh hưởng đến nhiều khu vực trong cơ thể cùng một lúc.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Hãy gặp bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng có thể xảy ra do giảm lưu lượng máu, bao gồm:

• Đau hoặc tê bì chân
• Sưng tay hoặc chân
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Rối loạn cương dương

Mặc dù những triệu chứng này có thể không do xơ vữa động mạch gây ra nhưng chúng vẫn có thể liên quan đến các bệnh lý cần được điều trị.

Trường hợp cấp cứu y tế

Đau ngực có thể là dấu hiệu của cơn đau tim. Hãy gọi cấp cứu hoặc đến bệnh viện ngay nếu bạn gặp phải cơn đau ngực kéo dài và không thuyên giảm sau vài phút.

Ngoài ra, xơ vữa động mạch cũng có thể dẫn đến cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ. Bạn cần được cấp cứu ngay nếu có các triệu chứng sau:

• Chóng mặt đột ngột
• Tê bì hoặc yếu một bên cơ thể
• Lú lẫn

Chẩn đoán xơ vữa động mạch khi không có đau thắt ngực

Nhiều người không biết mình bị xơ vữa động mạch cho đến khi xuất hiện các triệu chứng như đau thắt ngực. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế thường đánh giá nguy cơ mắc bệnh này từ khoảng 20 tuổi.

Nếu bạn có nhiều yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm để kiểm tra dấu hiệu tích tụ mảng bám trong động mạch, bao gồm:

• Xét nghiệm máu
• Các xét nghiệm tim mạch, chẳng hạn như:
• Điện tâm đồ (EKG)
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) để đánh giá mức độ vôi hóa động mạch vành
• Nghiệm pháp gắng sức
• Chỉ số ABI để phát hiện PAD (bệnh động mạch ngoại biên)

Các xét nghiệm hình ảnh theo khu vực cần kiểm tra, bao gồm:

• Siêu âm tim, chụp mạch máu hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) tim
• Siêu âm động mạch cảnh (động mạch cung cấp máu cho não)
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) não
• Siêu âm bụng

Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm này nếu bạn có dấu hiệu xơ vữa động mạch ngay cả khi không có đau thắt ngực.

Điều trị xơ vữa động mạch

Không có một phương pháp độc lập nào có thể điều trị được xơ vữa động mạch. Bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị dựa trên các yếu tố nguy cơ và triệu chứng của từng bệnh nhân.

Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc sau để kiểm soát các tình trạng liên quan:

• Thuốc hạ cholesterol
• Thuốc điều trị huyết áp
• Thuốc điều trị tiểu đường
• Aspirin (đối với những người có nguy cơ cao hoặc có triệu chứng)

Các thủ thuật y khoa có thể được thực hiện để mở rộng hoặc tạo đường dẫn máu mới vòng qua động mạch bị tắc nặng.

Sống chung với xơ vữa động mạch

Nếu đang mắc xơ vữa động mạch, bạn có thể thực hiện một số biện pháp để ngăn ngừa tình trạng tích tụ mảng bám tiến triển nặng hơn, bao gồm:

• Duy trì chế độ ăn tốt cho tim mạch
• Tập thể dục thường xuyên
• Ngủ đủ giấc mỗi đêm
• Kiểm soát căng thẳng
• Ngừng hút thuốc nếu bạn đang hút thuốc
• Hạn chế hoặc tránh uống rượu bia
• Kiểm soát cân nặng nếu bị thừa cân, béo phì hoặc nếu bác sĩ khuyến nghị
• Dùng thuốc đầy đủ theo chỉ định để kiểm soát cholesterol, huyết áp cao và tiểu đường
• Khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh

Kết luận

Xơ vữa động mạch tiến triển chậm theo thời gian và có thể không gây triệu chứng cho đến khi bệnh ở giai đoạn nặng. Do đó, bạn có thể mắc xơ vữa động mạch nhưng không có biểu hiện đau thắt ngực.

Tình trạng này được gọi là xơ vữa động mạch dưới lâm sàng. Nhiều nghiên cứu cho thấy đây là tình trạng phổ biến và các nhà khoa học đang tìm cách có thể phát hiện tình trạng này sớm hơn.

Ngoài tim, xơ vữa động mạch còn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác. Nếu động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng ở các khu vực khác, bạn có thể gặp các triệu chứng khác ngoài đau thắt ngực.