Màu nước tiểu nói lên điều gì về tình trạng sức khỏe?

Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt đến màu hổ phách. Màu sắc của nước tiểu được tạo nên bởi một loại sắc tố có tên là urochrome. Khi cơ thể đủ nước, nước tiểu sẽ có màu vàng nhạt còn khi bị mất nước, nước tiểu sẽ chuyển sang màu hổ phách hay màu nâu nhạt.

Đôi khi màu nước tiểu thay đổi là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe.

Ý nghĩa các màu nước tiểu

Một trong những yếu tố chính ảnh hưởng đến màu sắc của nước tiểu là lượng nước uống. Màu nước tiểu cũng có thể thay đổi do thức ăn, đồ uống, thuốc hay thực phẩm chức năng. Những nguyên nhân này đều không đáng lo ngại nhưng vẫn phải chú ý khi nhận thấy nước tiểu có màu bất thường vì rất có thể sức khỏe của bạn đang có vấn đề.

Nước tiểu không màu

Đa phần thì nước tiểu trong suốt không màu là do uống quá nhiều nước.

Mặc dù uống đủ nước là điều cần thiết nhưng uống quá nhiều nước sẽ làm mất cân bằng chất điện giải trong cơ thể. Thi thoảng nước tiểu không màu là điều bình thường và không có gì đáng ngại nhưng nếu tình trạng này kéo dài thì bạn nên giảm bớt lượng nước uống hàng ngày.

Nước tiểu trong suốt không màu cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề về gan như xơ gan và viêm gan siêu vi. Nếu nước tiểu không màu dù không uống quá nhiều nước thì bạn nên đi khám.

Nước tiểu màu vàng đến màu hổ phách

Nước tiểu bình thường có màu từ vàng nhạt cho đến màu hổ phách đậm. Màu sắc tự nhiên của nước tiểu đến từ sắc tố urochrome.

Urochrome được tạo ra trong quá trình phá vỡ huyết sắc tố (hemoglobin) - loại protein vận chuyển oxy trong hồng cầu. Nồng độ urochrome quyết định màu sắc của nước tiểu. Càng uống nhiều nước thì nồng độ sắc tố này trong nước tiểu càng thấp và nước tiểu sẽ càng nhạt màu.

Nước tiểu có màu vàng tươi hay vàng neon có thể là do trong máu có nhiều vitamin B.

Nước tiểu màu hồng hoặc đỏ

Thực phẩm: Nước tiểu có thể chuyển sang màu đỏ hoặc hồng sau khi ăn các loại rau củ quả có sắc tố hồng đậm hoặc đỏ tươi tự nhiên, ví dụ như củ dền, đại hoàng, quả việt quất, thanh long ruột đỏ…

Vấn đề sức khỏe: Mặc dù nước tiểu có màu đỏ hoặc hồng có thể là do các loại thực phẩm kể trên nhưng đôi khi điều này là do một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nước tiểu màu hồng hoặc đỏ có thể là do có lẫn máu (đái máu). Một số bệnh lý có thể gây tiểu ra máu gồm có:

• Phì đại tuyến tiền liệt
• Nhiễm trùng đường tiết niệu
• Sỏi thận
• Ung thư bàng quang hoặc ung thư thận

Thuốc: Một số loại thuốc có thể làm nước tiểu có màu đỏ hoặc hồng gồm có senna (một loại thảo dược) hoặc thuốc nhuận tràng có chứa senna, phenazopyridine và thuốc kháng sinh rifampin.

Khi thấy nước tiểu có màu hồng hoặc đỏ, hãy nhớ lại xem mình đã ăn gì trước đó. Nếu như không ăn loại thực phẩm nào có sắc tố hồng hay đỏ thì hãy đi khám.

Nước tiểu màu cam

Mất nước: Nước tiểu màu cam đó có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị mất nước.

Vấn đề sức khỏe: Nếu nước tiểu có màu cam và phân nhạt màu thì rất có thể dịch mật đang đi vào máu. Điều này xảy ra do các vấn đề về ống mật hoặc gan. Nước tiểu màu cam cũng có thể là triệu chứng của bệnh vàng da khởi phát ở người lớn.

Thuốc: Các loại thuốc có thể khiến nước tiểu có màu cam gồm có phenazopyridine, thuốc chống viêm sulfasalazine và thuốc hóa trị.

Nước tiểu màu xanh

Nước tiểu màu xanh lục hoặc xanh lam rất hiếm gặp và đa phần là do đồ ăn hoặc thuốc.

Đồ ăn: Nước tiểu có màu xanh lam hoặc xanh lục có thể do chất tạo màu thực phẩm.

Thuốc: Các loại thuốc có thể khiến nước tiểu có màu xanh lam hoặc xanh lục gồm có cimetidine, amitriptyline, indomethacin, promethazine và viên uống bổ sung vitamin B.

Thủ thuật y tế: Nước tiểu màu xanh cũng có thể là do thuốc cản quang được sử dụng trong các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang hay chụp CT.

Vấn đề sức khỏe: Nhiễm vi khuẩn pseudomonas aeruginosa có thể khiến nước tiểu chuyển sang màu xanh lam, xanh lục hoặc thậm chí là màu xanh tím.

Nước tiểu màu xanh lam hoặc xanh lục cũng có thể là biểu hiện của tăng canxi máu lành tính có tính chất gia đình. Canxi trong máu có thể đi vào nước tiểu và khiến nước tiểu chuyển màu. Tuy nhiên, nhiều người bị tình trạng này không có bất kỳ triệu chứng rõ rệt nào.

Nước tiểu màu nâu đậm

Nước tiểu màu nâu đậm đa phần là do mất nước nhưng cũng có thể là do các nguyên nhân khác dưới đây.

Thuốc: Nước tiểu màu nâu đậm cũng có thể là do dùng một số loại thuốc, gồm có metronidazole và nitrofurantoin, chloroquine, thuốc nhuận tràng chứa cascara hoặc senna và methocarbamol.

Đồ ăn: Ăn một lượng lớn đại hoàng, lô hội hoặc đậu răng ngựa có thể khiến nước tiểu có màu nâu sẫm.

Vấn đề sức khỏe: Rối loạn chuyển hóa porphyrin có thể gây tích tụ các hóa chất tự nhiên trong máu và khiến nước tiểu có màu nâu hoặc nâu đỏ. Nước tiểu màu nâu đậm cũng có thể là dấu hiệu của bệnh gan do dịch mật đi vào nước tiểu.

Tập thể dục: Tập thể dục cường độ cao, đặc biệt là chạy, có thể khiến nước tiểu có màu nâu đậm. Hiện tượng này không đáng lo ngại. Nếu nguyên nhân là do tập thể dục thì màu nước tiểu sẽ trở về bình thường sau khi nghỉ ngơi vài giờ. Nếu thường xuyên thấy nước tiểu có màu nâu đậm sau khi tập thể dục hoặc nước tiểu không trở về màu sắc bình thường sau 48 giờ thì nên đi khám để kiểm tra xem sức khỏe có vấn đề gì hay không.

Nước tiểu đục

Vấn đề sức khỏe: Một nguyên nhân phổ biến của tình trạng nước tiểu đục là nhiễm trùng đường tiết niệu. Nước tiểu đục cũng có thể là triệu chứng của một số bệnh mạn tính và bệnh thận. Đôi khi, nước tiểu đục chỉ là do uống quá ít nước.

Ở phụ nữ đang mang thai, nước tiểu đục có thể là dấu hiệu của một tình trạng nguy hiểm gọi là tiền sản giật. Nếu bạn đang mang thai và thấy nước tiểu trở nên đục hoặc có bọt thì cần đi khám bác sĩ ngay.

Nước tiểu đục và có bọt khí có thể là triệu chứng của một số bệnh lý nghiêm trọng, gồm có bệnh Crohn và viêm túi thừa.

Khi nào cần đi khám?

Hãy đi khám khi thấy nước tiểu:

• có màu hồng hoặc đỏ (đây có thể là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng)
• có màu cam (đây có thể là triệu chứng của vấn đề về thận hoặc bàng quang)

Tóm tắt bài viết

Sự thay đổi màu sắc nước tiểu có thể chỉ đơn giản là do mất nước, ăn thực phẩm có sắc tố tự nhiên hoặc tác dụng phụ của thuốc. Nếu là do những nguyên nhân này thì nước tiểu sẽ trở về màu sắc bình thường trong vòng 2 đến 3 ngày. Nếu tình trạng kéo dài thì bạn nên đi khám bởi rất có thể đó là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe.