Insulin nền: Lợi ích, liều dùng và tác dụng phụ

Insulin nền là gì?

Vai trò chính của insulin nền (basal insulin) là giữ ổn định lượng đường trong máu trong thời gian không ăn uống, chẳng hạn như trong khi ngủ vào ban đêm. Trong khoảng thời gian chúng ta không ăn uống, gan liên tục giải phóng glucose (đường) vào máu. Insulin nền giúp đưa lượng glucose này vào các tế bào để chuyển hóa thành năng lượng, nhờ đó giúp duy trì lượng đường trong máu ở mức cân bằng và đảm bảo cơ thể luôn có đủ năng lượng cho các chức năng quan trọng.

Nếu không có insulin nền, glucose sẽ tích tụ trong máu thay vào đi vào các tế bào. Điều này khiến lượng đường trong máu tăng cao và cơ thể không được cung cấp đủ năng lượng.

Dưới đây là những điều cơ bản cần biết về insulin nền và vai trò của insulin nền trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường.

Các loại insulin nền

Có 3 loại insulin nền chính là insulin tác dụng trung bình, insulin tác dụng kéo dài và insulin tác dụng rất dài.

Insulin tác dụng trung bình

Loại insulin này có tên thương mại là Humulin và Novolin. Insulin tác dụng trung bình được dùng 1 hoặc 2 lần mỗi ngày, thường được kết hợp với insulin bữa ăn vào buổi sáng, trước bữa tối hoặc cả hai. Insulin tác dụng trung bình đạt hiệu quả tối đa trong vòng 4 đến 8 giờ sau khi tiêm và hiệu quả bắt đầu giảm dần sau khoảng 16 giờ.

Insulin tác dụng kéo dài

Hai loại insulin tác dụng kéo dài hiện có trên thị trường là detemir (Levemir) và glargine (Toujeo, Lantus và Basaglar). Loại insulin này bắt đầu có tác dụng trong vòng từ 90 phút đến 4 giờ sau khi tiêm và tác dụng duy trì được đến 24 giờ. Tuy nhiên, tùy vào cơ thể mỗi người mà tác dụng của insulin có thể kéo dài hơn hoặc hết nhanh hơn. Insulin tác dụng kéo dài không có thời gian đạt hiệu quả tối đa vì insulin duy trì hoạt động ổn định trong suốt cả ngày.

Insulin tác dụng rất dài

Vào tháng 1 năm 2016, một loại insulin nền khác có tên là degludec (Tresiba) đã được ra mắt. Loại insulin này bắt đầu phát huy tác dụng trong vòng 30 đến 90 phút sau tiêm và tồn tại trong máu đến 42 giờ. Giông như với các loại insulin tác dụng kéo dài detemir và glargine, insulin tác dụng rất dài cũng không có thời gian đạt hiệu quả tối đa mà hoạt động ổn định trong suốt cả ngày.

Insulin degludec có hai mức hàm lượng là 100 U/mL và 200 U/mL nên người dùng phải chú ý thông tin ghi trên nhãn và sử dụng đúng theo hướng dẫn. Không giống như detemir và glargine, insulin degludec có thể được trộn với insulin tác dụng nhanh.

Nên chọn loại insulin nào?

Có nhiều yếu tố cần cân nhắc khi lựa chọn giữa insulin nền tác dụng trung bình và insulin tác dụng kéo dài, gồm có lối sống và số lần tiêm trong ngày.

Ví dụ, người bệnh có thể trộn insulin tác dụng trung bình với insulin bữa ăn nhưng nếu sử dụng insulin tác dụng kéo dài thì sẽ phải tiêm riêng. Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến liều dùng insulin là khối lượng cơ thể, nồng độ hormone, chế độ ăn uống và lượng insulin tự nhiên mà tuyến tụy sản xuất.

Lợi ích của insulin nền

Nhiều người bệnh tiểu đường lựa chọn insulin nền vì insulin nền giúp kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn trong khoảng thời gian giữa các bữa ăn và cho phép người bệnh có lối sống linh hoạt hơn.

Ví dụ, nếu sử dụng insulin tác dụng kéo dài, người bệnh sẽ không phải quan tâm về thời gian insulin đạt hiệu quả tối đa. Điều này có nghĩa là thời gian ăn uống trong ngày có thể linh hoạt hơn. Việc sử dụng insulin nền còn giúp làm giảm nguy cơ hạ đường huyết.

Đối với những người khó kiểm soát đường huyết vào buổi sáng, sử dụng insulin nền vào bữa tối hoặc trước khi đi ngủ có thể giúp giải quyết vấn đề.

Dùng insulin nền vào lúc nào?

Có 3 lựa chọn về thời điểm dùng insulin nền. Mỗi lựa chọn đều có ưu và nhược điểm. Nhu cầu insulin nền của mỗi người là khác nhau. Người bệnh sẽ được hướng dẫn liều dùng và cách dùng cụ thể.

Sử dụng insulin tác dụng trung bình trước khi đi ngủ, vào buổi sáng hoặc cả hai

Cách sử dụng này có lợi nhất vì insulin đạt hiệu quả tối đa vào khoảng thời gian trước bình minh và buổi chiều mà đây lại là lúc cơ thể cần insulin nhất. Tuy nhiên, thời gian insulin đạt hiệu quả tối đa còn tùy thuộc vào bữa ăn, thời gian ăn và mức độ hoạt động nên đôi khi không thể dự đoán trước. Điều này có thể dẫn đến hạ đường huyết trong khi ngủ vào ban đêm hoặc tăng/hạ đường huyết vào ban ngày.

Sử dụng detemir, glargine hoặc degludec trước khi đi ngủ

Duy trì hoạt động ổn định là một trong những ưu điểm lớn nhất của các loại insulin tác dụng kéo dài này. Tuy nhiên, một số người nhận thấy rằng tác dụng của insulin detemir và glargine không duy trì được đến 24 giờ. Điều này có thể có nghĩa là mức đường huyết sẽ cao hơn vào lần tiêm tiếp theo. Tác dụng của degludec sẽ kéo dài cho đến lần tiêm tiếp theo.

Sử dụng máy bơm insulin

Với máy bơm insulin, người dùng có thể tùy chỉnh lượng insulin nền được tiết ra mỗi lần cho phù hợp chức năng gan. Một nhược điểm của máy bơm insulin là nguy cơ nhiễm toan ceton cao hơn do thiết bị đôi khi có trục trặc. Bất kỳ sự cố vào với máy đều có thể khiến cho cơ thể không được cung cấp đủ lượng insulin cần thiết.

Tác dụng phụ của insulin nền

Một số tác dụng phụ của insulin nền là hạ đường huyết và tăng cân nhưng tác dụng phụ này thường nhẹ hơn so với các loại insulin khác.

Một số loại thuốc như thuốc chẹn beta, thuốc lợi tiểu, clonidine và muối lithium có thể làm giảm tác dụng của insulin nền. Do đó, người bệnh cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào để tránh xảy ra tương tác thuốc với insulin.

Tóm tắt bài viết

Insulin nền là một phần quan trọng trong phác đồ điều trị bệnh tiểu đường. Có ba loại insulin nền chính là insulin tác dụng trung bình, insulin tác dụng kéo dài và insulin tác dụng rất dài. Mỗi loại có thời gian phát huy tác dụng, thời gian đạt hiệu quả tối đa và thời gian duy trì tác dụng khác nhau. Insulin nền có thể được sử dụng theo nhiều cách, mỗi cách có những ưu và nhược điểm riêng. Trao đổi với bác sĩ để xác định loại, liều dùng và cách sử dụng insulin nền phù hợp.