Các dấu hiệu nhận biết một người đang bị đột quỵ

Tê một bên, đau đầu và nói không rõ là những dấu hiệu phổ biến của đột quỵ. Bạn có thể dễ dàng nhận thấy những thay đổi này ở bản thân nhưng nếu bạn đang ở cùng một ai đó và người đó có những biểu hiện bất thường thì sao?

Sau đây là các dấu hiệu bên ngoài thường gặp của cơn đột quỵ. Phát hiện và điều trị kịp thời sẽ giúp cải thiện đáng kể tiên lượng của người bị đột quỵ.

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ là trường hợp cần cấp cứu y tế. Đột quỵ xảy ra khi một vùng não không được cung cấp máu và bị thiếu oxy. Khi không có oxy, các tế bào não sẽ chết, dẫn đến tổn thương não hoặc tử vong.

Có hai loại đột quỵ chính là:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: xảy ra khi cục máu đông gây tắc nghẽn một mạch máu dẫn đến não, khiến cho dòng máu đến một vùng não bị gián đoạn.
• Đột quỵ xuất huyết não : xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ. Điều này cũng làm gián đoạn lưu thông máu đến một vùng não và máu chảy ra khỏi mạch máu sẽ ứ đọng trong mô não.

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn tật hàng đầu. Tuy nhiên, người bị q vẫn có thể sống sót nếu được phát hiện và điều trị kịp thời.

Các dấu hiệu nhận biết một người đang bị đột quỵ

Cơn đột quỵ có thể xảy ra đột ngột. Hãy chú ý nếu một người nào đó có những dấu hiệu dưới đây.

1. Xệ một bên mặt

Đột quỵ có thể gây mất cảm giác hoặc yếu cơ ở một bên mặt/cơ thể. Hãy quan sát kỹ xem một bên mặt của người đó có bị xệ xuống hoặc có sự khác biệt với nửa bên kia khi nói chuyện, nhai hoặc cười hay không.

2. Tê

Tình trạng yếu cơ hoặc mất cảm giác cũng có thể lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Người bệnh có thể sẽ xoa cánh tay, cẳng chân, bàn tay hoặc bàn chân. Điều này là do cảm giác kim châm hoặc tê và thường chỉ xảy ra ở một bên người. Bên kia có thể vẫn bình thường nên nếu thấy hai bên cơ thể chuyển động không đều thì đó có thể là dấu hiệu của đột quỵ.

3. Đau đầu

Đột quỵ có thể gây đau đầu đột ngột và dữ dội. Cơn đau đầu có những biểu hiện bên ngoài như:

• Day trán hoặc thái dương
• Nheo mắt (do mờ mắt hoặc nhạy cảm với ánh sáng)
• Rên rỉ

Bạn cũng có thể hỏi người đó xem có bị đau đầu không nếu thấy người đó có những dấu hiệu bất thường.

4. Lú lẫn

Ngoài đau đầu, người bị đột quỵ còn có thể bị lú lẫn hoặc suy nghĩ mơ hồ, nói năng khó khăn do khó tìm từ để diễn đạt ý muốn nói. Hãy quan sát xem người đó trông có đờ đẫn, phản ứng chậm khi nói chuyện hay không.

5. Vấn đề về thị lực

Đột quỵ có thể gây thay đổi thị lực ở một hoặc cả hai mắt. Người đó có thể sẽ đi lại không vững, đụng phải những đồ vật xung quanh, gặp khó khăn khi cầm nắm vật dụng hoặc mất khả năng nhận thức về chiều sâu. Sự suy giảm thị lực còn có biểu hiện là nheo mắt, chớp mắt liên tục hoặc dụi mắt. Bạn có thể yêu cầu người đó đọc một đoạn văn bản để xem có vấn đề về thị lực hay không.

6. Chóng mặt

Chóng mặt đột ngột cũng là một triệu chứng phổ biến của đột quỵ. Điều này khiến cho người bệnh đi loạng choạng, phải bám vào tường hoặc một vật nào đó. Người bệnh có thể sẽ đảo mắt từ bên này sang bên kia hoặc dùng tay giữ lấy đầu. Nếu một người đang đi hoặc đứng dậy và đột ngột ngồi xuống thì rất có thể người đó đang bị chóng mặt.

7. Mất thăng bằng và mất điều hòa

Đột quỵ có thể gây mất thăng bằng và mất khả năng phối hợp các động tác (mất điều hòa), khiến cho người đó đứng hoặc đi không vững, té ngã hoặc cầm không chắc đồ và làm rơi. Các cử chỉ, động tác sẽ trở nên lóng ngóng. Tình trạng này có biểu hiện tương tự như người bị say rượu.

8. Đi lại khó khăn

Do bị chóng mặt, mất thăng bằng, yếu cơ, tê một bên người và khó nhìn nên người bị đột quỵ sẽ không thể đi lại giống như bình thường. Người đó phải bám vào tường và bám vào người khác để di chuyển, đi lại chậm chạp, khó nhọc và không vững

9. Khó nói

Cơn đột quỵ sẽ ảnh hưởng đến kỹ năng ngôn ngữ, khiến cho người bệnh nói năng khó khăn, nói không rõ hoặc giọng nói khác với bình thường. Hãy thử yêu cầu người đó nói một cụm từ hoặc câu đơn giản xem người đó có thể nói trôi chảy hay không. Ngoài ra, người bị đột quỵ còn gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói của người khác.

10. Hoảng loạn

Những thay đổi bất thường xảy ra đột ngột sẽ khiến cho người bệnh cảm thấy hoảng loạn, dẫn đến nhịp thở nhanh và khó nhọc. Nhịp tim cũng sẽ tăng lên. Cảm giác hoang mang, sợ hãi sẽ thể hiện trên khuôn mặt (mắt mở to, lông mày nhướng lên, mặt đờ đẫn, nhíu mày), gây đổ mồ hôi hoặc run rẩy.

11. Các triệu chứng xuất hiện đột ngột

Các triệu chứng đột quỵ có một đặc điểm chung là tất cả đều xuất hiện đột ngột. Người bệnh có thể vẫn đang hoàn toàn bình thường và đột nhiên có biểu hiện lạ. Khi nhận thấy những triệu chứng kể trên xảy ra đột ngột và cùng một lúc thì cần phải hành động nhanh chóng.

Cần làm gì khi một người có dấu hiệu đột quỵ?

Nếu thấy một ai đó có dấu hiệu đột quỵ, bạn có thể áp dụng quy tắc FAST để nhận biết.

• F – face (khuôn mặt): Yêu cầu người đó mỉm cười xem một bên mặt có bị xệ không.
• A – arm (cánh tay): Yêu cầu người đó giơ cả hai tay lên để xem một tay có từ từ rơi xuống hoặc không thể giơ cao hay không.
• S – speech (khả năng nói chuyện): Yêu cầu người đó nói một câu đơn giản xem lời nói và giọng nói có gì bất thường hay không.
• T - time (thời gian): Nếu người đó có những dấu hiệu kể trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Nguyên nhân gây đột quỵ

Đột quỵ được chia thành hai loại chính là đột quỵ do thiếu máu cục bộ và đột quỵ xuất huyết não.

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra do một mạch máu cấp máu cho não bị tắc nghẽn. Điều này thường là do các vấn đê sức khỏe xảy ra theo tuổi tác mà phổ biến nhất là:

• Xơ vữa động mạch: tình trạng tích tụ cholesterol, chất béo và các chất khác ở niêm mạc bên trong động mạch.
• Rung nhĩ: một loại rối loạn nhịp tim có thể làm hình thành cục máu đông. Cục máu đông có thể di chuyển đến não và gây đột quỵ.

Các yếu tố về lối sống và bệnh lý khác cũng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ gồm có:

• Hút thuốc
• Tăng huyết áp (cao huyết áp)
• Cholesterol cao
• Bệnh tiểu đường
• Béo phì
• Uống quá nhiều rượu

Đột quỵ xuất huyết não xảy ra do một mạch máu trong hoặc xung quanh não bị vỡ. Nguyên nhân thường là do cao huyết áp khiến cho mạch máu yếu đi theo thời gian. Đột quỵ xuất huyết não ít phổ biến hơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ xuất huyết não gồm có:

• Hút thuốc
• Stress
• Béo phì
• Lối sống ít vận động
• Uống quá nhiều rượu

Điều trị đột quỵ

Phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây đột quỵ:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Loại đột quỵ này có thể được điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết, ví dụ như chất hoạt hóa plasminogen mô (tPA). Những loại thuốc này phá vỡ cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu nhưng chỉ có tác dụng khi được dùng trong vòng 3 giờ kể từ khi cơn đột quỵ bắt đầu xảy ra. Các phương pháp điều trị khác gồm có thuốc làm loãng máu và phẫu thuật.
• Đột quỵ xuất huyết não : cần điều trị bằng thuốc hoặc các thủ thuật can thiệp nội mạch để ngăn chảy máu và bảo tồn mô não.
• Vỡ túi phình động mạch: Nếu đột quỵ là do túi phình động mạch não bị vỡ thì cần điều trị bằng thủ thuật kẹp túi phình, trong đó bác sĩ sử dụng một chiếc kẹp bằng kim loại kẹp ở vị trí bị vỡ để ngăn chảy máu.

Khi tình trạng ổn định, người bệnh sẽ phải bước vào giai đoạn phục hồi chức năng. Giai đoạn này thường bắt đầu trong vòng vài ngày sau đột quỵ và có thể kéo dài nhiều tuần, nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Quá trình phục hồi chức năng sau đột quỵ giải quyết những vấn đề như:

• Mất ngôn ngữ
• Đi lại, vận động khó khăn
• Suy giảm nhận thức
• Rối loạn nuốt
• Đại tiện hoặc tiểu tiện không tự chủ
• Đau đớn hoặc cảm giác khó chịu
• Vấn đề về cảm xúc

Tiên lượng của người bị đột quỵ

Khả năng phục hồi sau đột quỵ ở mỗi người bệnh là khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Một số người phục hồi hoàn toàn trong khi một số lại bị tàn tật kéo dài hoặc thậm chí vĩnh viễn.

Đột quỵ cần được điều trị kịp thời để ngăn ngừa tổn thương não nghiêm trọng. Và ngay cả khi được điều trị kịp thời và trải qua quá trình phục hồi chức năng, nhiều người vẫn bị suy giảm chức năng sau đột quỵ.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), cấp cứu trong vòng 3 giờ đầu là điều kiện tiên quyết để cứu sống người bị đột quỵ và giảm nguy cơ xảy ra các biến chứng lâu dài. (1) Nghiên cứu cho thấy những người được cứu chữa kịp thời ít bị tàn tật hơn tại thời điểm 3 tháng sau đột quỵ so với những người được cứu chữa muộn. (2)

Những câu hỏi thường gặp

Có nên tự đưa người bị đột quỵ đến bệnh viện không?

Không nên tự đưa người bị đột quỵ đến bệnh viện. Tốt nhất nên gọi cấp cứu và chờ xe cấp cứu đến. Xe cấp cứu có các thiết bị y tế cần thiết và người bệnh sẽ bắt đầu được điều trị ngay trên đường đến bệnh viện.

Có phải đột quỵ chủ yếu xảy ra ở người lớn tuổi không?

Nguy cơ đột quỵ tăng gấp đôi sau mỗi 10 năm kể từ tuổi 55. Tuy nhiên, đột quỵ có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào. Trên thực tế, 38% số người nhập viện do đột quỵ vào năm 2014 là người dưới 65 tuổi.

Một người có thể bị đột quỵ nhiều lần không?

Đột quỵ có thể tái phát. Cứ 4 người bị đột quỵ thì có 1 người bị lại trong vòng 5 năm sau đó. Để ngăn ngừa đột quỵ tái phát, điều quan trọng là phải kiểm soát các vấn đề sức khỏe gây đột quỵ và đổi chỉnh lối sống.

Làm thế nào để phòng ngừa đột quỵ?

4 trên 5 ca đột quỵ xảy ra do những nguyên nhân có thể phòng ngừa được. Đột quỵ có thể xảy ra do những vấn đề sức khỏe dưới đây và kiểm soát tốt những vấn đề này sẽ có thể giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ:

• Bệnh tim mạch
• Tăng huyết áp
• Cholesterol cao
• Rung nhĩ
• Đái tháo đường

Ngoài ra, thay đổi lối sống cũng rất quan trọng, ví dụ như ăn uống lành mạnh, tích cực hoạt động thể chất, cai thuốc lá, hạn chế uống rượu và giảm stress.

Tóm tắt bài viết

Các dấu hiệu thường gặp của đột quỵ gồm có xệ nửa mặt, yếu cơ, đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng và khó nói. Nếu nhận thấy một ai đó có những dấu hiệu đột quỵ, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Hành động kịp thời có thể cứu sống người bị đột quỵ và giảm mức độ tổn thương não.