Các cách phòng ngừa sỏi thận hiệu quả nhất

Sỏi thận là gì?

Sỏi thận hay sạn thận là những khối tinh thể rắn hình thành từ khoáng chất bên trong thận. Sỏi thận khiến cho người bệnh đau đớn dữ dội khi viên sỏi di chuyển qua đường tiết niệu.

Ngày càng có nhiều người bị sỏi thận và một khi đã bị sỏi thận thì nguy cơ tái phát trong tương lai là rất cao.

Ngoài ra còn nhiều yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận, chẳng hạn như tiền sử gia đình và mắc một số bệnh lý nhất định nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống cũng như là dùng một số loại thuốc.

Ngăn ngừa sỏi thận bằng các biện pháp tự nhiên

Thực hiện một số điều chỉnh nhỏ trong chế độ ăn uống và dùng thảo dược có thể giúp ngăn ngừa sỏi thận một cách lâu dài.

1. Uống đủ nước

Uống đủ nước hàng ngày là cách tốt nhất để ngăn ngừa sỏi thận. Uống quá ít nước sẽ làm giảm lượng nước tiểu. Khi cơ thể tạo ra ít nước tiểu, nước tiểu sẽ trở nên cô đặc hơn. Điều này có nghĩa là nồng độ các muối và khoáng chất trong nước tiểu sẽ tăng lên và có thể lắng đọng lại, tạo thành sỏi.

Chỉ cần uống nước lọc là đủ ngăn ngừa sỏi thận nhưng cũng có thể uống nước chanh hoặc nước cam. Cả hai loại quả này đều chứa citrate – một hợp chất có tác dụng ngăn chặn sự tích tụ tinh thể trong nước tiểu.

Cố gắng uống khoảng 8 cốc hoặc 2 lít nước mỗi ngày. Nếu tập thể dục hoặc đổ mồ hôi nhiều, hoặc có tiền sử sỏi cystine thì cần uống nhiều hơn.

Một cách để biết mình có đang uống đủ nước hay không là quan sát màu sắc của nước tiểu. Khi cơ thể được cung cấp đủ nước, nước tiểu có màu vàng rất nhạt còn nếu nước tiểu màu sẫm thì có nghĩa là cơ thể đang bị thiếu nước và cần phải uống nhiều hơn.

2. Ăn nhiều thực phẩm giàu canxi

Loại sỏi thận phổ biến nhất là sỏi canxi oxalat. Điều này khiến nhiều người nghĩ rằng cần phải hạn chế ăn thực phẩm giàu canxi để phòng ngừa sỏi thận nhưng sự thật không phải như vậy. Chế độ ăn ít canxi không những không giúp phòng ngừa sỏi thận mà thậm chí còn làm tăng nguy cơ sỏi thận và cả nguy cơ loãng xương. Canxi trong thực phẩm liên kết với oxalat trong đường tiêu hóa, điều này ngăn cản sự hấp thụ oxalat và giúp làm giảm lượng oxalat trong nước tiểu, nhờ đó giảm nguy cơ hình thành sỏi thận. Một trong những loại thực phẩm giàu canxi nhất là sữa và các sản phẩm từ sữa như pho mát và sữa chua. Nên chọn các sản phẩm ít béo.

Tuy nhiên, việc dùng thực phẩm chức năng bổ sung canxi có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Nếu cần phải uống canxi thì nên uống sau khi ăn để giảm nguy cơ này.

3. Giảm lượng natri

Ăn nhiều muối sẽ làm tăng nguy cơ sỏi thận canxi. Lý do là vì lượng muối lớn trong nước tiểu sẽ ngăn cản canxi tái hấp thu từ nước tiểu vào máu. Điều này làm tăng nồng độ canxi trong nước tiểu và có thể dẫn đến sỏi thận.

Ăn ít muối giúp làm giảm nồng độ canxi trong nước tiểu. Canxi trong nước tiểu càng ít thì nguy cơ hình thành sỏi thận sẽ càng thấp.

Theo khuyến nghị, mỗi người không nên ăn quá 2.300mg natri mỗi ngày, tương đương khoảng 1 thìa cà phê muối.

Cách hiệu quả nhất để cắt giảm lượng natri trong chế độ ăn là dùng ít muối khi nấu nướng. Ngoài ra, hãy đọc bảng giá trị dinh dưỡng của các loại thực phẩm đóng gói và tránh các sản phẩm chứa nhiều natri (sodium) như bimbim, bánh quy mặn, thực phẩm muối, thực phẩm có bột ngọt (monosodium glutamate – MSG), natri nitrat (sodium nitrate) và baking soda (sodium bicarbonate).

4. Hạn chế thực phẩm chứa nhiều oxalat

Sỏi thận có thể hình thành từ oxalat - một hợp chất tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm. Oxalat liên kết với canxi trong nước tiểu và tạo thành sỏi thận. Do đó, hạn chế thực phẩm giàu oxalat có thể giúp ngăn ngừa hình thành sỏi.

Một số loại thực phẩm và đồ uống giàu oxalat gồm có:

• Cải bó xôi (rau chân vịt)
• Sô cô la
• Khoai lang
• Cà phê
• Củ dền
• Đậu phộng
• Sản phẩm từ đậu nành như đậu phụ
• Cám lúa mì

Oxalat và canxi liên kết với nhau trong đường tiêu hóa trước khi đến thận. Vì vậy nên sỏi thận sẽ khó hình thành hơn nếu như ăn thực phẩm giàu oxalat và thực phẩm giàu canxi cùng một lúc.

5. Ăn ít protein động vật

Các loại thực phẩm giàu protein có nguồn gốc từ động vật có tính axit và có thể làm tăng axit trong nước tiểu. Nồng độ axit trong nước tiểu cao có thể gây hình thành cả sỏi axit uric và sỏi canxi oxalat.

Nên hạn chế các nguồn protein động vật như thịt, cá và nội tạng.

6. Không uống vitamin C nếu không cần thiết

Uống vitamin C (axit ascorbic) có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận, đặc biệt là ở nam giới.

Theo một nghiên cứu vào năm 2013, những nam giới dùng viên uống vitamin C liều cao có nguy cơ sỏi thận cao hơn gấp đôi so với những người không dùng. Tuy nhiên, vitamin C trong thực phẩm không gây ra điều này.

7. Dùng thảo dược

Diệp hạ châu (Chanca Piedra hay Phyllanthus niruri) là một loại thảo dược được dùng để trị bệnh sỏi thận. Loại thảo dược này có tác dụng ngăn ngừa hình thành sỏi canxi oxalat và làm giảm kích thước của những viên sỏi đã hình thành.

Ngăn ngừa sỏi thận bằng thuốc

Trong một số trường hợp, điều chỉnh chế độ ăn uống là chưa đủ để ngăn ngừa hình thành sỏi thận. Những người bị sỏi thận tái phát nên trao đổi với bác sĩ về việc dùng các loại thuốc dự phòng hoặc dừng một số loại thuốc có thể gây sỏi thận.

8. Dừng một số loại thuốc

Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận, chẳng hạn như:

• Thuốc trị nghẹt mũi
• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc ức chế protease
• Thuốc chống co giật động kinh
• Steroid
• Thuốc hóa trị
• Thuốc tăng thải acid uric (uricosuric)

Dùng các loại thuốc này càng lâu thì nguy cơ sỏi thận sẽ càng cao. Nếu được kê bất kỳ loại thuốc nào trong số này thì hãy hỏi bác sĩ về nguy cơ sỏi thận. Không được tự ý ngừng dùng bất kỳ loại thuốc kê đơn nào mà không có sự cho phép của bác sĩ.

9. Dùng thuốc điều trị dự phòng

Những người dễ bị sỏi thận có thể sẽ cần dùng một số loại thuốc để kiểm soát nồng độ khoáng chất trong nước tiểu. Loại thuốc mà bác sĩ kê sẽ phụ thuộc vào loại sỏi đã từng bị.

Ví dụ:

• Thuốc lợi tiểu thiazid hoặc phosphate có thể giúp ngăn ngừa sỏi canxi.
• Allopurinol (Zyloprim ) có thể giúp giảm axit uric trong máu hoặc nước tiểu và ngăn ngừa sỏi axit uric.
• Dùng thuốc kháng sinh có thể giúp giảm số lượng vi khuẩn trong nước tiểu và giảm nguy cơ sỏi struvite.
• Capoten (Captopril) có thể giúp giảm nồng độ cystine trong nước tiểu và giảm nguy cơ sỏi cystine.

Tóm tắt bài viết

Sỏi thận là một bệnh lý thường gặp. Không có biện pháp nào có thể đảm bảo ngăn ngừa sỏi thận một cách hoàn toàn nhưng có nhiều cách để giảm thiểu nguy cơ. Các cách hiệu quả và đơn giản nhất là uống đủ nước mỗi ngày và thực hiện một số thay đổi trong chế độ ăn uống.

Nếu đang mắc các bệnh làm tăng nguy cơ sỏi thận, chẳng hạn như viêm ruột, nhiễm trùng đường tiết niệu mãn tính hoặc béo phì thì cần kiểm soát tốt tình trạng bệnh để giảm nguy cơ sỏi thận.

Nếu sỏi thận đã được đào thải ra ngoài thì hãy mang đến bệnh viện để phân tích. Khi đã xác định được loại sỏi cụ thể, bác sĩ sẽ hướng dẫn các biện pháp để ngăn ngừa sỏi thận tái phát.