Nguyên Nhân Gây Lão Hóa Da

Nguyên nhân gây lão hóa da được chia thành nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài. Hiểu về nguyên nhân gây lão hóa da sẽ giúp bạn biết cách lựa chọn những sản phẩm chăm sóc da phù hợp để ngăn ngừa và điều trị các dấu hiệu lão hóa trên da.

Các nguyên nhân gây lão hóa da

Các nguyên nhân gây lão hóa da gồm có:

• Sự lão hóa tế bào
• Giảm khả năng tự thực của tế bào
• Gốc tự do hay còn được gọi là các loài oxy phản ứng
• Viêm
• Telomere ngắn
• Sự sản xuất tế bào gốc bị chậm lại
• Yếu tố tăng trưởng giảm
• Tế bào mất khả năng nhận tín hiệu từ yếu tố tăng trưởng
• Những thay đổi trong biểu hiện gen
• Tăng các enzyme phá hủy, nhất là matrix metallicoproteinase (MMP) như collagenase

Lão hóa tế bào và lão hóa da

Sự lão hóa tế bào (cellular senescence) gây lão hóa da. Các tế bào da (tế bào sừng và nguyên bào sợi) trải qua năm giai đoạn trong vòng đời:

• Tế bào gốc
• Tăng sinh
• Biệt hóa
• Lão hóa
• Sự chết theo chương trình

Lão hóa tế bào, cơ chế tự thực và lão hóa da

Giai đoạn chết theo chương trình là giai đoạn mà các tế bào không còn sống, phát triển và hoạt động. Những tế bào này bị loại bỏ bởi quá trình tự thực và các quá trình khác tái chế các thành phần của tế bào. Đó là lý do tại sao các tế bào đã chết theo chương trình không gây hại cho da.

Tuy nhiên, càng có nhiều tế bào lão hóa thì làn da càng dễ có các dấu hiệu như nhăn nheo và chảy xệ.

Các tế bào lão hóa đã mất khả năng phân chia, các tiêu thể và ty thể mất chức năng và mất khả năng tự thực. Các tế bào lão hóa không bị loại bỏ khỏi da mà tồn tại và gây lão hóa da.

Càng có nhiều tế bào lão hóa hiện diện thì tốc độ lão hóa da càng nhanh. Mục tiêu của nhiều phương pháp chống lão hóa và trẻ hóa da là làm giảm số lượng tế bào lão hóa bằng cách tăng khả năng tự thực.

Các tế bào lão hóa phát triển thành kiểu hình tiết liên quan đến sự lão hóa (senescence-associated secretory phenotype - SASP), đây được cho là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến lão hóa da.

Tế bào SASP gây tổn thương và lão hóa da bằng cách giải phóng:

• cytokine tiền viêm
• matrix metallicoproteinase (MMP)
• yếu tố tăng trưởng
• hóa chất
• enzyme matrix-modeling
• lipid
• gốc tự do và túi ngoại bào (extracellular vesicles)

Sự giải phóng các chất này từ các tế bào lão hóa sẽ gây ra tình trạng viêm, được gọi là “lão hóa do viêm” (inflammaging). Tình trạng viêm này gây ra nhiều vấn đề như mất collagen, elastin và chất nền ngoại bào (ECM), dẫn đến sự nén chặt nguyên bào sợi, giảm tổng hợp DNA và cuối cùng là xuất hiện nếp nhăn, da mỏng đi và suy yếu.

Tự thực là một quá trình quan trọng trong đó các cơ quan của tế bào như tiêu thể và ty thể tự tiêu hóa hay tự ăn chính mình. Quá trình tự thực loại bỏ các bào quan và tế bào gây ra vấn đề như ty thể, tiêu thể bị hỏng và tế bào lão hóa.

Sirtuin và lão hóa da

Việc kích hoạt sirtuin (SIRT-1) đã được chứng minh là có thể giúp kéo dài tuổi thọ ở động vật có vú. Cắt giảm calo trong chế độ ăn là một cách để kích hoạt sirtuin, đó là lý do tại sao nhịn ăn gián đoạn được áp dụng như một biện pháp chống lão hóa. SIRT-1 làm giảm lão hóa và kích hoạt quá trình tự thực.

Gốc tự do gây lão hóa da như thế nào?

Gốc tự do, hay còn được gọi là các loài oxy phản ứng (reactive oxygen species – ROS), hình thành khi các phân tử oxy mất đi một electron và chỉ còn lại số electron lẻ. Phân tử oxy có số electron chẵn có tính ổn định nhưng phân tử oxy có số electron lẻ lại không ổn định và dễ xảy ra phản ứng. Chúng sẽ “cướp” electron từ các nguyên tử hay phân tử khác và điều này sẽ làm tổn thương các tế bào.

Các gốc tự do hình thành do:

• ty thể bị hỏng
• phản ứng viêm
• quá trình trao đổi chất tự nhiên của tế bào
• tiếp xúc với chất gây ô nhiễm
• hút thuốc
• tiếp xúc với tia cực tím

Quá trình trao đổi chất tự nhiên của tế bào cũng có thể làm hình thành gốc tự do. Ty thể bị tổn thương sẽ tạo ra các gốc tự do, đó là lý do tại sao bảo vệ ty thể bằng chất chống oxy hóa là điều rất quan trọng.

Các gốc tự do tấn công DNA, protein tế bào, màng tế bào và đánh cắp electron khiến các thành phần tế bào bị hỏng. Điều này có thể dẫn đến viêm.

Các gốc tự do làm tăng lượng:

• yếu tố gây viêm
• các yếu tố phiên mã, chẳng hạn như activator protein 1 (AP-1)
• yếu tố nhân kappa B (nuclear factor-kappa B hay NF-κB)
• matric metallicoproteinase (MMP) như collagenase, làm giảm lượng collagen của da.

Các enzyme phá hủy và lão hóa da

Nhóm enzyme phá hủy gây lão hóa da có tên là matrix metallicoproteinase hay MMP. MMP được kích hoạt bởi gen, tình trạng viêm, tiếp xúc với tia cực tím và ô nhiễm.

Ví dụ về các enzyme phá hủy gây lão hóa da gồm có:

• Collagenase (enzyme phân hủy collagen)
• Elastase (enzyme phân hủy elastin)
• Hyaluronidase (enzyme phân hủy axit hyaluronic)

Telomere ngắn và lão hóa da

Telomere gồm có các đoạn DNA nhỏ lặp đi lặp lại ở phần cuối của nhiễm sắc thể. Telomere đảm nhận nhiệm vụ kiểm soát chu kỳ tế bào. Telomere bị ngắn đi sau mỗi một lần phân chia tế bào.

Sự ngắn lại của telomere kích hoạt quá trình lão hóa tế bào và dẫn đến lão hóa da, tuy nhiên các nghiên cứu vẫn đang tiếp tục làm rõ tác động của sự rút ngắn telomere đến quá trình lão hóa tế bào.

Một số yếu tố được cho là góp phần khiến telomere bị ngắn đi gồm có:

• Gốc tự do
• Stress về mặt sinh lý
• Viêm
• Các yếu tố khác

Các gen gây lão hóa da

Các nghiên cứu đang tìm hiểu xem những gen nào có ảnh hưởng đến vẻ ngoài và chức năng của da. Hiện tại vẫn còn quá sớm để bào chế các sản phẩm chăm sóc da nhắm đến “sự khiếm khuyết về gen”. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng các nghiên cứu về tác động của gen đến sự lão hóa phải được thực hiện trên da người mới cho kết quả chính xác. Các nghiên cứu thực hiện trên động vật và tế bào nuôi cấy sẽ không thể cung cấp các thông tin cần thiết về mối liên hệ giữa gen và sự lão hóa ở người.

Làn da lão hóa có sự gia tăng biểu hiện của các gen, cytokine và protease tham gia vào phản ứng viêm.

Các gen gây lão hóa da tham gia vào:

• Sự trao đổi chất tế bào
• Quá trình phiên mã DNA
• Quá trình truyền tín hiệu
• Điều hòa chu kỳ tế bào
• Quá trình biệt hóa biểu bì
• Sợi keratin
• Sinh tổng hợp lipid
• Tính toàn vẹn của hàng rào bảo vệ da
• Chức năng ty thể
• Sản xuất cytokine
• Phản ứng miễn dịch

Nghiên cứu về sự lão hóa vẫn đang ở giai đoạn đầu. Đừng nên lãng phí tiền cho những sản phẩm hay phương pháp chăm sóc da được quảng cáo là nhắm đến các gen gây lão hóa da. Đến cả các nhà khoa học còn chưa xác định được những gen nào cần nhắm đến để chống lại sự lão hóa.

Viêm gây lão hóa da như thế nào?

Khi da bị viêm, nhiều con đường phá hủy sẽ được kích hoạt, tình trạng này được gọi là “lão hóa do viêm” (inflammaging). Gốc tự do, các enzyme phá hủy như matrix metallicoproteinase và các tế bào miễn dịch đều có thể gây tổn thương da ở vùng bị viêm và dẫn đến lão hóa. Các tế bào lão hóa cũng tập trung ở khu vực bị viêm. Để ngăn ngừa lão hóa da, điều quan trọng là phải xác định và giải quyết nguyên nhân gây viêm da cũng như ngăn chặn tình trạng viêm bằng cách sử dụng các thành phần chăm sóc da có tác dụng chống viêm.

Sử dụng sai sản phẩm chăm sóc da cũng có thể gây viêm da.

Những thành phần chăm sóc da chống lão hóa

Retinoid, yếu tố tăng trưởng, exosome, defensin, chất chống oxy hóa, heparan sulfate và axit ascorbic là ví dụ về những thành phần chăm sóc da chống lão hóa. Những thành phần này nhắm đến các nguyên nhân gây lão hóa da.