QUÁ TRÌNH LÀNH THƯƠNG (WOUND HEALING)

Sau tổn thương da, một loạt các hoạt động xảy ra để sửa chữa mô và cuối cùng là thiết lập lại chức năng rào cản của da, gồm 3 giai đoạn: giai đoạn viêm, giai đoạn tăng sinh và giai đoạn sửa chữa.

1. GIAI ĐOẠN VIÊM (khoảng 48h)

• Bắt đầu của vết thương là sự tổn thương của tế bào nội mô và mạch máu -> máu chảy vào vết thương và tiếp xúc với collagen -> đông máu, kết tập và kích hoạt tiểu cầu.
• Tiểu cầu được kích hoạt giải phóng một loạt các chất trung gian, khởi đầu quá trình chữa lành vết thương bằng cách thu hút và kích hoạt nguyên bào sợi, tế bào nội mô và đại thực bào.
• Bạch cầu trung tính và bạch cầu đơn nhân di chuyển (và sau đó là đại thực bào) đến vị trí tổn thương.
• Bạch cầu trung tính ăn vi khuẩn và các mảnh vụn trong giai đoạn đầu. Trong giai đoạn viêm sau, bạch cầu đơn nhân và đại thực bào có vai trò chủ yếu, giải phóng nhiều loại cytokine, tạo ra sự di chuyển và tăng sinh tế bào biểu mô cũng như sản xuất chất nền.

2. GIAI ĐOẠN TĂNG SINH (2-10 ngày)

• Liên quan đến việc tạo ra tính thấm rào cản cũng như thiết lập một nguồn cung cấp máu và gia cố của mô bị thương.
• Tế bào sừng (keratinocyte) và nguyên bào sợi (fibroblast) tăng sinh và di chuyển đến nền vết thương. Nguyên bào sợi tăng sinh và di chuyển được điều chế bởi PDGF, EGF, TGF-α, TGF-và FGF.
• Sự tương tác giữa các tế bào sừng với nguyên bào sợi dần dần chuyển môi trường vi mô khỏi tình trạng viêm sang tổng hợp mô hạt.
• Trong mô hạt, tế bào gốc trung mô được kích hoạt tối đa, tăng sinh để cung cấp số lượng lớn các tế bào mới để chữa lành vết thương, số lượng lớn chất nền ngoại bào được tổng hợp, hỗ trợ các mao mạch đang phát triển.
• Hình thành vảy (eschar) trên bề mặt vết thương.
• Tế bào sừng tăng sinh và di chuyển qua chất nền tạm thời của mô hạt, làm đầy vết thương.

3. GIAI ĐOẠN SỬA CHỮA (1 năm hoặc hơn)

• Giai đoạn này, collagen tái tạo thành một cấu trúc có tổ chức để tăng độ bền của vết thương.
• Collagen loại III của mô hạt được thay thế bởi collagen loại I thông qua quá trình tổng hợp collagen mới và ly giải collagen cũ cho đến khi tỷ lệ là 4:1 giữa collagen loại I và collagen loại III của da bình thường .
• Các thành phần khác của chất nền như nước, fibronectin, axit hyaluronic và proteoglycan tiếp tục thay đổi trong khoảng thời gian một năm và sau đó..
• Trong hầu hết tất cả các vết thương, da mới được xây dựng dưới dạng sẹo. So với da bình thường, sẹo thiếu nang lông và tuyến mồ hôi, cứng hơn, và thường được nâng lên và tăng sắc tố.

VẾT THƯƠNG CẤP TÍNH VÀ MÃN TÍNH

• Vết thương cấp tính thường ít hơn 8 tuần và thường phục hồi toàn vẹn giải phẫu và chức năng.
• Vết thương mãn tính được định nghĩa là những vết thương không lành thành công qua các giai đoạn lành thương thông thường. Kết quả là quá trình chữa lành kéo dài và không đầy đủ, thiếu phục hồi tính toàn vẹn.
• Các yếu tố có thể cản trở quá trình lành vết thương, phát triển thành vết thương mãn tính. Gồm nguyên nhân tại chỗ (vết thương nhiễm trùng, thiếu oxy mô, chấn thương lặp đi lặp lại, sự hiện diện của các mảnh vụn và mô hoại tử) và nguyên nhân toàn thân (đái tháo đường, suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch và sử dụng một số loại thuốc).

Tác giả: Bs Trương Tấn Minh Vũ