Viêm khớp tự phát thiếu niên là gì?

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một bệnh tự miễn. Ở những người mắc bệnh tự miễn, hệ miễn dịch không thể phân biệt giữa các tế bào khỏe mạnh và các tác nhân có hại trong cơ thể, chẳng hạn như virus hay vi khuẩn. Điều này khiến cho hệ miễn dịch tưởng nhầm các mô, tế bào vô hại là mối đe dọa và tấn công nhầm.

Ở trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên, hệ miễn dịch giải phóng ra các chất mà chủ yếu là các cytokine khiến cho các mô khỏe mạnh trong cơ thể bị tổn thương, gây viêm và đau ở các khớp.

Một số trẻ chỉ bị viêm khớp trong thời gian vài tháng, trong khi có trẻ lại bị trong vài năm và cũng có những trường hợp mà tình trạng bệnh kéo dài suốt đời.

Hầu hết các trường hợp viêm khớp tự phát thiếu niên đều chỉ ở mức độ nhẹ, nhưng trong một số ít các trường hợp, bệnh lại nghiêm trọng và dẫn đến các biến chứng, chẳng hạn như tổn thương khớp và đau mãn tính. Do đó, cần nhận biết các dấu hiệu sớm của bệnh để bắt đầu điều trị trước khi tình trạng tiến triển nặng.

Các phương pháp điều trị thường nhằm mục đích giảm viêm, kiểm soát cơn đau, cải thiện chức năng và ngăn ngừa tổn thương khớp, giúp trẻ có một cuộc sống năng động bình thường.

Các loại viêm khớp tự phát thiếu niên

Có 6 thể viêm khớp tự phát thiếu niên:

• Viêm khớp tự phát thiếu niên thể hệ thống, ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng và một hoặc nhiều khớp.
• Viêm khớp tự phát thiếu niên thể ít khớp, ảnh hưởng đến từ 4 khớp trở xuống.
• Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp, ảnh hưởng đến từ 5 khớp trở lên (có thể có hoặc không có yếu tố dạng thấp).
• Viêm khớp vẩy nến thiếu niên, kết hợp các triệu chứng của bệnh viêm khớp và bệnh vẩy nến.
• Thể viêm điểm bám gân, là tình trạng viêm tại vị trí mà gân và dây chằng bám vào xương. Người mắc bệnh này thường mang gen di truyền HLA-B27.
• Viêm khớp thể bất phân biệt, gồm các triệu chứng của từ hai loại viêm khớp trở lên hoặc không được xếp vào bất cứ loại viêm khớp nào.

Càng nhiều khớp bị ảnh hưởng thì bệnh càng nghiêm trọng.

Các triệu chứng

Các triệu chứng phổ biến nhất của viêm khớp tự phát thiếu niên gồm có:

• Đau khớp
• Cứng khớp
• Giảm khả năng chuyển động
• Khớp nóng và sưng
• Đi khập khiễng
• Đỏ ở quanh khớp
• Sưng hạch bạch huyết
• Sốt tái đi tái lại

Viêm khớp tự phát thiếu niên có thể xảy ra ở một hoặc nhiều khớp cùng một lúc. Trong một số trường hợp, bệnh có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, gây phát ban, sốt và sưng hạch bạch huyết. Tình trạng này được gọi là viêm khớp tự phát thiếu niên hệ thống (systemic JIA), chiếm khoảng 10 đến 20% tổng số trường hợp bị viêm khớp tự phát thiếu niên. Theo các nhà nghiên cứu, viêm khớp tự phát thiếu niên hệ thống là một bệnh tự viêm, khác với bệnh tự miễn.

Cách chẩn đoán

Viêm khớp dạng thấp thiếu niên được chẩn đoán qua thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng, lấy bệnh sử chi tiết và các xét nghiệm chẩn đoán khác như:

• Xét nghiệm protein phản ứng C: Xét nghiệm này đo lượng protein phản ứng C (CRP) trong máu. CRP là một chất được gan sản sinh ra khi xảy ra phản ứng viêm.
• Tốc độ máu lắng: cũng giúp phát hiện viêm.
• Xét nghiệm yếu tố dạng thấp (RF): Xét nghiệm này cho phép phát hiện yếu tố dạng thấp - một loại protein được hệ miễn dịch tạo ra. Yếu tố dạng thấp có thể tấn công các mô khỏe mạnh trong cơ thể, vì vậy sự hiện diện của loại protein này thường là dấu hiệu cho thấy một bệnh tự miễn, chẳng hạn như viêm khớp.
• Xét nghiệm tìm kháng thể kháng nhân (ANA): Giống như yếu tố dạng thấp, kháng thể kháng nhân cũng là một loại protein được tạo ra bởi hệ miễn dịch ở những người mắc bệnh tự miễn. Phương pháp xét nghiệm tìm kháng thể kháng nhân cho biết có các protein này trong máu hay không và từ đó đưa ra kết luận bệnh.
• Xét nghiệm HLA-B27: Phương pháp này giúp phát hiện gen HLA-B27 - một dấu hiệu di truyền chỉ ra bệnh tự miễn.
• Chụp X-quang hoặc cộng hưởng từ (MRI): Những phương pháp chẩn đoán hình ảnh này được sử dụng để xác định xem liệu các triệu chứng sưng đau khớp có phải là do các nguyên nhân khác như nhiễm trùng hay gãy xương gây ra hay không.

Phương pháp điều trị

Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau để kiểm soát và giảm các triệu chứng của bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên. Bác sĩ thường chỉ định kết hợp từ hai phương pháp trở lên để giảm sưng đau hiệu quả và duy trì khả năng vận động.

Các phương pháp điều trị y tế

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID), chẳng hạn như ibuprofen (Advil) và naproxen (Aleve) là những loại thuốc được dùng phổ biến để giảm sưng viêm.

Nhưng nếu thuốc không kê đơn không có hiệu quả thì bác sĩ sẽ kê các loại thuốc mạnh hơn. Bệnh nhân cũng có thể được chỉ định dùng aspirin nhưng rất hiếm vì thuốc này có thể gây ra các tác dụng không mong muốn ở trẻ em. Vì thế, không được tự ý cho trẻ uống aspirin mà không có sự đồng ý của bác sĩ.

Tìm hiểu thêm về thuốc kháng viêm không kê đơn

Ngoài ra còn có các loại thuốc sinh học cũng được sử dụng để giảm viêm và tổn thương khớp như:

• abatacept (Orencia)
• rituximab (Rituxan)
• anakinra (Kineret)
• tocilizumab (Actemra)
• etanercept (Enbril)

Những loại thuốc này làm giảm các triệu chứng viêm khớp bằng cách gây ức chế hệ miễn dịch nhưng có thể sẽ phải dùng thuốc trong một vài tháng mới có hiệu quả tối đa.

Trong một số trường hợp, trẻ bị viêm khớp dạng thấp có thể được kê methotrexate để ức chế viêm khớp.

Ngoài ra, tình trạng viêm khớp còn có thể được cải thiện bằng phương pháp chọc hút dịch khớp để loại bỏ chất lỏng hoạt dịch và giảm viêm hoặc tiêm trực tiếp steroid vào khớp có vấn đề. Trong những trường hợp viêm khớp tự phát thiếu niên nghiêm trọng, trẻ có thể phải làm phẫu thuật để thay khớp.

Thay đổi lối sống

Tập thể dục và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh đem lại lợi ích rất lớn cho tất cả mọi người, dù có mắc bệnh hay không nhưng với trẻ bị viêm khớp dạng thấp thiếu niên thì hai điều này lại càng cần thiết hơn nữa. Bạn nên đồng hành và hướng dẫn con thay đổi một số thói quen sau đây để cải thiện tình trạng bệnh và giảm nguy cơ biến chứng:

Ăn uống khoa học

Thay đổi cân nặng là điều khá phổ biến ở những trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên. Các loại thuốc có thể làm tăng hoặc giảm sự thèm ăn của trẻ, khiến cho cân nặng tăng hoặc giảm nhanh chóng. Trong những trường hợp như vậy, một chế độ ăn uống lành mạnh có chứa lượng calo phù hợp sẽ giúp con bạn duy trì được cân nặng cơ thể khỏe mạnh.

Nhưng nếu con tăng hay giảm cân quá nhiều thì nên nói chuyện với bác sĩ về chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục ít nhất 3 lần mỗi tuần sẽ giúp tăng cường các cơ và cải thiện sự linh hoạt cho khớp, giúp tình trạng viêm khớp được giảm nhẹ đi phần nào. Các bài tập cường độ thấp như bơi lội hay đi bộ là lựa chọn tốt nhất cho trẻ bị viêm khớp. Ban đầu nên cho trẻ tập dần dần và theo dõi các triệu chứng, nếu không có vấn đề thì có thể tăng dần cường độ.

Vật lý trị liệu

Phương pháp vật lý trị liệu sẽ giúp cải thiện các cơ và phục hồi tính linh hoạt của các khớp bị cứng, đau.

Các biến chứng của viêm khớp tự phát thiếu niên

Nếu không được điều trị, viêm khớp tự phát thiếu niên có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như:

• Thiếu máu
• Các cơn đau mãn tính
• Phá hỏng khớp
• Làm chậm sự tăng trưởng của trẻ
• Tay chân phát triển không đều
• Vấn đề về thị lực
• Viêm màng ngoài tim

Triển vọng cho trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên

Những trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên mức độ từ nhẹ đến vừa thường có thể phục hồi và không gặp phải biến chứng. Tuy nhiên, đây là một bệnh lâu dài với các cơn đau nhức bùng phát thường xuyên khiến cho khớp liên tục bị cứng và đau.

Một khi tình trạng viêm khớp trở nặng, tần suất của các cơn đau này sẽ ngày càng tăng lên và các giai đoạn bệnh thuyên giảm cũng ít đi. Vì thế nên cần chẩn đoán và điều trị ngay từ sớm để ngăn ngừa viêm khớp tiến triển và lan sang các khớp khác.