Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một nhóm các loại viêm khớp mạn tính xảy ra ở trẻ em. Đa khớp có nghĩa là nhiều khớp. Khi tình trạng viêm xảy ra ở 5 khớp trở lên thì được gọi là viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp.

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một trong những bệnh tự miễn phổ biến nhất ở trẻ em.

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một bệnh mạn tính, có nghĩa là không có cách nào chữa khỏi dứt điểm mà bệnh sẽ theo đến hết đời. Các triệu chứng thường xảy ra theo đợt và có thể tăng nặng theo thời gian. Tuy rằng không có cách chữa khỏi nhưng điều trị sớm và đúng cách có thể làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa hỏng khớp vĩnh viễn và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Các loại viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp được chia thành hai loại: viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có yếu tố dạng thấp (rheumatoid factor – RF) dương tính và RF âm tính. Yếu tố dạng thấp là một loại kháng thể góp phần gây viêm mạn tính. Loại RF dương tính ít phổ biến hơn nhưọa thường nghiêm trọng hơn loại RF âm tính.

Triệu chứng của bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên là tình trạng viêm khớp kéo dài trong ít nhất 6 tuần và các triệu chứng bắt đầu xuất hiện trước 16 tuổi.

Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có thể xảy ra ở cả các khớp nhỏ và khớp lớn trong cơ thể nhưng thường xảy ra ở bàn tay và cổ tay. Các triệu chứng thường gặp là:

• Đau khớp
• Khớp tấy đỏ
• Cứng khớp

Những trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp sẽ bị viêm ở ít nhất 5 khớp trong vòng 6 tháng đầu mắc bệnh.

Trẻ mắc viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp không có triệu chứng đặc trưng của các dạng viêm khớp tự phát thiếu niên khác, chẳng hạn như viêm khớp vảy nến, viêm điểm bám gân hoặc các triệu chứng toàn thân như sốt dai dẳng và phát ban. Nếu có những triệu chứng này thì khả năng cao là trẻ mắc một dạng viêm khớp tự phát thiếu niên khác.

Có tới 10% trẻ mắc bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp bị viêm màng bồ đào, một bệnh về mắt gây đỏ mắt, mờ mắt và có thể dẫn đến mất thị lực nếu không được điều trị. Những trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên cần khám mắt định kỳ. Cha mẹ cũng cần thường xuyên kiểm tra mắt của trẻ và đưa trẻ đi khám ngay khi nhận thấy các thay đổi bất thường ở mắt.

Các loại viêm khớp tự phát thiếu niên

Có 7 loại viêm khớp tự phát thiếu niên. Ngoài hai loại viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp nói trên, 5 loại khác gồm có:

• Viêm khớp tự phát thiếu niên hệ thống: viêm ở các khớp và kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt, phát ban, viêm thanh mạc, sưng hạch bạch huyết, gan hoặc lách to.
• Viêm khớp tự phát thiếu niên thể ít khớp: viêm ở 1 - 4 khớp trong vòng 6 tháng đầu mắc bệnh.
• Viêm khớp vảy nến thiếu niên: gây sưng, đau và nóng đỏ ở các khớp.
• Viêm khớp tự phát thiếu niên liên quan đến viêm điểm bám gân: viêm khớp và/hoặc viêm điểm bám gân ở bé trai dưới 6 tuổi
• Viêm khớp tự phát thiếu niên không định loại: bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên không thuộc bất kỳ loại nào ở trên hoặc có đặc điểm của nhiều loại cùng lúc.

Nguyên nhân gây viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một bệnh tự miễn, có nghĩa là xảy ra do hệ miễn dịch hoạt động quá mức và tấn công nhầm mô khỏe mạnh của cơ thể.

Ở bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên, hệ miễn dịch tấn công nhầm niêm mạc khớp. Điều này gây viêm ở khớp với các triệu chứng như đau, sưng đỏ và cứng khớp.

Đến nay khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân khiến hệ miễn dịch nhầm lẫn và tấn công mô khỏe mạnh của chính cơ thể nhưng có thể là do sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau như di truyền, nhiễm trùng và các tác nhân từ môi trường.

Chẩn đoán viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng và tiền sử gia đình. Sau đó khám lâm sàng và yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng viêm cũng như sự hiện diện của một số kháng thể.

Ngoài ra có thể cần thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, siêu âm và chụp cộng hưởng từ (MRI).

Điều trị viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Các phương pháp điều trị viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp gồm có:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)
• Glucocorticoid dạng tiêm khớp hoặc đường uống trong thời gian ngắn để giảm viêm
• Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD) truyền thống, chẳng hạn như methotrexate để làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch
• DMARD sinh học như etanercept (Enbrel), tocilizumab (Actemra) và golimumab (Simponi)
• Tofacitinib (Xeljanz), một loại thuốc ức chế JAK
• Các phương pháp làm giảm triệu chứng như chườm nóng, chườm lạnh và thuốc giảm đau tại chỗ
• Vật lý trị liệu để cải thiện phạm vi chuyển động, tính linh hoạt và sức mạnh của các cơ hỗ trợ khớp

Tiên lượng của trẻ bị viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp

Viêm khớp tự phát thiếu niên là một căn bệnh mạn tính hiện chưa có cách chữa trị khỏi hoàn toàn nhưng các triệu chứng sẽ không kéo dài dai dẳng mà thường xảy ra theo đợt và việc điều trị đúng cách có thể đưa bệnh vào giai đoạn thuyên giảm, có nghĩa là không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng nhẹ.

Một tổng quan nghiên cứu vào năm 2017 cho thấy có tới 7% trẻ em mắc bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên đã thuyên giảm sau 18 tháng kể từ thời điểm chẩn đoán. Tỷ lệ này tăng lên khoảng 40% sau 10 năm.

Một cuộc khảo sát vào năm 2016 gồm 176 người mắc bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên cho thấy sau 30 năm kể từ khi được chẩn đoán, 59% người tham gia đã thuyên giảm và ngừng dùng thuốc. Những người có RF dương tính ít có khả năng thuyên giảm hơn so với những người có RF âm tính.

Nhờ những tiến bộ y học trong vài năm trở lại đây, tỷ lệ thuyên giảm đã cao hơn so với trước. Bắt đầu sử dụng thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD) ngay từ sớm sẽ giúp giảm viêm khớp, kiểm soát các triệu chứng, giảm nguy cơ hỏng khớp và đồng thời tăng khả năng thuyên giảm.

Tuy nhiên, theo một nghiên cứu tại Canada vào năm 2020 với 247 người tham gia, ngay cả khi điều trị đúng cách, một số người bị viêm khớp tự phát thiếu niên vẫn bị đau mạn tính và tàn tật do viêm khớp.

Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có RF dương tính khó điều trị hơn và có nguy cơ kéo dài dai dẳng cao hơn. Trong một số trường hợp, người mắc bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên phải phẫu thuật thay khớp, ngay cả khi đã điều trị tích cực.

Tóm tắt bài viết

Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp là một loại viêm khớp tự phát thiếu niên, một nhóm bệnh viêm khớp mạn tính được chẩn đoán trước 16 tuổi. Trẻ em mắc viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp bị viêm ở 5 khớp trở lên trong vòng 6 tháng đầu mắc bệnh.

Theo thời gian, bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có thể kéo dài hoặc thuyên giảm. Đôi khi, bệnh tiến triển và lan đến nhiều khớp hơn và kèm theo các triệu chứng khác.

Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có thể là RF dương tính hoặc RF âm tính. Viêm khớp tự phát thiếu niên thể đa khớp có RF dương tính phổ biến hơn ở bé gái và khó thuyên giảm hơn so với RF âm tính.

Mặc dù viêm khớp tự phát thiếu niên là một bệnh mạn tính nhưng tiên lượng vẫn tiếp tục được cải thiện nhờ các phương pháp điều trị mới. Chẩn đoán kịp thời và sử dụng sớm thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm có thể cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm nguy cơ hỏng khớp và tàn tật. Trên thực tế, nhiều trẻ em mắc viêm khớp tự phát thiếu niên đã thuyên giảm và thậm chí có thể ngừng dùng thuốc.