Ưu điểm và nhược điểm của insulin người (human insulin)

Insulin là gì?

Insulin là một loại hormone giúp đưa đường từ máu vào các tế bào trong cơ thể. Tất cả người mắc bệnh tiểu đường type 1 và những người mắc bệnh tiểu đường type 2 nặng cần sử dụng insulin để duy trì lượng đường trong máu ở mức khỏe mạnh.

Trước đây, insulin được sản xuất từ bò và lợn nhưng trong những năm gần đây, insulin có nguồn gốc từ người đã trở thành lựa chọn phổ biến hơn. Insulin người (human insulin) là một loại insulin tổng hợp được sản xuất trong phòng thí nghiệm, bắt chước hoạt động của insulin tự nhiên mà cơ thể tạo ra.

Cùng tìm hiểu về sự khác biệt giữa insulin người và các loại insulin khác cùng với cách sử dụng và ưu nhược điểm của insulin người.

Insulin người là gì?

Hormone insulin được tạo ra bởi các tế bào beta trong tuyến tụy. Vai trò của hormone này là điều hòa lượng đường trong máu bằng cách giúp vận chuyển đường (glucose) từ máu vào các tế bào của cơ thể.

Khi chúng ta ăn uống, carbohydrate trong thực phẩm sẽ được hệ tiêu hóa phân hủy và biến thành glucose. Sau đó glucose đi qua ruột non vào máu.

Các tế bào trong cơ thể cần glucose để tạo năng lượng. Để đưa glucose từ máu vào tế bào, tuyến tụy sản xuất ra insulin. Hormone này gửi tín hiệu báo cho các tế bào hấp thụ đường từ máu.

Những người mắc bệnh tiểu đường type 1 không sản xuất đủ insulin hoặc hoàn toàn không sản xuất insulin và do đó cần phải bổ sung insulin từ bên ngoài để kiểm soát lượng đường trong máu.

Ở người mắc bệnh tiểu đường type 2, các tế bào trong cơ thể không phản ứng tốt với insulin và dần dần, tuyến tụy cũng không còn khả năng tạo ra đủ insulin. Những người bị tiểu đường type 2 nặng cũng có thể phải dùng insulin để kiểm soát lượng đường trong máu.

Lượng glucose trong máu cao có thể làm hỏng mạch máu và các cơ quan.

Insulin người và các chất tương tự insulin

Cho đến những năm 1980, những người mắc bệnh tiểu đường chủ yếu sử dụng insulin có nguồn gốc từ động vật (bò hoặc lợn). Ngày nay, hầu hết mọi người sử dụng insulin được tạo ra trong phòng thí nghiệm. Có hai loại insulin được sản xuất trong phòng thí nghiệm là insulin người và các chất tương tự insulin.

Insulin người được tạo ra bằng cách phát triển các protein insulin bên trong vi khuẩn E. coli. Insulin người được điều chế lần đầu bởi David Goeddel và các cộng sự vào năm 1978.

Insulin người được bán dưới nhiều cái tên thương mại khác nhau, gồm có:

• Actraphane
• Actrapid
• Humulin
• Humulin N
• Humulin R
• Insulatard
• Entuzity
• Novolin
• Novolin N
• Novolin R
• Afrezza
• Insuman
• Myxredlin

Insulin người gồm có hai dạng là:

• Dạng tác dụng thông thường hay tác dụng ngắn
• Dạng tác dụng trung bình, có tên là insulin NPH (neural protamine Hagedorn).

Insulin người tác dụng ngắn bắt đầu phát huy tác dụng trong vòng 15 đến 30 phút sau tiêm và đạt hiệu quả cao nhất sau 1 đến 3 giờ. Càng tiêm nhiều, insulin phát huy tác dụng càng nhanh.

Protamine (loại protein có nguồn gốc từ cá) hoặc kẽm được thêm vào insulin NPH để làm chậm tốc độ hấp thụ. Insulin NPH phát huy tác dụng trong vòng khoảng 2 giờ sau khi tiêm và đạt hiệu quả tối đa sau khoảng 4 đến 6 giờ.

Ngày nay, các chất tương tự insulin cũng được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường. Các chất tương tự insulin được sản xuất giống như insulin người nhưng được biến đổi gen để làm thay đổi hoạt động của các chất này trong cơ thể.

So với insulin người, các chất tương tự insulin có cấu trúc hóa học khác và làm giảm lượng đường trong máu nhanh hơn sau khi được tiêm vào cơ thể.

Cách sử dụng insulin người

Insulin người có tác dụng thay thế insulin tự nhiên do tuyến tụy tạo ra. Insulin người được bào chế ở dạng chất lỏng hoặc hỗn dịch rắn trong chất lỏng để tiêm dưới da, thường là vài lần mỗi ngày.

Các hình thức sử dụng insulin phổ biến nhất gồm có:

• Bơm kim tiêm
• Bút tiêm
• Máy bơm insulin

Cả bút tiêm và bơm kim tiêm đều gồm có một kim tiêm nhỏ ở đầu. Kim tiêm của bút thường nhỏ và ngắn hơn so với kim tiêm của bơm kim tiêm. Có hai loại bút tiêm insulin là loại dùng nhiều lần và loại dùng một lần. Loại dùng nhiều lần đi kèm ống chứa insulin tháo rời, người dùng lắp ống vào bút trước khi tiêm và sau khi dùng hết thì thay ống mới. Loại dùng một lần có chứa sẵn insulin. Sau khi sử dụng hết insulin, người dùng sẽ vứt toàn bộ bút đi.

Máy bơm insulin đưa insulin vào cơ thể qua một ống thông nhỏ đặt ở lớp mỡ dưới da, thường là ở vùng bụng hoặc mặt sau của bắp tay.

Không được sử dụng lại bơm kim tiêm, kim tiêm và bút tiêm dùng một lần. Một điều quan trọng nữa là không được dùng chung những dụng cụ này với người khác. Điều này có thể dẫn đến mắc hoặc lây truyền các bệnh lây qua đường máu như viêm gan hoặc HIV.

Ưu điểm của insulin người

Ưu điểm lớn nhất của insulin người so với các chất tương tự insulin là gía thành. Insulin người thường rẻ hơn các chất tương tự insulin và hiện vẫn còn nhiều tranh cãi về việc liệu các chất tương tự insulin có mang lại lợi ích đáng kể hay không.

Theo một bài viết đăng trên Tạp chí Y học Hoa Kỳ (American Journal of Medicine), giá insulin đã tăng gấp 3 lần từ năm 2001 đến năm 2012 và tăng gấp đôi từ năm 2012 đến năm 2016.

Hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị sử dụng insulin người đối với những bệnh nhân tiểu đường type 1 cần một loại insulin có chi phí hợp lý mà vẫn đem lại hiệu quả cao.

Một nghiên cứu vào năm 2019 cho thấy những người dùng insulin người và người dùng các chất tương tự insulin có sự khác biệt không đáng kể về chỉ số xét nghiệm A1C.

Chỉ số A1C hay HbA1C cho biết mức đường huyết trung bình trong 3 tháng gần nhất. Các nhà nghiên cứu nhận thấy nhóm sử dụng insulin người tuân thủ điều trị tốt hơn vì insulin người có chi phí thấp hơn so với chất tương tự insulin.

Nhược điểm của insulin người

Ở nồng độ cao, cả insulin người và insulin có nguồn gốc từ động vật đều có thể bị vón cục khi tiêm vào da. Tình trạng vón cục này có thể khiến cho insulin được hấp thụ chậm và rời rạc. Trong khi đó, các chất tương tự insulin ít có nguy cơ vón cục hơn và được hấp thụ dễ dàng hơn.

Insulin người thường phát huy tác dụng chậm hơn so với các chất tương tự insulin. Các chất tương tự insulin có thể phát huy tác dụng chỉ trong vòng 5 đến 10 phút sau khi tiêm trong khi insulin người thường mất khoảng 15 đến 30 phút mới bắt đầu phát huy tác dụng.

Một nhóm chất tương tự insulin được gọi là chất tương tự insulin tác dụng kéo dài hay insulin nền có thể duy trì tác dụng lên đến 24 giờ và cần tiêm ít hơn so với insulin người.

Có nên sử dụng insulin người không?

Người bệnh sẽ được bác sĩ tư vấn về loại insulin phù hợp. Liệu pháp insulin được tùy chỉnh dựa trên lối sống và tình trạng sức khỏe tổng thể của mỗi người để kiểm soát lượng đường trong máu một cách hiệu quả nhất.

Bác sĩ sẽ trao đổi chi tiết về liệu pháp insulin, gồm có liều dùng, hình thức sử dụng, thời điểm tiêm trong ngày, phạm vi đường huyết cần duy trì, các tác dụng phụ có thể xảy ra và cách xử lý khi gặp phải tác dụng phụ.

Việc sử dụng liều insulin không phù hợp với nhu cầu của cơ thể có thể dẫn đến tăng đường huyết (lượng đường trong máu quá cao) hoặc hạ đường huyết (lượng đường trong máu quá thấp), cả hai đều có thể đe dọa đến tính mạng.

Tóm tắt bài viết

Insulin người là loại insulin tổng hợp được tạo ra trong phòng thí nghiệm bằng cách sử dụng vi khuẩn E. coli. Mục đích sử dụng insulin người là thay thế insulin tự nhiên của cơ thể. Trước khi insulin người được bán trên thị trường vào cuối những năm 1900, insulin có nguồn gốc từ động vật (bò hoặc lợn) được sử dụng để kiểm soát bệnh tiểu đường.

Các chất tương tự insulin - một phân nhóm của insulin người - cũng được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường nhưng khác với insulin người, chất tương tự insulin được biến đổi gen nhằm thay đổi cách hoạt động trong cơ thể. Các chất tương tự insulin thường phát huy tác dụng nhanh hơn so với insulin người nhưng giá lại cao hơn.

Mỗi một bệnh nhân tiểu đường có nhu cầu insulin khác nhau. Liệu pháp insulin sẽ được điều chỉnh cho phù hợp với lối sống và yêu cầu cá nhân của mỗi người.