Ung Thư Thận Ở Trẻ Em: Triệu Chứng, Điều Trị Và Tiên Lượng

Ung thư thận là gì?

Thận là cặp cơ quan hình hạt đậu nằm ở khoang bụng sau phúc mạc, đối xưng hai bên cột sống. Chức năng của thận là lọc chất thải cũng như muối và nước dư thừa từ máu. Những chất được lọc ra sẽ trở thành nước tiểu và được đào thải ra khỏi cơ thể.

Ung thư thận là bệnh ung thư bắt đầu ở các tế bào thận. Ung thư xảy ra khi các tế bào bắt đầu phát triển và phân chia mất kiểm soát.

Trẻ em có bị ung thư thận không?

Ung thư thận có thể xảy ra ở trẻ em. Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI), ung thư thận là một trong những bệnh ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất ở trẻ em từ 0 đến 14 tuổi. (1) Các nhà nghiên cứu ước tính rằng ung thư thận chiếm khoảng 5% tổng số ca ung thư ở trẻ dưới 15 tuổi. (2) Các bệnh ung thư khác phổ biến hơn ở trẻ em gồm có ung thư máu, u não và các loại u thần kinh trung ương khác, u lympho và u nguyên bào thần kinh.

Các loại ung thư thận phổ biến ở trẻ em

Ung thư thận được chia thành nhiều loại và loại phổ biến nhất ở trẻ em là u nguyên bào thận hay còn gọi là u Wilms. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), 9/10 ca ung thư thận ở trẻ em là u nguyên bào thận.

U nguyên bào thận thường hình thành trong giai đoạn từ 3 đến 5 tuổi. Loại ung thư thận này thường chỉ xảy ra ở một quả thận nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp, ung thư xảy ra ở cả hai quả thận.

Ở hầu hết các ca bệnh, khối u nguyên bào thận đã phát triển rất lớn tại thời điểm chẩn đoán. Khối u gây nổi cục cứng ở bụng và được cha mẹ phát hiện khi tắm hoặc thay quần áo cho trẻ.

Mặc dù ít phổ biến hơn nhưng trẻ em cũng có thể bị các loại ung thư thận khác. Một số ví dụ gồm có:

• U nguyên trung bì thận: Loại này thường được phát hiện trong 3 tháng đầu đời.
• Ung thư biểu mô tế bào thận: Đây là loại ung thư thận phổ biến nhất ở người lớn và phổ biến hơn u nguyên bào thận ở trẻ 15 – 18 tuổi.
• U dạng cơ vân ác tính ở thận: Đây là một loại ung thư thường xảy ra ở trẻ từ 0 – 3 tuổi.
• Sarcoma tế bào sáng: Loại này cũng xảy ra ở độ tuổi giống như u nguyên bào thận nhưng dễ lan rộng hơn.

Triệu chứng ung thư thận ở trẻ em

Một số dấu hiệu của bệnh ung thư thận ở trẻ em gồm có:

• Nổi cục cứng ở bụng, có thể sờ thấy qua da
• Đau bụng
• Máu trong nước tiểu
• Táo bón
• Chán ăn
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Cao huyết áp

Nguyên nhân gây ung thư thận ở trẻ em

Ung thư xảy ra khi các tế bào trong cơ thể có những thay đổi trong DNA khiến chúng phát triển và phân chia một cách mất kiểm soát. Hiện khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra những thay đổi này ở trẻ em mắc ung thư thận.

Các nhà nghiên cứu đã xác định được một số đột biến gen di truyền liên quan đến bệnh ung thư thận ở trẻ em. Tuy nhiên, không phải trẻ em nào bị ung thư thận cũng mang những đột biến gen này. Nhìn chung, cần nghiên cứu thêm để làm rõ nguyên nhân gây ung thư thận ở trẻ em.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư thận ở trẻ em

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư thận ở trẻ em:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư thận
• Mắc một số bệnh di truyền, gồm có:
• Hội chứng Beckwith-Wiedemann
• Hội chứng Denys-Drash
• Hội chứng Frasier
• Xơ cứng củ
• Bệnh Von Hippel-Lindau
• Hội chứng WAGR
• Có vấn đề về đường tiết niệu như lỗ tiểu lệch thấp hoặc tinh hoàn ẩn
• Tiếp xúc với thuốc trừ sâu khi còn trong bụng mẹ
• Từng điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị

Có các yếu tố này không có nghĩa là trẻ chắc chắn sẽ bị ung thư thận mà chỉ là trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với trẻ không có yếu tố nguy cơ.

Chẩn đoán ung thư thận ở trẻ em

Để chẩn đoán ung thư thận, trước tiên bác sĩ sẽ khám lâm sàng và khai thác bệnh sử của trẻ.

Xét nghiệm máu và nước tiểu

Nếu nghi ngờ thận có vấn đề, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu và nước tiểu, chẳng hạn như:

• Tổng phân tích nước tiểu: đánh giá màu sắc nước tiểu, đồng thời kiểm tra sự hiện diện của máu, protein hoặc vi khuẩn trong mẫu nước tiểu.
• Xét nghiệm chức năng thận: xét nghiệm máu hoặc nước tiểu để đo nồng độ một số chất phản ánh hoạt động của thận.
• Công thức máu toàn bộ: xét nghiệm máu đo nồng độ một số loại tế bào.
• Bảng trao đổi chất cơ bản: xét nghiệm máu đo nồng độ một số hóa chất, qua đó giúp đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể, bao gồm cả chức năng của gan và thận.

Chẩn đoán hình ảnh

Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp đánh giá thêm vấn đề bất thường ở thận:

• Siêu âm: đây thường là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được thực hiện đầu tiên.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): sử dụng tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh mặt cắt ngang bên trong cơ thể.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): sử dụng sóng vô tuyến và nam châm để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể.
• Chụp X-quang lồng ngực: X-quang lồng ngực thường được sử dụng để kiểm tra xem ung thư đã di căn đến phổi hay chưa.

Sinh thiết

Sinh thiết là thủ thuật lấy một mảnh mô nhỏ từ khối u hoặc vùng đáng ngờ và phân tích dưới kính hiển vi để xác định loại ung thư cũng như các đặc điểm của khối u. Những yếu tố này có ảnh hưởng đến tiên lượng.

Điều trị ung thư thận ở trẻ em

Phẫu thuật là phương pháp điều trị ung thư thận chính ở trẻ em. Trong ca phẫu thuật, bác sĩ sẽ cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ quả thận bị ung thư.

Trong nhiều trường hợp, u nguyên bào thận và các loại ung thư thận khác ở trẻ em được điều trị bằng phương pháp cắt thận triệt để, có nghĩa cắt bỏ toàn bộ quả thận bị bệnh và thường loại bỏ cả các hạch bạch huyết lân cận.

Cắt thận bán phần có nghĩa là chỉ cắt bỏ khối u cùng một phần mô thận xung quanh. Phương pháp này thường dành cho những ca bệnh mà ung thư xảy ra ở cả hai quả thận. Mục đích của ca phẫu thuật cắt thận bán phần là loại bỏ khối u và bảo tồn chức năng thận một cách tối đa.

Giống như ở người lớn, ung thư thận ở trẻ em cũng có thể được điều trị bằng xạ trị và hóa trị. Những phương pháp điều trị này thường được chỉ định:

• trước khi phẫu thuật để thu nhỏ khối u (liệu pháp tân bổ trợ)
• sau phẫu thuật để loại bỏ tế bào ung thư còn sót lại (liệu pháp bổ trợ)
• thay cho phẫu thuật trong những trường hợp không thể phẫu thuật
• khi ung thư tái phát hoặc di căn đến các vùng khác của cơ thể

Các phương pháp điều trị khác còn có liệu pháp nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch, tùy thuộc vào loại và giai đoạn ung thư.

Vì một số loại ung thư thận khá hiếm gặp ở trẻ em nên bác sĩ có thể sẽ đề nghị thử nghiệm lâm sàng. Thử nghiệm lâm sàng được thực hiện nhằm đánh giá tính an toàn và hiệu quả của các phương pháp điều trị mới.

Tiên lượng của trẻ bị ung thư thận

Tiên lượng bệnh ung thư thận ở trẻ em phụ thuộc vào nhiều yếu tố, gồm có:

• Loại ung thư thận
• Giai đoạn ung thư (phạm vi lan rộng)
• Mức độ đáp ứng điều trị
• Có mang đột biến di truyền hay không
• Mới mắc ung thư hay ung thư tái phát
• Tuổi và tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ

U nguyên bào thận, loại ung thư thận phổ biến nhất ở trẻ em, được chia thành hai loại dựa trên đặc điểm của tế bào ung thư dưới kính hiển vi:

• Mô bệnh học không biệt hóa: Ung thư thận được cho là có mô bệnh học không biệt hóa khi các tế bào ung thư có kích thước khác nhau và nhân (phần chứa DNA) của các tế bào này có kích thước rất lớn. Có hai loại mô bệnh học không biệt hóa:
  • Không biệt hóa lan tỏa: Các tế bào không biệt hóa được tìm thấy khắp khối u.
  • Không biệt hóa khu trú: Các tế bào không biệt hóa được tìm thấy ở một vị trí trong khối u.
• Mô bệnh học thuận lợi: Ung thư thận được cho là có mô bệnh học thuận lợi khi các tế bào ung thư có kích thước không quá khác biệt và phần nhân không quá lớn.

Tiên lượng ung thư không biệt hóa thường không tốt, với tỷ lệ sống dao động từ 38% đến 84%.

Các loại ung thư thận khác không phải u nguyên bào có tiên lượng đa dạng hơn. Một nghiên cứu năm 2020 ở 109 trẻ em bị các loại ung thư thận khác không phải u nguyên bào cho thấy tỷ lệ sống 3 năm tổng thể của cả nhóm là 59%. (3)

Trong số tất cả các ca bệnh, những ca bị u dạng cơ vân ác tính và ung thư tái phát có tiên lượng kém nhất. Tuy nhiên, tỷ lệ sống sót của các loại ung thư có nguy cơ thấp như u nguyên trung bì thận là 100%.

Câu hỏi thường gặp về ung thư thận ở trẻ em

Giải đáp một số thắc mắc thường gặp về bệnh ung thư thận ở trẻ em.

Có thể phòng ngừa ung thư thận ở trẻ em không?

Người lớn có thể làm giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư bằng cách duy trì lối sống lành mạnh nhưng hầu hết các bệnh ung thư ở trẻ em, bao gồm cả ung thư thận, đều không có cách nào ngăn ngừa được.

Ngoài ra, hầu hết những yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư thận ở trẻ em đều là những yếu tố không thể thay đổi, gồm có di truyền và bệnh bẩm sinh.

Ung thư thận ở người lớn có khác ung thư thận ở trẻ em không?

Người lớn thường mắc các loại ung thư thận khác với trẻ em. Ví dụ, 9 trên 10 ca bệnh ung thư thận ở người lớn là ung thư biểu mô tế bào thận.

Số người lớn mắc mới ung thư thận mỗi năm cũng nhiều hơn trẻ em. Theo ước tính, vào năm 2020 trên thế giới có khoảng 430.000 ca mắc mới ung thư thận.

Tuy nhiên, việc điều trị ung thư thận ở người lớn và trẻ em có nhiều điểm tương đồng. Ví dụ, phẫu thuật thường được lựa chọn làm phương pháp điều trị bước đầu cho bệnh ung thư thận ở cả người lớn và trẻ em.

Ung thư thận có thể lan đến các vùng khác của cơ thể không?

Ung thư thận có thể lan đến các vùng khác của cơ thể. Ở trẻ em, một trong những vị trí mà ung thư thận thường di căn đến là phổi. Ung thư thận cũng có thể di căn đến xương hoặc não.

Ung thư thận ở trẻ em có thể tái phát không?

Bất kể ở người lớn hay trẻ em, ung thư thận đều có thể tái phát sau khi điều trị. Ung thư tái phát có thể xảy ra ở thận hoặc ở một bộ phận khác của cơ thể như phổi hoặc gan.

Ngoài ung thư thận, trẻ em còn có thể mắc những bệnh ung thư nào?

Ngoài ung thư thận, các loại ung thư phổ biến khác ở trẻ em còn có:

• Ung thư máu
• U lympho
• U nguyên bào thần kinh
• Ung thư xương
• U não và các loại u thần kinh trung ương khác

Tóm tắt bài viết

Mặc dù không phổ biến nhưng trẻ em cũng có thể mắc ung thư, bao gồm cả ung thư thận. Ung thư thận là một trong những loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất ở trẻ em.

Phần lớn các ca bệnh ung thư thận ở trẻ em là u nguyên bào thận. Ngoài ra còn có các loại ung thư thận khác nhưng ít phổ biến hơn nhiều.

Thông thường, ung thư thận được điều trị bằng cách phẫu thuật cắt toàn bộ quả thận. Đôi khi, phẫu thuật được kết hợp với hóa trị hoặc xạ trị.

Tiên lượng của hầu hết các trường hợp bị u nguyên bào thận đều khá tốt. Tuy nhiên, tiên lượng của các loại ung thư thận khác không phải u nguyên bào thường không tốt bằng. Sau khi xác nhận chẩn đoán ung thư thận, bác sĩ sẽ cho biết tiên lượng cụ thể.