Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cho biết điều gì?
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cho biết điều gì?
Bệnh thận, đặc biệt là bệnh thận mạn, là một vấn đề sức khỏe phổ biến. Có một số xét nghiệm được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi bệnh thận, một trong số đó là xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu (urine protein-creatinin ratio - UPCR).
Xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu giúp phát hiện nồng độ protein trong nước tiểu cao hơn bình thường. Tùy thuộc vào kết quả xét nghiệm và các triệu chứng mà bác sĩ có thể sẽ yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm khác để đánh giá chức năng thận.
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cho biết điều gì?
Xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu sử dụng chỉ số protein và creatinin của mẫu nước tiểu. Lấy giá trị protein chia cho giá trị creatinin sẽ ra tỉ lệ protein/creatinin.
Creatinin là một chất thải được tạo ra bởi các cơ. Creatinin sẽ đi vào máu, sau đó được thận lọc và bài tiết vào nước tiểu.
Protein có thể hiện diện trong nước tiểu nhưng nồng độ thường ở mức thấp. Xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu giúp phát hiện protein niệu - tình trạng nồng độ protein trong nước tiểu cao hơn bình thường.
Thông thường, mẫu nước tiểu để làm xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin được lấy ngay sau khi thức dậy vào buổi sáng. Lý do là vì lúc này nước tiểu cô đặc hơn nên sẽ có thể phát hiện lượng nhỏ protein và các chất khác.
Tại sao cần xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu?
Thông thường, nước tiểu chỉ có rất ít protein. Vì protein có vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe và các chức năng của cơ thể nên thận không lọc protein ra khỏi máu.
Nhưng khi khả năng lọc máu của thận bị suy giảm, thận sẽ không thể giữ lại protein một cách hiệu quả. Điều này có nghĩa là sẽ có nhiều protein đi vào nước tiểu hơn.
Do đó, nồng độ protein cao trong nước tiểu có thể là một dấu hiệu cho thấy thận có vấn đề. Mức độ protein niệu cho biết mức độ tiến triển của bệnh thận, có nghĩa là nồng độ protein trong nước tiểu càng cao thì bệnh thận càng nặng.
Kiểm tra protein niệu, chẳng hạn như thông qua xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu, là một phần trong quá trình chẩn đoán bệnh thận. Xét nghiệm này cũng có thể được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh thận cũng như hiệu quả của các phương pháp điều trị, kiểm soát bệnh thận.
Xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu trong thai kỳ
Bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra protein niệu bằng xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu nếu thai phụ có dấu hiệu tiền sản giật. Tiền sản giật là một tình trạng nghiêm trọng có đặc trưng là cao huyết áp và protein niệu sau tuần thứ 20 của thai kỳ.
Các triệu chứng của tiền sản giật gồm có nhức đầu dai dẳng, giảm thị lực và đau bụng trên.
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu ở những người bị tiền sản giật là 0,3 mg/mg (30 mg/mmol hoặc 300 mg/g) trở lên.
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu bình thường là bao nhiêu?
Theo một tổng quan nghiên cứu vào năm 2020, có một số khác biệt về tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu đối với các mức protein niệu.
Hướng dẫn của tổ chức The Kidney Disease: Improving Global Outcomes vào năm 2013 đã đưa ra ba mức protein trong nước tiểu như sau:
Nồng độ protein ở mức bình thường đến hơi cao
Nồng độ protein cao
Nồng độ protein rất cao
Bảng dưới đây là tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu tương ứng với các mức protein trong nước tiểu.
| Bình thường đến hơi cao | Cao | Rất cao | |
| UPCR tính bằng mg/mg | dưới 0,15 | 0,15 – 0,50 | trên 0,50 |
| UPCR tính bằng mg/mmol | dưới 15 | 15 – 50 | trên 50 |
| UPCR tính bằng mg/g | dưới 150 | 150 – 500 | trên 500 |
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu nằm ngoài phạm vi bình thường có nghĩa là gì?
Kết quả xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cao hơn bình thường có thể chỉ ra bệnh thận. Bệnh thận thường xảy ra do ảnh hưởng của các vấn đề sức khỏe khác đến thận, chẳng hạn như:
- Bệnh tiểu đường
- Cao huyết áp
- Bệnh tim mạch
- Sỏi thận
- Các bệnh tự miễn như lupus
- Các bệnh ung thư như ung thư thận và đa u tủy
- Các bệnh di truyền hiếm gặp như bệnh thận đa nang
Nồng độ protein trong nước tiểu cũng có thể tăng cao do các nguyên nhân lành tính và dẫn đến kết quả xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cao hơn bình thường. Các nguyên nhân này gồm có:
- Mất nước
- Stress
- Hoạt động thể chất cường độ cao
- Bị bệnh cấp tính hoặc nhiễm trùng
Bước tiếp theo sau xét nghiệm
Nếu xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cho kết quả cao hơn bình thường, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm một số bước kiểm tra khác để đánh giá chức năng thận, gồm có xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hoặc sinh thiết.
Xét nghiệm nước tiểu
Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu thường được thực hiện cùng lúc với xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu nhưng đôi khi, người bệnh chỉ phải làm xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu. Trong những trường hợp này, nếu kết quả nằm ngoài phạm vi bình thường thì sẽ phải thực hiện thêm xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu. Xét nghiệm này đánh giá:
- Đặc điểm trực quan của nước tiểu như màu sắc, độ trong
- Mức độ cô đặc của nước tiểu
- Độ pH
- Nồng độ các chất như protein, glucose và tế bào máu
- Sự hiện diện của vi khuẩn trong nước tiểu
Nếu xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cho thấy protein niệu thì người bệnh có thể sẽ phải làm xét nghiệm nước tiểu 24 giờ để xác nhận kết quả. Với xét nghiệm này, người bệnh sẽ phải thu thập toàn bộ nước tiểu trong khoảng thời gian 24 giờ thay vì chỉ lấy mẫu nước tiểu tại một thời điểm như xét nghiệm nước tiểu thông thường.
Bác sĩ cũng có thể sẽ yêu cầu thực hiện xét nghiệm tỉ lệ albumin/creatinin nước tiểu (UACR). Albumin là một loại protein quan trọng có trong máu nhưng có thể rò rỉ vào nước tiểu ở những người có vấn đề về thận.
Tương tự như tỉ lệ protein/creatinin, tỉ lệ albumin/creatinin được xác định bằng cách chia giá trị albumin cho giá trị creatinin. Xét nghiệm tỉ lệ albumin/creatinin nhạy hơn xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin trong việc phát hiện protein niệu mức độ nhẹ.
Xét nghiệm máu
Người bệnh có thể còn phải làm xét nghiệm máu để đo nồng độ creatinin, urê và chất điện giải trong máu. Chỉ số creatinin có thể được sử dụng để tính độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) – đây là một chỉ số cho biết khả năng lọc máu của thận.
Chẩn đoán hình ảnh và sinh thiết
Tùy thuộc vào kết quả của các xét nghiệm trên và các yếu tố khác mà bác sĩ có thể còn yêu cầu thực hiện thêm các bước kiểm tra khác để đánh giá sức khỏe thận, gồm có các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm thận, chụp CT hoặc sinh thiết thận.
Tóm tắt bài viết
Xét nghiệm tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu giúp phát hiện nồng độ protein cao trong nước tiểu hay protein niệu. Giống như các xét nghiệm nước tiểu khác, xét nghiệm này cũng rất đơn giản.
Tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu được tính bằng cách chia nồng độ protein cho nồng độ creatinin. Tỉ lệ protein/creatinin cao hơn bình thường có thể là dấu hiệu của bệnh thận.
Tuy nhiên, không thể đánh giá chức năng thận chỉ dựa trên tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu. Nếu tỉ lệ protein/creatinin nước tiểu cao hơn bình thường, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm các xét nghiệm khác để xác nhận chẩn đoán.
Bilirubin là một sắc tố màu vàng nâu được tạo ra khi hồng cầu bị phá vỡ. Bilirubin có trong gan và thường được đào thải ra khỏi cơ thể trong quá trình tiêu hóa. Hàng ngày có hàng tỷ hồng cầu chết đi và hàng tỷ hồng cầu mới được sản sinh. Đây là quá trình diễn ra tự nhiên mỗi ngày. Do đó, tất cả mọi người đều có bilirubin trong cơ thể.
Xét nghiệm natri trong nước tiểu giúp kiểm tra lượng nước trong cơ thể. Xét nghiệm này còn giúp đánh giá chức năng thận, đặc biệt là chức năng điều hòa lượng natri của thận. Có hai loại xét nghiệm natri nước tiểu là xét nghiệm natri nước tiểu ngẫu nhiên và xét nghiệm natri nước tiểu 24 giờ.
Xét nghiệm protein trong nước tiểu đo nồng độ protein có trong nước tiểu. Ở người khỏe mạnh, nước tiểu chỉ có một lượng protein rất nhỏ. Tuy nhiên, protein có thể được bài tiết vào nước tiểu khi thận không hoạt động bình thường hoặc khi lượng protein trong máu ở mức cao. Có hai loại xét nghiệm protein trong nước tiểu là xét nghiệm protein nước tiểu ngẫu nhiên và xét nghiệm protein nước tiểu 24 giờ.
Điện di protein nước tiểu (urine protein electrophoresis - UPEP) là một xét nghiệm được sử dụng để đo lượng protein và xác định loại protein trong nước tiểu.
Nước tiểu thường có mùi khai nhẹ nhưng đôi khi, nước tiểu lại có mùi khai nồng hoặc chuyển sang một mùi bất thường. Có nhiều nguyên nhân làm thay đổi mùi nước tiểu, trong đó có những nguyên nhân vô hại, không đáng lo nhưng một số nguyên nhân lại xuất phát từ vấn đề sức khỏe cần phải điều trị. Dưới đây là một số nguyên nhân khiến nước tiểu có mùi bất thường.
