Tác dụng phụ của xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt phổ biến nhất. Xạ trị thường được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt ở giai đoạn đầu nhưng cũng được sử dụng cho các giai đoạn sau của bệnh để kiểm soát triệu chứng.

Có ba loại xạ trị được sử dụng để điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt:

• Xạ trị chùm tia bên ngoài: Chiếu các chùm tia phóng xạ từ một máy ở bên ngoài cơ thể vào vị trí bị ung thư.
• Xạ trị áp sát (xạ trị bên trong): Cấy các nguồn phóng xạ có kích thước bằng hạt gạo vào tuyến tiền liệt. Nguồn phóng xạ liều cao sẽ được lấy ra ngoài sau vài phút và nguồn phóng xạ liều thấp được để trong cơ thể người bệnh nhiều tuần đến nhiều tháng.
• Dược chất phóng xạ: Dược chất phóng xạ là thuốc phóng xạ được tiêm vào tĩnh mạch. Thuốc sẽ đi theo máu và phát ra phóng xạ tiêu diệt tế bào ung thư.

Xạ trị có thể giúp chữa khỏi bệnh ung thư, ngăn bệnh tái phát hoặc làm giảm các triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển nhưng có thể gây ra các tác dụng phụ ngắn hạn và dài hạn. Dưới đây là một số tác dụng phụ mà người bệnh có thể gặp phải trong quá trình xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt.

Tác dụng phụ ngắn hạn

Các tác dụng phụ của xạ trị thường bắt đầu vào tuần điều trị thứ hai hoặc thứ ba. Một số tác dụng phụ có thể xảy ra ngay sau hoặc trong vòng vài ngày sau khi bắt đầu xạ trị.

Tác dụng phụ của xạ trị chùm tia bên ngoài

Một số tác dụng phụ của phương pháp xạ trị chùm tia bên ngoài điều trị ung thư tuyến tiền liệt:

• Viêm niêm mạc trực tràng - tình trạng lớp mô ở bề mặt bên trong của trực tràng bị viêm. Viêm niêm mạc trực tràng gây ra các triệu chứng:
  • Tiêu chảy
  • Đại tiện không tự chủ
  • Chảy máu trực tràng
  • Đau bụng
  • Đau trực tràng
  • Đau khi đại tiện
  • Dịch nhầy chảy ra từ hậu môn
• Viêm bàng quang với các triệu chứng như:
  • Đi tiểu nhiều lần
  • Nóng rát khi đi tiểu
  • Có máu trong nước tiểu
  • Tiểu không tự chủ
  • Hẹp niệu đạo
• Rối loạn cương dương
• Mệt mỏi
• Sưng phù ở chân hoặc vùng sinh dục

Tác dụng phụ của xạ trị áp sát

Một số tác dụng phụ của phương pháp xạ trị áp sát điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm có:

• Vấn đề về đường ruột
• Vấn đề về tiết niệu
• Rối loạn cương dương

Xạ trị áp sát liều cao còn có thể gây đau hoặc sưng ở đáy chậu (khu vực giữa bìu và hậu môn) và nước tiểu có màu nâu đỏ.

Nếu điều trị bằng phương pháp xạ trị áp sát liều thấp, người bệnh có thể gặp phải các vấn đề sau đây:

• Phát hiện kim loại trong cơ thể khi đi qua cổng soi chiếu an ninh sân bay
• Nguồn phóng xạ bị đào thải ra khỏi cơ thể theo nước tiểu
• Nguồn phóng xạ di chuyển theo máu đến các khu vực khác trong cơ thể

Nếu có nguồn phóng xạ trong người, cơ thể sẽ phát ra một lượng nhỏ phóng xạ và do đó, người bệnh nên tránh tiếp xúc với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.

Tác dụng phụ của dược chất phóng xạ

Một số tác dụng phụ của dược chất phóng xạ là sụt cân và suy nhược do tiếp xúc với phóng xạ, ngoài ra còn có các tác dụng phụ khác như:

• Mệt mỏi
• Khô miệng
• Buồn nôn
• Ăn không ngon miệng
• Táo bón
• Mức hemoglobin (huyết sắc tố) thấp, gây ra các triệu chứng:
  • Thiếu máu
  • Mệt mỏi, uể oải
  • Da nhợt nhạt
  • Hụt hơi
• Giảm bạch cầu, gây ra các triệu chứng:
  • Thường xuyên bị nhiễm trùng
  • Sốt và ớn lạnh
  • Đau họng
  • Loét miệng
• Giảm tiểu cầu, gây ra các triệu chứng:
  • Dễ bầm tím
  • Nổi mề đay
  • Chảy máu mũi hoặc chân răng
  • Vết thương khó cầm máu
  • Kinh nguyệt ra nhiều
  • Chảy máu trực tràng.
  • Có máu trong phân hoặc nước tiểu
  • Mệt mỏi

Tác dụng phụ lâu dài

Hầu hết các tác dụng phụ của xạ trị sẽ biến mất sau vài tuần đến vài tháng nhưng một số tác dụng phụ có thể kéo dài. Đôi khi, các tác dụng phụ xuất hiện muộn, phải vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi điều trị thì người bệnh mới gặp tác dụng phụ.

Theo Tổ chức Ung thư Tuyến tiền liệt (Prostate Cancer Foundation), tỷ lệ người bệnh bị biến chứng lâu dài do ung thư tuyến tiền liệt là chưa đầy 5%.

Một số tác dụng phụ lâu dài của xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm có:

• Vấn đề về tiết niệu
• Rối loạn cương dương
• Sưng phù chân hoặc bìu
• Vấn đề về đường ruột
• Loét trực tràng
• Vấn đề về xương
• Thiếu vitamin B12

Tình trạng mệt mỏi có thể kéo dài vài tuần đến vài tháng sau khi kết thúc quá trình điều trị.

Theo Cancer Research UK, khoảng 50% nam giới điều trị ung thư tuyến tiền liệt bằng phương pháp xạ trị bị chứng tiểu không tự chủ sau 6 năm. (1)

Xạ trị và nguy cơ mắc bệnh ung thư khác

Xạ trị có thể làm hỏng các tế bào khỏe mạnh xung quanh khu vực được điều trị và làm tăng nhẹ nguy cơ mắc một bệnh ung thư khác. Nghiên cứu cho thấy xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt làm tăng nguy cơ mắc ung thư trực tràng hoặc bệnh bạch cầu cấp dòng tủy. (2)

Liều phóng xạ càng cao thì càng làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư khác.

Lợi ích của xạ trị có lớn hơn rủi ro?

Trong nhiều trường hợp, xạ trị có thể cứu sống người mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Đối với những trường hợp cần phải điều trị bằng xạ trị thì lợi ích sẽ lớn hơn nguy cơ xảy ra tác dụng phụ.

Bác sĩ sẽ giúp người bệnh cân nhắc những ưu và nhược điểm của xạ trị và tư vấn phương pháp điều trị thích hợp nhất.

Quá trình xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt kéo dài bao lâu?

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), với phương pháp xạ trị chùm tia bên ngoài thì người bệnh thường sẽ phải điều trị 5 ngày mỗi tuần trong khoảng 7 đến 8 tuần.

Nếu điều trị bằng xạ trị áp sát liều thấp thì nguồn phóng xạ sẽ được để trong cơ thể vài tuần đến vài tháng. Quá trình xạ trị áp sát liều cao thường chỉ diễn ra trong 2 ngày với tổng cộng 4 lần điều trị.

Dược chất phóng xạ thường chỉ được sử dụng cho những ca bệnh ung thư di căn xương. Người bệnh sẽ phải tiêm thuốc 6 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 1 tuần.

Xạ trị được chỉ định khi nào?

Gần như bất kỳ ai mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt đều có thể điều trị bằng xạ trị. Xạ trị được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt ở tất cả các giai đoạn.

Xạ trị và phẫu thuật có tỷ lệ chữa khỏi bệnh tương đương nhau đối với ung thư tuyến tiền liệt khu trú (có nghĩa là ung thư mới chỉ giới hạn ở tuyến tiền liệt). Nhưng với những bệnh nhân lớn tuổi hoặc không thể phẫu thuật do có một số vấn đề sức khỏe nhất định thì xạ trị là lựa chọn phù hợp hơn.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc rất nhiều vào mục tiêu điều trị và nguyện vọng của người bệnh. Bác sĩ sẽ giải thích những ưu và nhược điểm của từng phương pháp và đưa ra phác đồ điều trị thích hợp nhất.

Câu hỏi thường gặp về xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Có những xạ trị nào để điều trị ung thư tuyến tiền liệt?

Có ba loại xạ trị được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt, đó là xạ trị chùm tia bên ngoài, xạ trị áp sát và dược chất phóng xạ.

Liệu pháp áp sát là phương pháp đưa các nguồn phóng xạ có dạng hạt nhỏ vào tuyến tiền liệt. Xạ trị chùm tia bên ngoài là chiếu chùm tia phóng xạ từ một thiết bị bên ngoài cơ thể vào tuyến tiền liệt. Dược chất phóng xạ là phương pháp đưa chất phóng xạ vào cơ thể người bệnh qua đường tĩnh mạch. Chất phóng xạ sẽ đi vào máu và tiêu diệt tế bào ung thư.

Điều trị ung thư tuyến tiền liệt bằng xạ trị có hiệu quả không?

Xạ trị có hiệu quả cao trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Trong một nghiên cứu vào năm 2017, các nhà nghiên cứu đã so sánh hiệu quả của xạ trị áp sát và xạ trị chùm tia bên ngoài ở những nam giới mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ cao. Năm năm sau điều trị, 89% người điều trị bằng xạ trị áp sát và 84% người điều trị bằng xạ trị chùm tia bên ngoài không có dấu hiệu ung thư.

Các tác dụng phụ phổ biến nhất của xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Một số tác dụng phụ phổ biến nhất của xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm có:

• Các vấn đề về đường ruột như tiêu chảy
• Rối loạn tiểu tiện như đi tiểu nhiều lần
• Rối loạn cương dương
• Mệt mỏi

Nếu xạ trị thất bại thì còn lựa chọn điều trị nào khác?

Nếu xạ trị không hiệu quả thì có thể điều trị bằng phẫu thuật hoặc liệu pháp hormone. Đa phần bác sĩ không khuyến nghị tiếp tục xạ trị nhưng nếu trước đó người bệnh đã điều trị bằng phương pháp xạ trị chùm tia bên ngoài thì có thể chuyển sang xạ trị áp sát.

Tóm tắt bài viết

Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt phổ biến nhất. Xạ trị có thể chữa khỏi bệnh hoặc giúp điều trị triệu chứng và làm chậm tốc độ tiến triển của bệnh nhưng giống như các phương pháp điều trị ung thư khác, xạ trị cũng đi kèm nhiều tác dụng phụ.

Một số tác dụng phụ phổ biến nhất của xạ trị điều trị ung thư tuyến tiền liệt là rối loạn cương dương, các vấn đề về tiết niệu và vấn đề về đường ruột. Những tác dụng phụ này thường hết sau vài tuần hoặc vài tháng nhưng đôi khi có thể trở thành vấn đề lâu dài.