Phình động mạch chủ ngực: Dấu hiệu, phương pháp điều trị và tiên lượng

Động mạch chủ là mạch máu lớn nhất trong cơ thể, có nhiệm vụ mang máu từ tim đến tất cả các chi và cơ quan. Phần động mạch chủ chạy qua ngực được gọi là động mạch chủ ngực (thoracic aorta). Phình động mạch chủ ngực là khi một phần động mạch chủ ngực bị yếu và phình lên. Khi tình trạng này xảy ra ở phần động mạch chủ chạy qua bụng thì được gọi là phình động mạch chủ bụng.

Phình động mạch chủ ngực xảy ra khi đường kính động mạch chủ tăng lên hơn 50% kích thước bình thường. Nếu không được điều trị, túi phình có thể vỡ và dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong.

Phình động mạch chủ ngực thường không có triệu chứng khi chưa vỡ.

Triệu chứng của phình động mạch chủ ngực

Khi chưa vỡ, phình động mạch chủ ngực thường không có bất kỳ triệu chứng nào. Chỉ khoảng 5% số ca bệnh có triệu chứng.

Khi có, các triệu chứng thường là:

• Khó nuốt hoặc khàn giọng
• Đau ngực hoặc lưng
• Ho
• Hụt hơi

Nếu không được điều trị, phình động mạch chủ có thể dẫn đến lóc tách động mạch chủ, tình trạng rách lớp bên trong của thành động mạch. Phình động mạch chủ còn có thể làm vỡ động mạch chủ.

Lóc tách hay vỡ động mạch chủ đều là những tình trạng vô cùng nguy hiểm cần cấp cứu kịp thời. Một số dấu hiệu cho thấy động mạch chủ có thể đã bị lóc tách hoặc vỡ:

• Đột ngột đau dữ dội lan đến cổ, hàm hoặc lưng
• Mất ý thức
• Không có sức lực
• Liệt một bên người
• Đột nhiên khó thở

Hãy gọi cấp cứu ngay khi gặp phải các triệu chứng này.

Nguyên nhân gây phình động mạch chủ ngực

Phình động mạch chủ ngực xảy ra khi thành động mạch chủ bị suy yếu. Túi phình đa phần hình thành ở đoạn động mạch chủ gần tim.

Trước đây khi chưa có thuốc kháng sinh, bệnh giang mai là nguyên nhân chính gây phình động mạch chủ. Hiện nay, hầu hết các trường hợp phình động mạch chủ là do tăng huyết áp nghiêm trọng hoặc chấn thương đột ngột.

Khoảng 20% ​​số ca phình động mạch chủ ngực có liên quan đến hội chứng di truyền, chẳng hạn như:

• Hội chứng Marfan
• Hội chứng Ehlers-Danlos
• Hội chứng Loeys-Dietz
• Hội chứng Turner

Cho đến nay đã có 16 gen đã được xác định là có thể làm tăng nguy cơ phình động mạch chủ ngực.

Các yếu tố nguy cơ gây phình động mạch chủ ngực

Các yếu tố chính làm tăng nguy cơ phình động mạch chủ ngực gồm có:

• Hút thuốc
• Bệnh động mạch vành
• Cholesterol trong máu cao
• Các rối loạn mô liên kết như hội chứng marfan
• Tiền sử gia đình bị phình động mạch chủ
• Là nam giới
• Tuổi cao
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
• Từng bị phình động mạch chủ

Phương pháp chẩn đoán phình động mạch chủ ngực

Phình động mạch chủ ngực chưa vỡ thường được phát hiện khi thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang ngực vì các lý do khác.

Nếu nghi ngờ người bệnh có vấn đề về tim hoặc động mạch chủ, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh sau đây:

• Siêu âm tim
• Chụp cắt lớp vi tính (CT)
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) tim
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET)

Công cụ chính để chẩn đoán phình động mạch chủ ngực là chụp CT có thuốc cản quang. Trong quá trình này, người bệnh sẽ được tiêm thuốc cản quang vào mạch máu hoặc dùng thuốc qua đường uống để làm cho các mạch máu hiển thị rõ hơn trên ảnh chụp CT.

Điều trị phình động mạch chủ ngực

Phình động mạch chủ ngực cần được phát hiện và điều trị sớm để giảm nguy cơ vỡ túi phình. Phương pháp điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng phình động mạch. Nếu túi phình có kích thước nhỏ thì có thể chỉ cần tái khám 6 tháng một lần để theo dõi. Trường hợp có túi phình lớn cần điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật. Khi túi phình bị vỡ thì sẽ phải phẫu thuật khẩn cấp.

Điều trị bằng thuốc

Thuốc có thể giúp giảm áp lực xung quanh túi phình động mạch và giảm nguy cơ vỡ túi phình.

Thuốc chẹn beta thường được dùng làm phương pháp điều trị đầu tay. Các loại thuốc này có tác dụng làm giảm huyết áp và nhờ đó giảm áp lực lên thành động mạch chủ. Thuốc chẹn beta nói chung là an toàn nhưng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

• Hụt hơi
• Mệt mỏi
• Chóng mặt
• Buồn nôn
• Chân tay lạnh
• Tụt huyết áp
• Mất ngủ
• Khô miệng

Các loại thuốc khác cũng được dùng để kiểm soát phình động mạch chủ ngực gồm có:

• Thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARB) và thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE)
• Statin và các nhóm thuốc hạ mỡ máu khác
• Glucocorticoid
• Indomethacin
• Kháng thể làm suy giảm bạch cầu

Phẫu thuật

Trường hợp túi phình động mạch bị vỡ cần phải phẫu thuật khẩn cấp. Những trường hợp phình động mạch có nguy cơ vỡ cao cũng cần phẫu thuật để phòng ngừa.

Học viện Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hội Tim mạch học Hoa Kỳ (ACC) khuyến nghị phẫu thuật phòng ngừa khi tình trạng phình động mạch xảy ra ở động mạch chủ lên và túi phình có đường kính trên 5,5cm (2,17 inch) hoặc túi phình hình thành ở động mạch chủ xuống và có đường kính trên 6,0cm (2,4 inch).

Có ba loại phẫu thuật điều trị phình động mạch chủ ngực:

• Phẫu thuật mở: Bác sĩ rạch một đường ở ngực hoặc lưng của người bệnh để tiếp cận động mạch chủ. Loại phẫu thuật này có nguy cơ tử vong cao.
• Đặt stent graft động mạch chủ: Một ống lưới kim loại được đưa vào động mạch ở bẹn và dẫn đến vị trí có túi phình để củng cố động mạch chủ bị suy yếu. Quá trình này được thực hiện dưới hướng dẫn của hình ảnh X-quang.
• Đặt stent graft động mạch chủ phức tạp: Phương pháp này cũng tương tự như đặt stent graft động mạch chủ thông thường nhưng sử dụng ống lưới kim loại có lỗ để máu có thể chảy đến các động mạch phân nhánh từ động mạch chủ.

Tiên lượng của người bị phình động mạch chủ ngực

Trong một nghiên cứu lớn, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng tỷ lệ bị lóc tách động mạch chủ là 0,22 trên 100 người mỗi năm và lóc tách càng lớn thì rủi ro càng cao.

90% số ca vỡ túi phình động mạch chủ ngực bị tử vong và 22% trong số này tử vong trước khi đến bệnh viện.

Phát hiện và điều trị phình động mạch chủ ngực sớm trước khi vỡ túi phình sẽ cải thiện đáng kể tiên lượng của người bệnh.

Tỷ lệ sống sót sau 5 năm ở những người phẫu thuật trước khi túi phình bị vỡ là khoảng 85% nhưng ở những ca bệnh phẫu thuật khi túi phình đã vỡ thì tỷ lệ sống 5 năm chỉ là 37%.

Trong một nghiên cứu khác, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng những người đã trải qua phẫu thuật điều trị phình động mạch chủ lên khi túi phình chưa vỡ và sống sót sau giai đoạn hậu phẫu có tuổi thọ tương đương người không bị phình động mạch. Các nhà nghiên cứu đã báo cáo tỷ lệ sống sót sau phẫu thuật như sau:

Phòng ngừa phình động mạch chủ ngực

Phần lớn những người bị phình động mạch chủ ngực đều không có tiền sử gia đình bị tình trạng này. Điều đó có nghĩa là phình động mạch chủ ngực ít liên quan đến di truyền và thay đổi lối sống có thể làm giảm nguy cơ. Một số cách có thể giúp phòng ngừa phình động mạch là:

• Bỏ thuốc lá
• Kiểm soát huyết áp
• Ăn uống cân bằng, lành mạnh
• Giảm lượng chất béo chuyển hóa và thực phẩm chế biến sẵn trong chế độ ăn
• Khám sàng lọc nếu có tiền sử gia đình bị phình động mạch

Những nhóm đối tượng nên sàng lọc phình động mạch chủ ngực là:

• Người mắc các hội chứng di truyền liên quan đến phình động mạch chủ ngực, ví dụ như hội chứng Marfan
• Người có cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị phình động mạch chủ ngực, nhất là phình động mạch chủ ngực do van động mạch chủ hai lá

Tóm tắt bài viết

Phình động mạch chủ ngực là khi một phần động mạch chủ ở vùng ngực bị giãn và phình lên. Phình động mạch chủ ngực đa phần là do chấn thương hoặc huyết áp quá cao.

Phình động mạch chủ ngực chưa vỡ thường không có triệu chứng nhưng một khi vỡ thì nguy cơ tử vong sẽ rất cao. Do đó, phát hiện và điều trị sớm khi túi phình chưa vỡ là điều vô cùng quan trọng. Những người mắc hội chứng di truyền di truyền liên quan đến phình động mạch chủ ngực hoặc có tiền sử gia đình bị phình động mạch chủ ngực nên khám sàng lọc định kỳ.