Nhịp tim chậm: Nguyên nhân và cách điều trị

Nhịp tim là số lần tim đập trong 1 phút. Đó là chỉ số phản ánh hoạt động của tim. Nhịp tim khi nghỉ ngơi của hầu hết người lớn khỏe mạnh là từ 60 đến 100 lần mỗi phút.

Nhịp tim chậm có nghĩa là số lần tim đập trong một phút ít hơn so với bình thường. Mặc dù những người khỏe mạnh đôi khi cũng có thể có nhịp tim chậm nhưng nhịp tim chậm hơn bình thường có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe.

Nhịp tim chậm là gì?

Nhịp tim chậm là khi tim đập ít hơn 60 lần mỗi phút khi nghỉ ngơi.

Đôi khi, nhịp tim chậm là dấu hiệu của một trái tim rất khỏe mạnh. Ví dụ, các vận động viên thường có nhịp tim khi nghỉ ngơi thấp hơn bình thường vì tim của họ khỏe và không phải co bóp nhiều để bơm máu đi khắp cơ thể.

Nhịp tim cũng giảm khi chúng ta ngủ say. Trong khi ngủ, nhịp tim giảm xuống dưới 60 lần mỗi phút là điều bình thường.

Tuy nhiên, nhịp tim chậm cũng có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe.

Triệu chứng của nhịp tim chậm

Khi tim đập quá chậm, các cơ quan và mô trong cơ thể sẽ không được cung cấp đủ máu giàu oxy. Điều này khiến cho các quá trình và chức năng của cơ thể không thể diễn ra bình thường.

Nhiều người bị nhịp tim chậm không có bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào. Khi có, các triệu chứng thường là:

• Mệt mỏi, thiếu sức lực
• Hụt hơi
• Chóng mặt, choáng váng, xây xẩm
• Ngất xỉu
• Nhanh mệt khi hoạt động thể chất

Nếu bạn có các triệu chứng của nhịp tim chậm, hãy đi khám sớm để tìm ra nguyên nhân gây ra các triệu chứng.

Dấu hiệu của trường hợp khẩn cấp

Trong một số trường hợp, nhịp tim chậm là dấu hiệu của vấn đề nghiêm trọng cần cấp cứu. Trong những trường hợp này, nhịp tim chậm thường đi kèm các triệu chứng sau đây:

• Đau ngực
• Khó thở
• Da nhợt nhạt
• Da tím tái
• Nhìn mờ
• Khó tập trung
• Mất phương hướng
• Lú lẫn
• Xây xẩm, choáng váng
• Ngất xỉu

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào kể trên và nhịp tim thay đổi, hãy gọi cấp cứu hoặc nhờ người khác gọi cấp cứu ngay lập tức.

Nguyên nhân gây nhịp tim chậm

Nhịp tim chậm có thể xảy ra do tổn thương cơ tim. Khi cơ tim bị tổn thương, tín hiệu điện điều phối nhịp tim sẽ có sự thay đổi.

Một số nguyên nhân có thể dẫn đến nhịp tim chậm gồm có:

• Bệnh động mạch vành, tình trạng các động mạch cấp máu cho tim bị hẹp tắc
• Nhồi máu cơ tim, xảy ra khi dòng máu đến tim bị gián đoạn, khiến cho tế bào cơ tim bị chết
• Phẫu thuật tim
• Bệnh tim bẩm sinh, là những bất thường ở tim có từ khi sinh ra
• Viêm cơ tim, tình trạng cơ tim bị viêm do nhiễm trùng hoặc bệnh tự miễn
• Viêm màng ngoài tim, tình trạng viêm túi bao quanh tim
• Sốt thấp khớp, một biến chứng của bệnh viêm họng do liên cầu khuẩn, tình trạng này có thể dẫn đến các vấn đề về tim
• Trục trặc trong hệ thống điện của tim do nhiễm trùng hoặc viêm trước đó

Ngoài ra còn rất nhiều vấn đề khác cũng có thể dẫn đến nhịp tim chậm, chẳng hạn như:

• Mất cân bằng điện giải, cụ thể là sự mất cân bằng canxi hoặc kali
• Suy giáp, tình trạng tuyến giáp sản xuất quá ít hormone tuyến giáp
• Ngưng thở khi ngủ, tình trạng hơi thở gián đoạn nhiều lần trong khi ngủ

Nhịp tim chậm cũng có thể là do tác dụng phụ của thuốc, ví dụ như:

• Thuốc điều trị tăng huyết áp như thuốc chẹn beta và một số loại thuốc chẹn kênh canxi
• Một số loại thuốc chống rối loạn nhịp tim
• Thuốc giảm đau opioid

Nhịp chậm xoang

Nút xoang nhĩ (sinoatrial node) hay nút xoang là một cấu trúc nằm trong tâm nhĩ phải, có chức năng giống như máy tạo nhịp tự nhiên của tim. Nút xoang nhĩ khởi tạo các xung điện, các xung điện này truyền qua cơ tim và làm cho tim co bóp.

Tình trạng mà nút xoang phát ra các xung điện với tốc độ chậm hơn được gọi là nhịp chậm xoang.

Nhịp chậm xoang có thể xảy ra một cách tự nhiên do lão hóa nhưng cũng có thể là do các nguyên nhân gây nhịp tim chậm kể trên, gồm có:

• Tổn thương cơ tim do nhồi máu cơ tim, phẫu thuật tim, viêm cơ tim hoặc các nguyên nhân khác
• Bệnh tim bẩm sinh
• Các vấn đề sức khỏe như suy giáp hoặc ngưng thở khi ngủ
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Phương pháp chẩn đoán nhịp tim chậm

Để xác định nguyên nhân gây nhịp tim chậm, bác sĩ thường tiến hành các phương pháp chẩn đoán sau:

• Khai thác bệnh sử
• Khám lâm sàng, bao gồm đo các dấu hiệu sinh tồn như nhịp tim, huyết áp và nhịp thở
• Điện tâm đồ (EKG/ECG) – một phương pháp đo hoạt động điện trong tim

Tùy vào kết quả thăm khám bước đầu mà bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán khác như:

• Xét nghiệm máu để đo lượng đường trong máu, nồng độ chất điện giải và chức năng tuyến giáp
• Siêu âm tim: sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh tim
• Holter điện tâm đồ: đo hoạt động điện của tim trong khi người bệnh thực hiện các hoạt động hàng ngày
• Đo đa ký giấc ngủ để xác định xem người bệnh có bị ngưng thở khi ngủ hay không. Đây có thể là nguyên nhân góp phần gây ra nhịp tim chậm

Điều trị nhịp tim chậm

Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây nhịp tim chậm. Nhịp tim chậm nhẹ hoặc xảy ra không thường xuyên có thể không cần điều trị.

Nếu nhịp tim chậm là do tác dụng phụ của thuốc thì có thể khắc phục bằng cách giảm liều dùng thuốc hoặc đổi sang loại thuốc khác

Nếu nhịp tim chậm là do một vấn đề sức khỏe gây ra thì cần phải điều trị vấn đề đó để đưa nhịp tim về lại bình thường. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào bệnh lý gây nhịp tim chậm. Ví dụ, nếu nhịp tim chậm là do suy giáp thì cần điều trị bằng các loại thuốc như levothyroxine.

Người bệnh cũng có thể cần cấy máy tạo nhịp tim – một thiết bị nhỏ chạy bằng pin được cấy dưới da ở vùng ngực. Thiết bị sẽ phát ra xung điện nhẹ để giúp tim đập ở tốc độ và nhịp điệu đều đặn. Điều trị nhịp tim chậm là một trong những chỉ định chính của máy tạo nhịp tim.

Điều trị nhịp tim chậm bằng thuốc

Có một số loại thuốc được sử dụng để điều trị nhịp tim chậm. Những loại thuốc này thường được dùng khi nhịp tim chậm gây ra các triệu chứng cấp tính và không phải do các nguyên nhân có thể đảo ngược gây ra, chẳng hạn như tác dụng phụ của thuốc.

Các loại thuốc điều trị nhịp tim chậm có tác dụng làm tăng nhịp tim. Một số ví dụ về những loại thuốc này:

• Atropine (thường được dùng làm phương pháp điều trị bước đầu cho chứng nhịp tim chậm)
• dopamine
• epinephrine
• glycopyrrolate

Tất cả các loại thuốc này đều được truyền qua đường tĩnh mạch. Nếu đã dùng những loại thuốc này mà các triệu chứng cấp tính của nhịp tim chậm không cải thiện, người bệnh có thể cần đặt máy tạo nhịp tạm thời (qua da hoặc qua đường tĩnh mạch) để làm tăng nhịp tim.

Nhịp tim bình thường

Bạn hoàn toàn có thể tự đo nhịp tim của mình. Trước tiên, hãy đặt một ngón tay (không dùng ngón cái) lên động mạch quay ở phía ngoài của cổ tay. Sau đó đếm số lần mạch đập trong một phút.

Bạn cũng có thể đo nhịp tim ở những vị trí khác trên cơ thể như:

• trên cổ, dọc theo khí quản (động mạch cảnh)
• bên trong khuỷu tay (động mạch cánh tay)
• bên trong bẹn/đùi trên (động mạch đùi)
• trên mu bàn chân

Nhịp tim khi nghỉ ngơi của người lớn thường dao động trong khoảng 60 đến 100 lần mỗi phút. Nhịp tim khi nghỉ ngơi của vận động viên và những người đang dùng một số loại thuốc nhất định có thể thấp hơn bình thường. Nhịp tim bình thường khi nghỉ ngơi của trẻ em khác với người lớn:

• Trẻ 0 – 3 tháng tuổi : 85 đến 205 lần mỗi phút
• Trẻ 3 tháng đến 2 tuổi: 100 đến 190 lần mỗi phút
• Trẻ 2 đến 10 tuổi: 60 đến 140 lần mỗi phút
• Trẻ trên 10 tuổi: 60 đến 100 lần mỗi phút

Tóm tắt bài viết

Nhịp tim chậm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, bao gồm những vấn đề ảnh hưởng đến tín hiệu điện của tim. Khi tim đập chậm, các cơ quan trong cơ thể sẽ không nhận được đủ oxy để thực hiện các chức năng bình thường.

Nhiều người bị nhịp tim chậm không có bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào nhưng tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt và khó thở. Trong những trường hợp nghiêm trọng, nhịp tim chậm có thể gây đau ngực, lú lẫn và ngất xỉu.

Để đưa nhịp tim về lại bình thường thì trước tiên cần giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây nhịp tim chậm. Hãy đi khám nếu nhận thấy bất kỳ sự thay đổi nào về nhịp tim, đặc biệt là khi những thay đổi đó đi kèm các triệu chứng khác.