Nhịp tim nhanh trên thất: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Có nhiều loại nhịp tim nhanh trên thất, mỗi loại xảy ra ở một phần khác nhau của tim và có nguyên nhân khác nhau. Các triệu chứng của nhịp tim nhanh trên thất gồm tim đập nhanh, đau ngực, chóng mặt, choáng váng và mệt mỏi.

Các phương pháp chẩn đoán nhịp tim nhanh trên thất gồm điện tâm đồ và các thiết bị theo dõi nhịp tim khác. Có nhiều cách để điều trị nhịp tim nhanh trên thất, từ các biện pháp khắc phục tại nhà cho đến các thủ thuật giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây tình trạng này.

Nhịp tim nhanh trên thất là gì?

Nhịp nhanh trên thất (supraventricular tachycardia) thực chất là một nhóm rối loạn nhịp tim có đặc trưng là nhịp tim nhanh bất thường.

Cụm từ “trên thất” (supraventricular) có nghĩa là vấn đề xảy ra ở phía trên tâm thất (hai buồng dưới của tim). Hai buồng trên của tim là tâm nhĩ. Nhịp tim nhanh (tachycardia) là tim đập nhanh hơn bình thường.

Thông thường, tín hiệu điện điều khiển nhịp tim bắt nguồn từ nút xoang nhĩ nằm ở phần trên của tâm nhĩ phải. Sau đó, tín hiệu điện đi qua mạch máu của tim đến nút nhĩ thất nằm ở phần dưới của tâm nhĩ phải và xuống tâm thất để làm cho tâm thất bơm máu ra khỏi tim.

Trên đường đi, xung điện chạy qua phần còn lại của tim và khiến cơ tim co lại một cách đồng bộ.

Ở những người bị nhịp nhanh trên thất, tín hiệu điện đến từ một nơi khác của tim thay vì nút xoang nhĩ, thậm chí đôi khi đến từ nút nhĩ thất. Do tim đập nhanh hơn nhiều so với bình thường nên tâm thất không có thời gian chứa đủ máu để bơm đến phần còn lại của cơ thể.

Các loại nhịp tim nhanh trên thất

Có nhiều loại nhịp nhanh trên thất. Những loại phổ biến nhất là:

• Rung nhĩ: Đây là loại rối loạn nhịp tim phổ biến nhất. Rung nhĩ là tình trạng tâm nhĩ co bóp quá nhanh và không đồng bộ với tâm thất.
• Cuồng nhĩ: Tình trạng tâm nhĩ co bóp nhanh hơn tâm thất, có thể lên tới 300 lần/phút và dẫn đến nhịp mạch khoảng 150 lần/phút.
• Nhịp nhanh kịch phát trên thất (PSVT): Các đợt nhịp nhanh trên thất khởi phát và kết thúc đột ngột.
• Nhịp nhanh vòng vào lại nút nhĩ thất (AVNRT): Đây là loại nhịp nhanh trên thất phổ biến nhất. Nhịp nhanh vòng vào lại nút nhĩ thất xảy ra khi có thêm một đường dẫn truyền (vòng vào lại) gần nút nhĩ thất khiến tim đập quá sớm.
• Nhịp nhanh vòng vào lại nhĩ thất (AVRT): Đây là loại nhịp tim nhanh trên thất phổ biến thứ hai, xảy ra khi hình thành sự kết nối thứ hai giữa buồng trên và buồng dưới của tim. Điều này khiến cho các xung điện di chuyển theo một vòng nhanh hơn so với bình thường.
• Nhịp nhanh nhĩ: Tâm nhĩ co bóp quá nhanh do tín hiệu điện bắt nguồn từ một vị trí khác không phải nút xoang nhĩ.
• Nhịp nhanh nhĩ đa ổ: Thường xảy ra ở người lớn tuổi có vấn đề về hô hấp. Các tín hiệu điện đến từ các vùng khác nhau của tim, khiến tâm nhĩ co bóp quá nhanh.

Nguyên nhân gây nhịp tim nhanh trên thất

Nhịp tim nhanh trên thất xảy ra do hệ thống điện của tim hoạt động không bình thường. Đôi khi, cơn nhịp nhanh trên thất xảy ra sau khi tập thể dục cường độ cao, sau một thời gian bị stress hoặc sử dụng chất kích thích.

Ở một số người, đường dẫn truyền phụ trong tim có từ khi sinh ra (bẩm sinh) và dẫn đến hoạt động điện bất thường. Đường dẫn truyền phụ cũng có thể hình thành do rối loạn điện giải hoặc chức năng tuyến giáp bất thường. Cũng có nhiều trường hợp nhịp tim nhanh trên thất không xác định được nguyên nhân. Tuy nhiên, rất nhiều người mắc nhịp tim nhanh trên thất có các vấn đề sức khỏe khác hoặc thói quen sống ảnh hưởng đến chức năng tim, chẳng hạn như:

• Bệnh tim mạch
• Suy tim
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
• Tiêu thụ quá nhiều caffeine, rượu hoặc các chất gây hại cho tim khác
• Hút thuốc
• Sử dụng ma túy (đặc biệt là các chất kích thích thần kinh trung ương và methamphetamine)
• Bệnh tuyến giáp
• Sử dụng một số loại thuốc, gồm có thuốc kháng histamin, thuốc trị nghẹt mũi và các loại thuốc trị cảm lạnh hoặc hen suyễn khác

Triệu chứng của nhịp tim nhanh trên thất

Triệu chứng thường gặp nhất của nhịp tim nhanh trên thất là đánh trống ngực – tình trạng mà người bệnh cảm nhận được tim đập nhanh và mạnh trong lồng ngực.

Các triệu chứng khác còn có:

• Chóng mặt
• Đổ mồ hôi
• Nhanh mệt khi hoạt động thể chất

Theo một nghiên cứu vào năm 2013, lo âu và hoảng loạn cũng là những vấn đề phổ biến ở người mắc nhịp tim nhanh trên thất. Các cơn nhịp nhanh trên thất xảy ra đột ngột có thể phá hỏng các kế hoạch và làm gián đoạn sự kiện, điều này khiến cho người bệnh thường xuyên trong trạng thái lo lắng, căng thẳng.

Dấu hiệu khẩn cấp

Hãy gọi cấp cứu hoặc nhờ người đưa đến bệnh viện ngay lập tức nếu cơn nhịp nhanh trên thất đi kèm các triệu chứng sau đây:

• Đau ngực
• Khó thở
• Ngất xỉu

Phương pháp chẩn đoán nhịp tim nhanh trên thất

Các đợt nhịp tim nhanh trên thất thường khởi phát đột ngột, kết thúc nhanh chóng và không thể đoán trước. Đó là lý do tại sao rất khó ghi lại nhịp tim bất thường ở những người mắc tình trạng này.

Một nghiên cứu vào năm 2020 cho thấy điện tâm đồ 12 chuyển đạo (ECG) là công cụ rất quan trọng trong chẩn đoán nhịp tim nhanh trên thất và xác định phương pháp điều trị ngắn hạn lẫn lâu dài.

Lý do là vì các kiểu nhịp tim của người bị nhịp nhanh trên thất có thể biểu hiện rõ trên kết quả ECG. Ví dụ, rung nhĩ có kiểu nhịp tim khác với các loại kiểu nhịp tim khác. ECG giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác.

Nếu nhịp tim nhanh không xảy ra trong quá trình đo điện tâm đồ, người bệnh có thể sẽ phải đeo thiết bị theo dõi nhịp tim trong 24 giờ hoặc lâu hơn, chẳng hạn như máy Holter hoặc máy ghi biến cố. Người bệnh cũng có thể cần làm xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ chất điện giải và các dấu hiệu nhiễm trùng.

Phương pháp điều trị nhịp tim nhanh trên thất

Những trường hợp nhịp tim nhanh trên thất nhẹ có thể không cần điều trị nhưng việc điều trị là cần thiết khi các cơn nhịp nhanh trên thất xảy ra thường xuyên hoặc làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày. Các phương pháp điều trị gồm có biện pháp khắc phục tại nhà, dùng thuốc và các thủ thuật tim.

Biện pháp khắc phục tại nhà

Khi cảm thấy tim bắt đầu đập nhanh, người bệnh có thể thực hiện nghiệm pháp Valsalva để kích thích dây thần kinh phế vị nhằm kiểm soát nhịp tim và các chức năng quan trọng khác.

Có nhiều cách thực hiện nghiệm pháp Valsalva:

• Bóp mũi và ngậm miệng trong khi cố gắng thở ra trong 20 giây. Áp suất gia tăng trong đầu sẽ làm thay đổi về huyết áp. Điều này có thể đưa nhịp tim trở lại bình thường.
• Ho khan.
• Nín thở và rặn giống như đang đi đại tiện.
• Ngâm mặt vào nước đá lạnh.

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện nghiệm pháp Valsalva.

Thay đổi lối sống

Một số thay đổi lối sống có thể giúp kiểm soát tình trạng rối loạn nhịp tim:

• Hạn chế hoặc kiêng caffeine hoàn toàn.
• Hạn chế hoặc không uống rượu bia.
• Bỏ thuốc lá nếu hút.
• Tập thể dục thường xuyên (nên tập cùng người khác để đề phòng trường hợp nhịp tim tăng nhanh trong khi tập).
• Cố gắng ngủ đủ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày
• Điều trị chứng ngưng thở khi ngủ nếu mắc.

Dùng thuốc

Người bệnh có thể cần dùng thuốc để làm giảm nhịp tim nếu các cơn nhịp tim nhanh trên thất xảy ra thường xuyên và kéo dài hoặc nếu tình trạng gây ra các triệu chứng như:

• Chóng mặt
• Đau ngực
• Hụt hơi
• Tụt huyết áp

Một báo cáo năm 2016 đăng trên tạp chí JAMA Cardiology cho thấy adenosine – một loại thuốc chống rối loạn nhịp tim – có thể dùng cho hầu hết các loại nhịp nhanh trên thất phổ biến. Báo cáo này còn nêu ra một số loại thuốc khác cũng có thể dùng để điều trị nhịp tim nhanh trên thất:

• diltiazem
• verapamil
• metoprolol

Hầu hết các loại thuốc được liệt kê đều được dùng qua đường tĩnh mạch.

Đốt điện tim

Đối với những trường hợp bị nhịp tim nhanh trên thất tái phát, bao gồm cả trẻ em, đốt điện tim là một giải pháp an toàn và hiệu quả. Theo một nghiên cứu vào năm 2015, thủ thuật này có thể được thực hiện cho cả những người đang dùng thuốc điều trị nhịp tim nhanh trên thất và những người không dùng thuốc.

Thủ thuật đốt điện tim sử dụng sóng cao tần hoặc nhiệt độ lạnh để phá hủy các tế bào gây nhịp tim bất thường. Phương pháp này còn được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong điều trị các bệnh tim bẩm sinh phức tạp.

Nhịp nhanh trên thất và nhịp nhanh thất

Nhịp nhanh trên thất và nhịp nhanh thất (ventricular tachycardia) là hai loại rối loạn nhịp tim khác nhau.

Điểm khác biệt chính là nhịp nhanh trên thất bắt đầu ở phía trên tâm thất trong khi nhịp nhanh thất bắt đầu ở tâm thất.

Ngoài ra, nhịp nhanh thất gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và có thể đe dọa tính mạng vì bắt nguồn từ các buồng bơm máu chính của tim.

Nhịp nhanh trên thất và nhịp nhanh xoang

Nhịp nhanh xoang (sinus tachycardia) bắt nguồn từ nút xoang và thường có triệu chứng nhẹ hơn nhịp nhanh trên thất. Nhịp nhanh xoang thực ra không được coi là rối loạn nhịp tim. Đây là một hiện tượng sinh lý bình thường.

Ở nhịp nhanh xoang, nhịp tim thường dao động trong khoảng từ 100 đến 150 lần/phút trong khi nhịp tim khi xảy ra cơn nhịp nhanh trên thất thường là từ 151 đến 250 lần/phút.