Nhịp chậm xoang có nguy hiểm không?

Thế nào là nhịp tim chậm?

Nhịp tim chậm là khi tim đập chậm hơn bình thường. Nhịp tim khi nghỉ ngơi bình thường là từ 60 đến 100 lần mỗi phút. Khi tim đập dưới 60 lần mỗi phút thì được coi là nhịp tim chậm.

Mặc dù nhịp tim chậm phổ biến nhất ở người lớn tuổi nhưng bất kỳ ai cũng có thể mắc phải và có thể xảy ra cùng với các vấn đề khác, bao gồm cả loạn nhịp xoang.

Vậy nhịp chậm xoang có nguy hiểm không? Nguyên nhân nào gây ra tình trạng này?

Nhịp chậm xoang là gì?

Nhịp chậm xoang là một dạng nhịp tim chậm, có nguồn gốc từ nút xoang của tim.

Nút xoang là một cụm tế bào chuyên biệt nằm ở tâm nhĩ phải (buồng trên bên phải của tim), có chức năng tạo ra xung điện điều khiển sự co bóp của tim. Nút xoang có vai trò giống như máy tạo nhịp tim tự nhiên.

Nhịp chậm xoang có nghiêm trọng không?

Nhịp chậm xoang không phải lúc nào cũng chỉ ra vấn đề về sức khỏe. Ở một số người, mặc dù tim đập chậm hơn nhưng vẫn bơm máu hiệu quả. Ví dụ, nhịp chậm xoang là điều bình thường là ở người trẻ tuổi khỏe mạnh và vận động viên các môn thể thao sức bền.

Nhịp chậm xoang cũng có thể xảy ra trong khi ngủ, đặc biệt là khi ngủ sâu. Mặc dù nhịp chậm xoang có thể xảy ra với bất kỳ ai nhưng hiện tượng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi.

Nhịp chậm xoang có thể xảy ra cùng với loạn nhịp xoang. Loạn nhịp xoang là tình trạng mà khoảng cách giữa các nhịp xoang không đều. Ví dụ, ở người bị loạn nhịp xoang, khoảng cách giữa các nhịp tim có thể thay đổi khi hít vào và thở ra.

Cả nhịp chậm xoang và loạn nhịp xoang đều có thể xảy ra trong khi ngủ. Nhịp chậm xoang có thể là dấu hiệu của một trái tim khỏe mạnh nhưng cũng có thể là dấu hiệu cho thấy hệ thống điện trong tim đang bị trục trặc. Ví dụ, ở người lớn tuổi, nút xoang có thể bị giảm chức năng, tạo ra xung điện không chính xác hoặc không đủ nhanh.

Nhịp chậm xoang có thể gây ra vấn đề nếu tim không bơm máu hiệu quả đến các bộ phận còn lại của cơ thể. Một số biến chứng có thể xảy ra gồm có:

• Thường xuyên ngất xỉu
• Suy tim
• Ngừng tim đột ngột

Triệu chứng của nhịp chậm xoang

Nhiều người bị nhịp chậm xoang không có bất kỳ triệu chứng nào khác ngoài tim đập chậm.

Nhưng nếu tim không bơm đủ máu đến các cơ quan trong cơ thể, người bị nhịp chậm xoang sẽ gặp phải các triệu chứng như:

• Chóng mặt hoặc choáng váng
• Nhanh mệt khi hoạt động thể chất
• Mệt mỏi
• Hụt hơi
• Đau ngực
• Lú lẫn, trí nhớ kém
• Ngất xỉu

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây nhịp chậm xoang

Nhịp chậm xoang là khi nút xoang tạo ra nhịp tim dưới 60 lần/phút. Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân. Các nguyên nhân chính gây nhịp chậm xoang gồm có:

• Tổn thương tim do các nguyên nhân như lão hóa, phẫu thuật tim, bệnh tim và nhồi máu cơ tim
• Một bệnh bẩm sinh
• Các bệnh gây viêm xung quanh tim, chẳng hạn như viêm màng ngoài tim và viêm cơ tim
• Mất cân bằng điện giải, đặc biệt là kali, magie hoặc canxi
• Các bệnh lý khác, chẳng hạn như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và suy giáp
• Các bệnh nhiễm trùng như bệnh lyme hoặc các biến chứng do nhiễm trùng như sốt thấp khớp
• Một số loại thuốc, gồm có thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi và thuốc lithium
• Hội chứng suy nút xoang hoặc rối loạn chức năng nút xoang, xảy ra khi hệ thống điện của tim bị lão hóa

Vì nhịp tim chậm có thể xảy ra do tổn thương tim nên các yếu tố gây bệnh tim cũng có thể làm tăng nguy cơ nhịp chậm xoang, ví dụ như:

• Tuổi cao
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tim
• Hút thuốc
• Tăng huyết áp
• Cholesterol trong máu cao
• Béo phì
• Bệnh tiểu đường

Phương pháp chẩn đoán nhịp chậm xoang

Để chẩn đoán nhịp chậm xoang, trước tiên bác sĩ sẽ khám lâm sàng, gồm có các bước như:

• Nghe tim
• Đo nhịp tim
• Đo huyết áp

Bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử của người bệnh, hỏi về các triệu chứng, những loại thuốc mà người bệnh đang dùng và xem người bệnh có vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nào hay không.

Tiếp theo, bác sĩ sĩ sẽ đo điện tim (điện tâm đồ). Phương pháp này đo tín hiệu điện đi qua tim thông qua các cảm biến nhỏ được gắn trên ngực người bệnh. Kết quả sẽ được biểu hiện dưới dạng đồ thị.

Nếu nhịp tim chậm không xảy ra trong quá trình đo điện tâm đồ tại bệnh viện, người bệnh sẽ phải đeo máy đo điện tâm đồ lưu động khi về nhà để ghi lại hoạt động của tim. Người bệnh có thể cần đeo thiết bị này trong 24 – 48 giờ hoặc lâu hơn.

Các phương pháp chẩn đoán khác cũng thường được thực hiện còn có:

• Nghiệm pháp gắng sức (stress test): theo dõi nhịp tim trong khi người bệnh vận động, thường là đi bộ trên thảm lăn hoặc đạp xe tại chỗ. Phương pháp này giúp đánh giá sự thay đổi nhịp tim khi hoạt động thể chất.
• Xét nghiệm máu để xem tình trạng nhịp tim chậm có phải do mất cân bằng điện giải, nhiễm trùng hoặc các bệnh lý như suy giáp gây ra hay không.
• Đo đa ký giấc ngủ để kiểm tra xem nhịp tim chậm có phải do các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ gây ra hay không.
• Xét nghiệm độc chất để xem trong máu có các hóa chất làm giảm nhịp tim hay không.
• Xét nghiệm troponin: đo nồng độ troponin trong máu, đây là một loại protein có trong cơ tim và chỉ ra tình trạng tổn thương tim.
• Siêu âm tim qua thành ngực: đánh giá cấu trúc và chức năng tim.

Đôi khi cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán nhịp chậm xoang, gồm có chụp X-quang ngực, xét nghiệm nước tiểu và xét nghiệm sinh học phân tử nhằm kiểm tra xem có sự hiện diện của virus hay không.

Đa phần không cần thiết phải thực hiện tất cả những phương pháp chẩn đoán này. Dựa trên kết quả khám lâm sàng và bệnh sử, bác sĩ sẽ xác định những phương pháp cần thực hiện.

Điều trị nhịp chậm xoang

Nếu nhịp chậm xoang không gây triệu chứng thì không cần điều trị.

Nếu nhịp chậm xoang gây triệu chứng hoặc cần điều trị thì phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng này. Một số phương pháp điều trị nhịp chậm xoang là:

• Điều trị bệnh lý gây nhịp chậm xoang, chẳng hạn như bệnh tuyến giáp, ngưng thở khi ngủ hoặc nhiễm trùng.
• Điều chỉnh thuốc: Nếu nhịp chậm xoang là do một loại thuốc đang dùng gây ra thì cần điều chỉnh liều dùng hoặc ngừng thuốc.
• Cấy máy tạo nhịp tim: Những trường hợp nhịp chậm xoang xảy ra thường xuyên hoặc nghiêm trọng có thể cần máy tạo nhịp tim. Máy tạo nhịp tim là một thiết bị nhỏ chạy bằng pin được cấy dưới da ở ngực. Máy sẽ phát ra xung điện để duy trì nhịp tim đều đặn.

Ngoài ra, người bị nhịp chậm xoang có thể cần thực hiện một số thay đổi lối sống, ví dụ như:

• Chế độ ăn tốt cho tim mạch với nhiều rau củ, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo, muối và đường
• Tăng cường hoạt động thể chất và tập thể dục thường xuyên
• Duy trì cân nặng hợp lý
• Kiểm soát các vấn đề sức khỏe có thể dẫn đến bệnh tim, chẳng hạn như tăng huyết áp hay cholesterol máu cao
• Khám sức khỏe định kỳ và đi khám khi xuất hiện triệu chứng mới hoặc các triệu chứng trước đây đột nhiên tăng nặng

Thời gian hồi phục

Thông thường, người bệnh sẽ bắt đầu cảm thấy khỏe hơn ngay sau khi bắt đầu điều trị nhịp chậm xoang hoặc giải quyết bệnh lý gây nhịp chậm xoang.

Trong trường hợp cần cấy máy tạo nhịp tim, quá trình phục hồi sau ca phẫu thuật có thể mất vài tuần. Trong thời gian này, người bệnh cần tránh nâng vật nặng, hoạt động gắng sức, đè lên vùng cấy máy tạo nhịp tim và mặc quần áo cọ xát vào vết mổ.

Tốc độ hồi phục sức khỏe khi điều trị nhịp chậm xoang sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như:

• Nguyên nhân gây nhịp chậm xoang
• Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng
• Tình trạng sức khỏe tổng thể

Phòng ngừa nhịp chậm xoang

Không thể phòng ngừa được nhịp chậm xoang nhưng có một số cách để giảm thiểu nguy cơ, ngăn ngừa biến chứng khi mắc tình trạng này và giữ cho tim khỏe mạnh:

• Không sử dụng thuốc lá, bao gồm cả thuốc lá truyền thống và thuốc lá điện tử
• Hoạt động thể chất thường xuyên
• Giảm cân nếu thừa cân và duy trì cân nặng hợp lý
• Duy trì chế độ ăn uống tốt cho tim mạch với nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và nguồn protein ít chất béo
• Kiểm soát huyết áp và mức cholesterol

Tiên lượng của người bị nhịp chậm xoang

Nhiều người bị nhịp chậm xoang không có bất cứ triệu chứng nào và không cần điều trị.

Trong những trường hợp có triệu chứng, việc phát hiện và điều trị sớm có thể cải thiện đáng kể tiên lượng.

Điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống và kiểm soát các bệnh lý đang mắc sẽ giúp ngăn ngừa tổn thương tim và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Tóm tắt bài viết

Nhịp chậm xoang là một dạng nhịp tim chậm, xảy ra khi nút xoang tạo ra nhịp tim dưới 60 lần một phút. Ở một số người, chẳng hạn như người trẻ tuổi khỏe mạnh và vận động viên, nhịp chậm xoang là dấu hiệu cho thấy sức khỏe tim mạch bình thường. Nhịp chậm xoang cũng có thể xảy ra trong khi ngủ sâu. Nhiều người thậm chí còn không biết mình bị nhịp chậm xoang. Nhưng đôi khi, nhịp chậm xoang xảy ra do vấn đề về sức khỏe, chẳng hạn như bệnh tim, nhiễm trùng, các bệnh lý khác, mất cân bằng điện giải và do tác dụng phụ của thuốc. Nhịp chậm xoang có thể gây ra các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi và ngất xỉu. Hãy đi khám khi gặp các triệu chứng này để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị thích hợp.