Mối liên hệ giữa tải lượng virus và nguy cơ lây truyền HIV

Tải lượng virus là gì?

Tải lượng virus HIV là nồng độ HIV trong máu. Ở những người âm tính với HIV thì tải lượng virus bằng 0. Khi một người có kết quả xét nghiệm dương tính với HIV, bác sĩ sẽ làm xét nghiệm đo tải lượng virus để theo dõi tình trạng bệnh.

Tải lượng virus cho biết mức độ hoạt động của HIV trong cơ thể. Nếu tải lượng virus ở mức cao trong thời gian dài thì số lượng tế bào CD4 sẽ ở mức thấp. Tế bào CD4 (một loại tế bào T) có vai trò kích hoạt đáp ứng miễn dịch. HIV tấn công và phá hủy các tế bào CD4, khiến cho cơ thể không thể tiêu diệt virus.

Tải lượng virus thấp hoặc không thể phát hiện được cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động tích cực để kiểm soát tình trạng bệnh. Việc biết tải lượng virus sẽ giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp.

Xét nghiệm đo tải lượng virus

Xét nghiệm máu đo tải lượng virus lần đầu tiên thường được thực hiện ngay sau khi có kết quả chẩn đoán dương tính với HIV.

Xét nghiệm này cũng được thực hiện trước và sau khi đổi thuốc. Bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hành xét nghiệm theo dõi định kỳ để xem tải lượng virus có thay đổi theo thời gian hay không.

Số lượng virus ngày càng tăng có nghĩa là tình trạng bệnh đang diễn biến xấu đi và cần phải \ đổi sang loại thuốc khác. Tải lượng virus có xu hướng giảm là một dấu hiệu tốt.

Tải lượng virus không phát hiện được là gì?

HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) để kiểm soát lượng virus trong cơ thể. Ở nhiều người, thuốc ARV có thể làm giảm đáng kể tải lượng virus và nếu tuân thủ đúng phác đồ thì còn có thể giảm xuống mức không thể phát hiện được.

Tải lượng virus được coi là không thể phát hiện nếu xét nghiệm không thể định lượng các hạt HIV trong 1ml máu. Khi tải lượng virus không phát hiện được thì có nghĩa là thuốc đang có hiệu quả.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), một người có tải lượng virus không thể phát hiện được sẽ không còn khả năng lây truyền HIV qua đường tình dục. Vào năm 2016, tổ chức Prevention Access Campaign đã phát động chiến dịch U = U (Undetectable = Untransmittable) hay dịch sang tiếng Việt là K = K (Không thể phát hiện = Không thể lây truyền).

Tuy nhiên, không thể phát hiện không có nghĩa là virus đã biến mất khỏi cơ thể hay một người không còn nhiễm HIV nữa. Điều này chỉ đơn giản có nghĩa là tải lượng virus ở mức quá thấp nên xét nghiệm không thể xác định được.

Những người dương tính với HIV cần tiếp tục dùng thuốc kháng virus để duy trì sức khỏe và giữ cho tải lượng virus ở mức không phát hiện được.

Tải lượng virus tăng đột biến

Các nghiên cứu cho thấy có thể tải lượng HIV có thể tăng đột biến tạm thời, hay còn được gọi là hiện tượng tăng tải lượng virus thoáng qua (blip). Những đợt tăng đột biến này có thể xảy ra ở cả những người đã có tải lượng virus không phát hiện được trong một thời gian dài.

Sự tăng tải lượng virus có thể xảy ra giữa các lần xét nghiệm và nhiều khi không biểu hiện triệu chứng.

Tải lượng virus trong máu, dịch sinh dục và sữa mẹ thường tương đương nhau.

Tải lượng virus và nguy cơ lây truyền HIV

Tải lượng virus thấp có nghĩa là một người ít có khả năng lây truyền HIV sang người khác. Nhưng điều quan trọng cần lưu ý là xét nghiệm máu đo tải lượng virus chỉ xác định nồng độ HIV trong máu. Tải lượng virus không phát hiện được không có nghĩa là không có HIV trong cơ thể.

Những người nhiễm HIV vẫn cần thực hiện biện pháp phòng ngừa để giảm tối đa nguy cơ lây truyền HIV và các bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục khác.

Sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ tình dục là một biện pháp hiệu quả để phòng ngừa các bệnh lây qua đường tình dục.

Người nhiễm HIV cũng có thể lây truyền virus qua các con đường khác, ví dụ như dùng chung bơm kim tiêm. Do đó, không bao giờ được dùng chung bơm kim tiêm với người khác.

Những người dương tính với HIV nên chia sẻ trung thực với bạn tình của mình để người đó cũng đi xét nghiệm và cả hai cùng có ý thức ngăn ngừa sự lây truyền bệnh.

Khi tải lượng virus ở mức không phát hiện được thì khả năng lây truyền HIV là bằng 0. Điều này có đúng không?

Dựa trên kết quả của 3 nghiên cứu chất lượng cao, CDC đã đưa ra kết luận rằng nguy cơ lây truyền HIV từ những người đang điều trị đều đặn bằng thuốc ARV và ức chế virus thành công (hay tải lượng không phát hiện được) là 0%. Như vậy là sẽ không còn nguy cơ lây truyền bệnh khi có tải lượng virus không phát hiện được. Mặc dù mỗi nghiên cứu có định nghĩa khác nhau về “tải lượng virus không phát hiện được” nhưng cả 3 đều có dưới 200 bản sao virus trong mỗi ml máu.

Tải lượng virus trong thai kỳ

Dùng thuốc kháng virus trong thời gian mang thai và sinh nở có thể làm giảm đáng kể nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con. Mục tiêu là phải đạt được tải lượng virus không phát hiện được trong suốt thai kỳ.

Thuốc ARV an toàn cho phụ nữ mang thai nhưng vẫn nên nói chuyện với bác sĩ để được hướng dẫn phác đồ điều trị cụ thể.

Ở những phụ nữ bị nhiễm HIV và đang dùng thuốc ARV thì việc mang thai có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể xử lý thuốc. Vì thế nên có thể sẽ cần điều chỉnh lại phác đồ.

Tải lượng virus cộng đồng

Tải lượng virus của những người dương tính với HIV trong một nhóm cụ thể được gọi là tải lượng virus cộng đồng (community viral load - CVL). Tải lượng virus cộng đồng cao sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh đối với những người âm tính với HIV trong nhóm đó.

Tải lượng virus cộng đồng là một công cụ giúp xác định phương pháp điều trị HIV phù hợp và còn hữu ích trong việc tìm hiểu xem tải lượng virus thấp có ảnh hưởng như thế nào đến tỷ lệ lây truyền HIV trong các nhóm người cụ thể.

Tóm tắt bài viết

Tải lượng virus không phát hiện được làm giảm đáng kể nguy cơ lây truyền HIV khi quan hệ tình dục và khi sử dụng chung bơm kim tiêm.

Ở những phụ nữ mang thai bị nhiễm HIV, việc đạt được tải lượng virus không phát hiện được sẽ làm giảm nguy cơ lây HIV từ mẹ sang con.

Nhìn chung, điều trị sớm và tuân thủ tốt phác đồ sẽ giúp làm giảm tải lượng virus trong máu ở người dương tính với HIV. Bên cạnh lợi ích giảm nguy cơ lây truyền bệnh sang những người xung quanh, điều này còn giúp người nhiễm HIV sống lâu hơn và khỏe mạnh hơn.