Retrovirus là gì? Có gì khác với virus?

Virus là gì?

Virus là những vi sinh vật cực nhỏ có thể lây nhiễm vào các tế bào trong cơ thể và sử dụng các thành phần cấu tạo của tế bào để tự sao chép và nhân lên.

Virus được phân loại dựa trên một số yếu tố, ví dụ như:

• Loại vật liệu di truyền mà chúng sử dụng (DNA hay RNA)
• Phương pháp chúng sử dụng để nhân lên trong tế bào
• Hình dạng hoặc đặc điểm cấu tạo của chúng

Retrovirus là một loại virus trong họ Retroviridae. Chúng sử dụng RNA làm vật liệu di truyền và được đặt tên theo một loại enzyme đặc biệt, đóng vai trò quan trọng trong vòng đời của chúng, đó là reverse transcriptase (có nghĩa là enzyme phiên mã ngược).

Retrovirus và các loại virus khác

Có khá nhiều điểm khác biệt giữa retrovirus và các loại virus khác nhưng nhìn chung, điểm khác biệt chính là cách mà chúng sao chép trong tế bào chủ.

Dưới đây là các bước trong vòng đời của HIV hay virus gây suy giảm miễn dịch ở người (human immunodeficiency virus) – một loại retrovirus:

1. Liên kết: virus bám vào thụ thể trên bề mặt của tế bào chủ. Trong trường hợp nhiễm HIV, thụ thể này nằm trên bề mặt của các tế bào T-CD4 – một loại tế bào lympho.
2. Xâm nhập: lớp vỏ bao quanh HIV hợp nhất với màng của tế bào chủ, cho phép virus xâm nhập vào tế bào.
3. Phiên mã ngược: HIV sử dụng enzyme phiên mã ngược (reverse transcriptase) để biến vật liệu di truyền RNA của chính nó thành DNA. Điều này làm cho virus tương thích với vật liệu di truyền của tế bào chủ và đây là điều rất quan trọng cho bước tiếp theo trong vòng đời.
4. Tích hợp bộ gen: DNA mới của virus sẽ di chuyển đến trung tâm điều khiển của tế bào, được gọi là nhân tế bào. Tại đây, HIV sử dụng một loại enzyme đặc biệt có tên là integrase để đưa DNA của nó vào DNA của tế bào chủ.
5. Sao chép: sau khi đưa DNA vào bộ gen của tế bào chủ, HIV sử dụng bộ máy của tế bào để tạo ra các thành phần cấu tạo virus mới, chẳng hạn như RNA virus và các protein của virus.
6. Lắp ráp: các thành phần cấu tạo virus mới được tạo ra kết hợp lại với nhau ở gần bề mặt tế bào và bắt đầu hình thành các hạt HIV mới.
7. Giải phóng: các hạt HIV mới trồi ra khỏi bề mặt của tế bào chủ, tạo thành hạt HIV trưởng thành với sự trợ giúp của một loại enzyme virus khác có tên là protease. Khi đã ra khỏi tế bào chủ, các hạt HIV mới này sẽ tiếp tục lây nhiễm sang các tế bào T-CD4 khác.

Điểm khác biệt giữa retrovirus và các loại virus khác nằm ở bước phiên mã ngược và tích hợp bộ gen.

Các retrovirus ở người

Có 3 loại retrovirus ảnh hưởng đến con người:

HIV

HIV (human immunodeficiency virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, lây truyền qua các chất dịch cơ thể là máu, tinh dịch, dịch âm đạo, dịch hậu môn và sữa mẹ. Ba con đường lây truyền HIV chủ yếu là quan hệ tình dục, dùng chung bơm kim tiêm và lây từ mẹ sang con (khi mang thai, trong quá trình sinh nở và cho con bú).

Sau khi vào cơ thể, HIV tấn công và phá hủy các tế bào T-CD4 – các tế bào có vai trò quan trọng đối với hệ miễn dịch vì giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Do đó, HIV khiến hệ miễn dịch ngày càng yếu đi.

Nếu tình trạng nhiễm HIV không được điều trị bằng thuốc kháng virus (thuốc ARV) thì dần dần sẽ tiến triển sang giai đoạn cuối hay AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải). Ở giai đoạn này, hệ miễn dịch đã bị suy yếu nghiêm trọng nên người nhiễm HIV sẽ rất dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư, dẫn đến tử vong.

Human T-cell lymphotropic virus (HTLV) type 1 và 2

HTLV-1 và HTLV-2 là những retrovirus có liên quan chặt chẽ đến nhau.

HTLV-1 chủ yếu được tìm thấy ở Nhật Bản, Caribe và một số khu vực ở Châu Phi. Virus này lây truyền từ mẹ sang con, qua quan hệ tình dục, truyền máu và dùng chung bơm kim tiêm.

HTLV-1 gây ra bệnh bạch cầu cấp dòng lympho T. Virus này còn là nguyên nhân gây ra một dạng rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến tủy sống có tên là bệnh tủy sống do HTLV-1.

HTLV-2 ít phổ biến hơn HTLV-1, chủ yếu được tìm thấy ở Bắc, Trung và Nam Mỹ. Virus này cũng lây truyền qua các con đường tương tự như HLTV-1 và là nguyên nhân gây bệnh thoái hóa thần kinh cũng như là một số bệnh ung thư máu.

Điều trị nhiễm retrovirus

Hiện tại chưa có phương pháp chữa trị khỏi nhiễm retrovirus. Một khi bị nhiễm thì retrovirus sẽ tồn tại trong cơ thể suốt đời nhưng có các loại thuốc để kiểm soát tình trạng bệnh.

Điều trị nhiễm HIV

Người nhiễm HIV cần điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (thuốc ARV).

Những loại thuốc này ngăn chặn sự phát triển của HIV trong cơ thể, cải thiện hệ miễn dịch và giúp giảm tải lượng virus xuống mức không thể phát hiện được. Tải lượng virus là lượng HIV có trong máu. Tải lượng virus không thể phát hiện được xác định là dưới 200 bản sao HIV trong một ml máu. Lúc này, người nhiễm HIV sẽ không còn lây truyền virus sang người khác.

Những người nhiễm HIV sẽ cần dùng kết hợp nhiều loại thuốc ARV khác nhau. Mỗi loại thuốc nhắm đến một cơ chế hoạt động của virus nhưng mục đích chung là ngăn cản sự nhân lên của HIV bằng cách can thiệp vào quá trình tự sao chép của chúng. Điều quan trọng là phải dùng đủ các loại thuốc được kê vì virus rất dễ đột biến và phát triển khả năng kháng thuốc. Lúc này, thuốc sẽ không còn hiệu quả và việc điều trị sau đó sẽ trở nên khó khăn hơn.

Vì hiện tại chưa có cách chữa khỏi HIV nên những người bị nhiễm virus này sẽ phải dùng thuốc điều trị suốt đời. Nếu điều trị sớm và tuân thủ đúng phác đồ thì người nhiễm HIV vẫn có thể sống khỏe mạnh bình thường.

Điều trị nhiễm HTLV-1 và HTLV-2

Phương pháp điều trị bệnh bạch cầu cấp dòng lympho T do HTLV-1 thường là hóa trị liệu hoặc cấy ghép tế bào gốc tạo máu.

Ngoài ra cũng có thể sử dụng kết hợp interferon và zidovudine. Cả hai loại thuốc này đều có tác dụng ngăn chặn retrovirus tấn công các tế bào mới và tự sao chép.

Tóm tắt bài viết

Retrovirus là một loại virus sử dụng enzyme phiên mã ngược (reverse transcriptase) để biến RNA của chúng thành DNA. DNA này sau đó sẽ tích hợp vào DNA của tế bào chủ mà retrovirus xâm chiếm. Sau khi tích hợp, retrovirus sử dụng các thành phần cấu tạo của tế bào để sao chép và nhân lên.