Có thể làm sạch động mạch bị tắc không?

Động mạch là thành phần chính của hệ tuần hoàn. Các mạch này vận chuyển máu giàu oxy đi khắp cơ thể, giúp duy trì mọi chức năng của các cơ quan. Khi mạch máu thông thoáng, máu có thể lưu thông dễ dàng.

Tuy nhiên, cholesterol, chất béo và các chất khác có thể tích tụ bên trong thành mạch, gây ra xơ vữa động mạch và dần dần làm hẹp động mạch.

Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí của mảng bám. Theo một đánh giá năm 2020, để điều trị được tình trạng xơ vữa động mạch, cần kiểm soát tất cả các yếu tố nguy cơ chính, bao gồm:

• Giảm cholesterol cao
• Kiểm soát huyết áp cao
• Bỏ hút thuốc nếu bạn hút thuốc

Chế độ ăn uống cân bằng, hoạt động thể chất thường xuyên và kiểm soát căng thẳng cũng có thể giúp cải thiện tình trạng tắc nghẽn động mạch. Tuy nhiên, có những trường hợp cần phải tái thông mạch bằng phương pháp đặt stent hoặc phẫu thuật bắc cầu để ngăn ngừa hoặc kiểm soát biến chứng.

Dưới đây là những phương pháp có thể được áp dụng để làm sạch động mạch.

Thực phẩm nào giúp làm sạch động mạch một cách tự nhiên?

Nghiên cứu gần đây đã đặt ra nghi vấn về mối liên hệ trực tiếp giữa chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và mức cholesterol.

Tuy nhiên, nhiều bằng chứng cho thấy thay thế chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh động mạch vành.

Bác sĩ khuyến nghị bạn có thể áp dụng chế độ ăn DASH (Chế độ ăn giúp ngăn ngừa tăng huyết áp). Chế độ này tập trung vào rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế chất béo bão hòa, đường, muối.

Bằng chứng cho thấy chế độ ăn lành mạnh như DASH có thể hỗ trợ làm giảm LDL cholesterol (cholesterol xấu) và giảm sự tích tụ mảng bám trong động mạch.

Trong một nghiên cứu ngẫu nhiên năm 2021, những người tham gia đã tham gia vào chương trình đánh giá tác động của chế độ ăn đối với sự tiến triển của xơ vữa động mạch vành, được theo dõi thông qua chụp CT mạch vành (DISCO-CT). Chương trình này đánh giá kết hợp chế độ ăn DASH với tư vấn dinh dưỡng cá nhân hóa.

Nghiên cứu cho thấy việc thay đổi chế độ ăn và tăng cường hoạt động thể chất có thể giúp làm xơ vữa động mạch chậm tiến triển.

Ngoài ra, một phân tích năm 2022 xác nhận rằng viêm nhiễm góp phần gây hình thành mảng bám trong động mạch và thực phẩm gây viêm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Dưới đây là một số thực phẩm nên bổ sung và hạn chế để giúp bảo vệ động mạch:

Chế độ ăn DASH khuyến khích thịt nạc, cá, thịt gia cầm và các sản phẩm sữa ít béo. Trứng có hàm lượng cholesterol cao, nhưng nghiên cứu chưa thống nhất về tác động của trứng đối với bệnh tim mạch.

Thay vì tập trung vào việc cắt giảm một số loại thực phẩm ra khỏi khẩu phần ăn, bạn có thể xây dựng một chế độ ăn cân bằng với trái cây, rau củ giàu chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu để hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Động mạch bắt đầu bị tắc ở độ tuổi nào?

Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI), nguy cơ bị xơ vữa động mạch sẽ tăng lên:

• Sau 45 tuổi đối với nam giới
• Sau 55 tuổi đối với nữ giới

Tuy nhiên, mảng bám có thể đã bắt đầu tích tụ từ thời thơ ấu.

Một đánh giá nghiên cứu năm 2019 cũng chỉ ra rằng cholesterol cao từ khi còn trẻ có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch về sau.

Phương pháp thay đổi lối sống

Ngoài việc tuân theo chế độ ăn uống tốt cho tim mạch, bạn có thể áp dụng thêm một số biện pháp sau để giúp làm sạch động mạch và ngăn ngừa mảng bám tích tụ.

Tăng cường vận động

Duy trì hoạt động thể chất, chẳng hạn như tập thể dục thường xuyên, có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và giúp ngăn ngừa các vấn đề tim mạch.

Hãy xây dựng thói quen tập luyện một cách từ từ và đưa hoạt động thể chất vào lịch trình hàng tuần. Bạn nên đặt mục tiêu đạt 150–300 phút hoạt động thể chất cường độ trung bình mỗi tuần, 75–150 phút hoạt động thể chất cường độ cao mỗi tuần hoặc kết hợp cả hai

Đi bộ là một phương pháp vận động đơn giản và hiệu quả mà bạn có thể áp dụng.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng khuyến nghị thực hiện các bài tập tăng cường cơ bắp ít nhất hai ngày mỗi tuần, tập trung vào tất cả các nhóm cơ. Những bài tập được đề xuất là:

• Yoga
• Dây kháng lực
• Máy tập tạ
• Tạ cầm tay

Trước khi bắt đầu một chương trình tập luyện mới, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo cường độ phù hợp. Một số bài tập có thể không an toàn đối với những người mắc bệnh mạn tính.

Kiểm soát mức cholesterol

Mối liên hệ giữa cholesterol và việc hình thành xơ vữa động mạch khá phức tạp. Nói chung, mức LDL cao (cholesterol xấu) có thể dẫn đến xơ vữa động mạch và các biến chứng như đau tim, đột quỵ.

Một số dạng LDL gây nguy cơ cao hơn, chẳng hạn như LDL nhỏ, đậm đặc. Tuy nhiên, loại LDL này ít được kiểm tra thường xuyên.

Việc giảm LDL (cholesterol xấu) và tăng HDL (cholesterol tốt) có thể giúp hạn chế tích tụ mảng bám, làm xơ vữa chậm tiến triển và thậm chí có thể giúp giảm đi phần nào mảng bám trong động mạch.

Nhìn chung, cholesterol LDL cao khi lưu thông trong máu có thể bị lắng đọng trên thành động mạch còn cholesterol HDL sẽ giúp loại bỏ các mảng bám này.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp giảm LDL và ngăn ngừa hình thành mảng bám.

Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy thuốc hạ cholesterol có thể giúp hạn chế tình trạng mảng bám trong vòng 30 ngày và bắt đầu có tác dụng làm thu nhỏ mảng bám sau 1–2 năm. Hiệu quả của loại thuốc này cũng đã được chứng minh qua nhiều bằng chứng khác.

Duy trì cân nặng hợp lý

Thực hiện chế độ ăn uống tốt cho tim mạch và duy trì hoạt động thể chất có thể giúp bạn đạt được và duy trì được cân nặng hợp lý. Không kiểm soát cân nặng có thể làm tăng LDL cholesterol, từ đó làm tăng nguy cơ tích tụ mảng bám.

Nếu bị thừa cân hoặc béo phì, giảm 3–5% trọng lượng cơ thể có thể giúp bạn cải thiện được sức khỏe, chẳng hạn như giúp giảm cholesterol.

Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia

Hút thuốc lá góp phần khiến xơ vữa động mạch tiến triển, làm tăng khả năng hình thành và tích tụ mảng bám trong động mạch. Hút thuốc cũng gây ảnh hưởng đến động mạch chủ – động mạch lớn nhất trong cơ thể.

Hiện chưa có nhiều nghiên cứu về khả năng mảng bám sẽ v đi sau khi bỏ thuốc nhưng việc bỏ thuốc luôn mang lại lợi ích đáng kể đối với hệ tim mạch.

Ngay sau khi bạn ngừng hút thuốc, sức khỏe sẽ được cải thiện ngay lập tức, chẳng hạn như mức HDL (cholesterol tốt) sẽ tăng lên. Nếu cần hỗ trợ cai thuốc, bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc tham gia các chương trình hỗ trợ bỏ thuốc.

Ngoài ra, uống quá nhiều rượu bia cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tim mạch. Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI) khuyến nghị giới hạn lượng rượu tiêu thụ như sau:

• Không quá 1 ly mỗi ngày đối với nữ
• Không quá 2 ly mỗi ngày đối với nam

Rượu bia cũng có thể làm tăng mức cholesterol LDL và ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.

Kiểm soát căng thẳng

Sức khỏe tinh thần và cảm xúc có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, việc quản lý căng thẳng là rất quan trọng. Bạn có thể dành thời gian thư giãn mỗi ngày hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý nếu gặp khó khăn trong việc kiểm soát căng thẳng.

Tuân thủ điều trị bằng thuốc

Nếu bạn được chẩn đoán mắc xơ vữa động mạch hoặc có nguy cơ cao mắc tình trạng này, hãy trao đổi với bác sĩ về các phương pháp điều trị. Thông thường, thuốc sẽ được kết hợp với thay đổi lối sống. Một số trường hợp có thể cần can thiệp y tế như tái thông mạch.

Thuốc điều trị được khuyến nghị sử dụng để hỗ trợ nâng cao hiệu quả của những phương pháp cải thiện sức khoẻ tim mạch khác, chẳng hạn như ăn uống cân bằng hay tập thể dục đều đặn.

Các loại thuốc thường được kê đơn bao gồm statin – nhóm thuốc giúp giảm cholesterol và ngăn ngừa bệnh động mạch vành hoặc đột quỵ. Ngoài statin, bác sĩ có thể kê các thuốc hạ cholesterol khác như:

• PCSK9 inhibitors: evolocumab (Repatha), alirocumab (Praluent)
• Axit bempedoic (Nexletol)
• Ezetimibe (Zetia)

Hãy đảm bảo uống thuốc đúng chỉ định và duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thường xuyên, ngay cả khi bạn đang sử dụng thuốc hạ cholesterol.

Điều trị tắc nghẽn động mạch

Nếu được chẩn đoán bị tắc nghẽn động mạch, bạn cần bắt đầu thực hiện ngay các biện pháp giúp làm giảm mảng bám và ngăn ngừa tình trạng tích tụ thêm.

Một số thay đổi lối sống có thể giúp làm bệnh chậm tiến triển nhưng nếu động mạch bị tắc nặng, bạn có thể cần được can thiệp y tế.

Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để loại bỏ mảng bám hoặc tạo đường dẫn máu mới qua động mạch bị tắc. Các phương pháp bao gồm:

• Phẫu thuật bắc cầu động mạch (bypass surgery)
• Nong mạch và đặt stent (angioplasty)
• Phẫu thuật bóc nội mạc động mạch cảnh (carotid artery surgery)

Biến chứng

Nếu bị tắc nghẽn động mạch, bạn cần phối hợp với bác sĩ để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Nếu không được điều trị, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Đột quỵ
• Nhồi máu cơ tim
• Bệnh thận mạn tính
• Thiếu máu chi cấp tính, có thể dẫn đến mất chi
• Phình động mạch chủ
• Bóc tách động mạch chủ

Câu hỏi thường gặp

Làm thế nào để làm sạch động mạch nhanh chóng?

Không có phương pháp nào có thể làm sạch động mạch ngay lập tức sau khi mảng bám đã hình thành. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học cho thấy việc dùng thuốc hạ cholesterol (như statin) kết hợp với lối sống lành mạnh có thể giúp hạn chế tích tụ và làm thu nhỏ một phần mảng bám.

Các biện pháp như ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và kiểm soát căng thẳng có thể giúp giảm nguy cơ biến chứng do xơ vữa động mạch. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện nong mạch, đặt stent hoặc phẫu thuật bắc cầu động mạch.

Dấu hiệu cảnh báo tắc nghẽn động mạch là gì?

Đau thắt ngực (angina) là triệu chứng phổ biến nhất khi động mạch bị tắc. Cơn đau thường có cảm giác như ngực bị thắt chặt, nặng nề và thường ở giữa ngực. Cơn đau có thể lan ra cánh tay trái, vai, hàm hoặc lưng trên.

Cơn đau thắt ngực thường xuất hiện khi gắng sức và sẽ thuyên giảm khi nghỉ ngơi. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Chóng mặt
• Tim đập nhanh
• Buồn nôn hoặc khó tiêu
• Khó thở
• Đổ mồ hôi nhiều
• Yếu người

Dấu hiệu của tắc nghẽn động mạch có thể khác nhau tùy vào vị trí mảng bám:

• Tắc động mạch cảnh có thể gây suy giảm thị lực và các triệu chứng đột quỵ
• Tắc động mạch chi dưới (bệnh động mạch ngoại biên) có thể gây chuột rút, mỏi cơ chân sau khi vận động

Có thể làm giảm mảng bám trong động mạch không?

Có thể hạn chế tích tụ và làm giảm một phần mảng bám bằng cách:

• Dùng thuốc hạ cholesterol
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh
• Tập thể dục thường xuyên
• Bỏ thuốc lá để giảm nguy cơ biến chứng

Kết luận

Tích tụ mảng bám có thể gây tắc nghẽn động mạch. Mặc dù có thể cải thiện được tình trạng này bằng cách áp dụng chế độ ăn uống cân bằng và thực hiện lối sống lành mạnh nhưng nguy cơ mắc xơ vữa động mạch vẫn sẽ tăng theo tuổi tác.

Duy trì chế độ ăn uống tốt cho sức khỏe và tập thể dục thường xuyên có thể giúp làm giảm mảng bám và ngăn ngừa tình trạng tiến triển xấu đi. Ngay cả khi đã thực hiện phẫu thuật để loại bỏ mảng bám hoặc bắc cầu động mạch, bệnh nhân vẫn cần duy trì những thay đổi lối sống này.

Nếu lo lắng về tình trạng tắc nghẽn động mạch, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn phù hợp.