Đái tháo đường ở trẻ em béo phì: tiếp cận và điều trị - Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn

Trường hợp lâm sàng

Một bé trai (14 tuổi) nặng 44kg, cao 130cm, có gai đen ở cổ. Nhập viện vì nhiễm ceton/đái tháo đường mới phát hiện HC Down. Tiền căn gia đình  có bà ngoại và dì bị đái tháo đường. Yếu tố thúc đẩy bệnh nhân vào nhiễm ceton acid là do nhiễm trùng đường tiết niệu. Sau 5 ngày điều trị, cháu dần ổn định, sắc diện tươi tỉnh, hết nhiễm trùng và tăng cân.

Đường huyết kiểm soát tạm ổn, dao động trong khoảng: FBG 120-180mg/dL, PPG 220-300mg/dL, Beta Keton (-), HbA1c 10.8%, TG 1200, HDL 30, LDL 56 mg/dl, Men gan: 44-50-92 U/L, chức năng tuyến giáp trong giới hạn bình thường. Siêu âm bụng thấy hình ảnh gan nhiễm mỡ, TPTNT sạch.

Bệnh nhi được cho xuất viện với chẩn đoán Đái Tháo Đường kèm rối loạn chuyển hóa lipid máu trên cơ địa có hội chứng Down và được hướng dẫn tiếp tục tiêm dưới da Insulin tại nhà (Mixtard 30HM sáng 16 đơn vị và chiều 10 đơn vị) và uống thêm Lypanthyl Supra 160mg mỗi ngày.

Bối cảnh chung

• Tại các nước đã phát triển,  tỉ lệ thừa cân và béo phì ở trẻ em dao động trong khoảng từ 12-25% tùy chủng tộc (nguồn: số liệu của NHANES I,II,III năm 1999-2000).
• Tại Việt Nam, tỉ lệ thừa cân và béo phì ở trẻ dao động từ 4-12%, trong đó tập trung nhiều tại 2 thành phố lớn là HCM (12%) và Hà Nội (6-9%).
• Trong nghiên cứu SEARCH, ước tính mỗi năm có khoảng 3700 trường hợp đái tháo đường típ 2 mới chẩn đoán ở trẻ em Mỹ (6).

Bàn luận về chẩn đoán típ của đái tháo đường

• Đặc điểm lâm sàng của đái tháo đường típ 2 ở trẻ em: Tuổi trung bình là 13.5 tuổi (quanh tuổi dậy thì ) kèm tình trạng đề kháng insulin tạm thời(6).
• Các biểu hiện lâm sàng rất phong phú, từ không triệu chứng (phát hiện nhờ tầm soát ở trẻ béo phì), đến triệu chứng tăng đường huyết rõ rệt, thậm chí có thể khởi phát rầm rộ với bệnh cảnh hôn mê nhiễm keton acid hoặc hôn mê tăng áp thẩm thấu máu(6).

Trên bệnh nhi này, có nhiều yếu tố giúp nghĩ đến đái tháo đường típ 2:

• Có chứng cứ của hội chứng chuyển hóa (gián tiếp của đề kháng insulin): mập phì vùng bụng, tăng lipid máu (tăng TG, giảm HDL), gan nhiễm mỡ.
• Có triệu chứng đặc hiệu của đề kháng insulin: Dấu gai đen ở cổ ( xem ảnh)
• Quanh tuổi dậy thì: 14 tuổi
• Có người thân trực hệ bị đái tháo đường típ 2 (bà ngọai và dì)
• Trong quá trình theo dõi, có giai đoạn không cần insulin để điều trị

Tuy nhiên, bé cũng có vài đặc điểm gợi ý đái tháo đường típ 1:

• Khởi phát rầm rộ với nhiễm ceton acid. Ngày nay, y văn ghi nhận có không ít các trường hợp đái tháo đường típ 2 cũng vào nhiễm ceton acid, và thường là có yếu tố thúc đầy như stress, nhiễm trùng nặng, bão giáp…
• Cơ địa trẻ bị hội chứng Down, do bất thường nhiễm sắc thể 21.
• Những trẻ có hội chứng Down thường mắc các bệnh tự miễn tuyến giáp, tuyến tụy (đái tháo đường típ 1), bệnh Celiac…
• Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là trẻ mắc hội chứng Down thì không kèm đái tháo đường típ 2 do tình trạng đề kháng insulin gây nên.

Nguồn: Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn