Chọc hút dịch khí phế quản qua màng nhẫn giáp

Đây là thủ thuật lấy bệnh phẩm trong khí phế quản, phục vụ mục đích xét nghiệm chẩn đoán tế bào học, vi khuẩn, ký sinh vật bằng cách đặt một ống thông luồn qua kim chọc qua màng nhẫn giáp để hút dịch khí phế quản hoặc rửa khí phế quản với lượng dịch khoảng 10ml (hoặc ít hơn). Phương pháp này có thể thực hiện đối với những bệnh nhân bị suy hô hấp. Tuy nhiên, cần cẩn trọng vì kỹ thuật này có thể gây ra một số biến chứng như tràn khí dưới da, tràn khí trung thất, chảy máu tại chỗ, ho ra máu,...

2.1 Chỉ định chọc hút dịch khí phế quản qua màng nhẫn giáp

Chọc hút dịch khí phế quản qua màng nhẫn giáp sử dụng để lấy bệnh phẩm chẩn đoán ở những bệnh nhân nghi:

• Lao phổi không ho, không khạc được đờm;
• Viêm phế quản phổi;
• Hen phế quản bội nhiễm;
• Đợt cấp khi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính;
• Nấm phổi;
• Ung thư phổi (người có thể trạng không cho phép nội soi phế quản, sinh thiết khối u,...);
• Phát hiện các nguyên nhân gây nhiễm khuẩn phối hợp ở bệnh nhân HIV/AIDS.

2.2 Chống chỉ định

Không áp dụng chọc hút dịch khí phế quản qua màng nhẫn giáp trong các trường hợp:

• Có khối u tuyến giáp lớn: gây che lấp màng nhẫn giáp, che lấp đường vào của ống thông;
• Rối loạn cầm máu đông máu: Cần điều trị trước khi tiến hành thủ thuật;
• Bệnh nhân có cơn cường giáp cấp;
• Bệnh nhân đang trong tình trạng cấp cứu nặng về tim mạch, hô hấp;
• Bệnh nhân không hợp tác với bác sĩ khi tiến hành thủ thuật.

3.1 Chuẩn bị

• Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa hô hấp, hồi sức cấp cứu;
• Dụng cụ: Bộ ống thông cỡ 2mm và dài 30cm, bộ hút (có 2 đường vào ra có nút cao su lắp vừa ống nghiệm vô khuẩn, một đường nối với ống thông, đường còn lại nối với máy hút), bơm tiêm 20ml hoặc máy hút áp lực âm, ống nghiệm vô khuẩn đựng bệnh phẩm (đề tên người bệnh, số giường, khoa điều trị), dung dịch xylocain 2% và bơm tiêm 5ml để gây tê, dung dịch natriclorua 0,9% để bơm rửa khi cần thiết, kẹp phẫu tích, cồn 70°, bông y tế để sát khuẩn vùng chọc;
• Người bệnh: Được giải thích về mục đích thủ thuật, được khám lâm sàng cẩn thận và hồ sơ bệnh án theo quy định (cần ghi mạch, nhiệt độ, nhịp thở, huyết áp trước khi thực hiện thủ thuật).

3.2 Thực hiện kỹ thuật

• Đặt bệnh nhân nằm ngửa trên giường, phần đầu nằm ngửa tối đa;
• Kê cao vai bệnh nhân, để cổ ưỡn 30° so với mặt giường (bộc lộ vùng cổ);
• Xác định khe giữa sụn nhẫn, sụn giáp;
• Sử dụng betadine và sau đó là cồn 70° sát khuẩn tại chỗ;
• Gây tê vùng chọc kim;
• Chọc kim dẫn ống thông qua màng nhẫn giáp theo đúng kỹ thuật;
• Lắp hệ thống hút. Trong trường hợp ít dịch, không đủ để làm xét nghiệm thì bơm qua ống thông 10ml dung dịch natriclorua 0,9% rồi thực hiện hút;
• Kết thúc thủ thuật: Rút kim và ống thông đồng thời;
• Ép chặt vị trí chọc kim để phòng ngừa nguy cơ tràn khí dưới da ở vùng chọc.

3.3 Theo dõi sau thủ thuật

Theo dõi các tình trạng tràn khí dưới da cổ, chảy máu ở vị trí chọc kim, ho ra máu, sốc do thuốc tê, sốt,... để có biện pháp xử trí thích hợp.

• Tràn khí dưới da ở vùng chọc: Nên băng ép trong khoảng 10 - 15 phút;
• Tràn khí trung thất: Cho bệnh nhân thở oxy;
• Ho ra máu: Nếu ra máu ít thì không cần xử lý. Nếu ho ra máu nhiều thì có thể sử dụng Pitressin truyền tĩnh mạch, tìm nguyên nhân gây chảy máu hoặc nội soi cầm máu theo đúng chỉ định của bác sĩ;
• Sốt: Sử dụng kháng sinh 3 - 5 ngày;
• Sốc do thuốc tê: Xử trí giống các trường hợp sốc phản vệ.

Khi được chỉ định chọc hút dịch khí phế quản qua màng nhẫn giáp, bệnh nhân cần chủ động phối hợp với bác sĩ để thủ thuật diễn ra nhanh chóng, an toàn, giảm nguy cơ xảy ra tai biến, hỗ trợ tốt nhất cho công tác chẩn đoán xác định và điều trị bệnh sau này.