Rụng tóc telogen: Nguyên nhân và cách điều trị

Rụng tóc telogen (telogen effluvium) là một dạng rụng tóc xảy ra sau khi cơ thể trải qua một chấn động về thể chất hoặc tinh thần. Ở một số người bị rụng tóc telogen, tóc chỉ rụng nhiều hơn một chút so với bình thường nhưng đa số đều gặp phải tình trạng tóc rụng rất nhiều và mái tóc trở nên thưa mỏng hẳn đến mức nhìn thấy cả da đầu bên dưới.

Những người dễ gặp phải vấn đề này nên hiểu nguyên nhân gốc rễ để có biện pháp giảm thiểu nguy cơ và nhận biết các dấu hiệu để điều trị kịp thời.

Rụng tóc telogen là gì?

Rụng tóc telogen (telogen effluvium) là một dạng rụng tóc xảy ra do giai đoạn phát triển tóc (giai đoạn anagen) bị rút ngắn trong khi giai đoạn nghỉ ngơi (giai đoạn telogen) kéo dài hơn bình thường. Điều này gây rụng tóc đồng loạt.

Giai đoạn nghỉ ngơi hay giai đoạn telogen là gì?

Để biết giai đoạn nghỉ ngơi là gì thì trước tiên cần hiểu về chu kỳ mọc và rụng tóc.

Mỗi một sợi tóc đều bắt đầu từ giai đoạn phát triển (giai đoạn anagen). Khoảng 85 - 90% tóc trên đầu là ở trong giai đoạn này. Tóc ở giai đoạn phát triển trong khoảng 2 - 6 năm trước khi bước vào giai đoạn ngưng triển hay giai đoạn chuyển tiếp (giai đoạn catagen).

Sau đó, nang tóc sẽ ngừng hoạt động một thời gian để chuẩn bị tạo ra tóc mới. Giai đoạn này được gọi là giai đoạn nghỉ ngơi hay giai đoạn thoái triển (giai đoạn telogen). Giai đoạn này kéo dài khoảng 1 - 4 tháng và sau đó nang tóc sẽ lại bước vào giai đoạn phát triển. Lúc này, sợi tóc mới được tạo ra sẽ đẩy sợi tóc cũ ra ngoài và gây hiện tượng rụng tóc.

Như vậy, giai đoạn nghỉ ngơi hay giai đoạn telogen là giai đoạn mà nang tóc ngừng tạo tóc, chuẩn bị rụng tóc cũ và tạo ra sợi tóc mới.

Thông thường, số lượng tóc ở giai đoạn nghỉ ngơi chỉ chiếm khoảng 10 - 15% tổng số tóc trên đầu nhưng ở những người bị rụng tóc telogen, tỷ lệ tóc ở giai đoạn này lại lên đến 20 - 50%.

Vậy tại sao giai đoạn nghỉ ngơi kéo dài lại gây rụng tóc?

Sau khi kết thúc “vòng đời”, tóc sẽ rụng nhưng bình thường, số lượng tóc rụng chỉ chiếm khoảng 10 - 15% tổng số lượng tóc cả đầu. Điều này không ảnh hưởng nhiều đến độ dày của mái tóc vì phần lớn tóc vẫn đang ở trong giai đoạn phát triển và khi một sợi tóc bị rụng thì sẽ có ngay một sợi tóc khác mọc ra.

Nhưng khi giai đoạn nghỉ ngơi kéo dài hơn bình thường, 20 - 50% tóc trên đầu sẽ bị rụng cùng lúc và không có tóc thay thế. Điều này chắc chắn sẽ khiến cho mái tóc bị mỏng hẳn đi. 

Bình thường, một người chỉ bị rụng không quá 70 - 100 sợi tóc mỗi ngày nhưng những người bị rụng tóc telogen có thể bị rụng tới 100 - 1000 sợi tóc mỗi ngày.

Rụng tóc telogen và rụng tóc anagen 

Rụng tóc telogen xảy ra do nang tóc bị đẩy vào giai đoạn nghỉ ngơi trong khi rụng tóc anagen (anagen effluvium) là do một yếu tố nào đó tác động đến nang tóc, khiến nang tóc dừng mọc tóc dù đang trong giai đoạn phát triển và cuối cùng bị rụng tóc.

Sự khác biệt thứ nhất giữa rụng tóc telogen và rụng tóc anagen là nguyên nhân. Nguyên nhân chính gây rụng tóc anagen là do hóa trị.

Trong khi đó, rụng tóc telogen thường là do cơ thể có sự thay đổi. Rụng tóc telogen cũng có thể xảy ra do thuốc nhưng hầu hết là do những loại thuốc tác động đến máu, hệ thần kinh và nội tiết tố chứ không phải do hóa trị.

Điểm khác biệt thứ hai giữa rụng tóc telogen và rụng tóc anagen là đặc điểm của sợi tóc rụng. Rụng tóc telogen xảy ra sau giai đoạn nghỉ ngơi, tức là sợi tóc đã sẵn sàng rụng. Do đó, sợi tóc khi rụng có kèm theo cả chân tóc giống như tóc rụng tự nhiên.

Trong khi đó ở rụng tóc anagen, sợi tóc lại bị gãy, có nghĩa là rụng mà không kèm theo chân tóc. Nang tóc bị teo do ngừng phát triển đột ngột.

Điểm khác biệt thứ ba là thời gian xảy ra tình trạng rụng tóc. Rụng tóc telogen thường xảy ra sau khoảng 2 đến 3 tháng kể từ khi cơ thể có sự thay đổi, sau giai đoạn nghỉ ngơi bình thường. 

Rụng tóc anagen thường bắt đầu xảy ra sau 1 - 2 tuần điều trị bằng thuốc hóa trị và tóc bị rụng rõ rệt sau 1 - 2 tháng.

Cả rụng tóc telogen và rụng tóc anagen đều không cần điều trị bằng phương pháp cấy tóc vì các nang tóc vẫn có thể hoạt động. Sau khi rụng, tóc sẽ mọc trở lại.

Các nguyên nhân gây rụng tóc telogen

Rụng tóc telogen có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Các nguyên nhân này khiến cho nang tóc đang trong giai đoạn phát triển đột ngột chuyển sang giai đoạn nghỉ ngơi. Nói chung có ba nguyên nhân chính gây rụng tóc telogen là:

Vấn đề về thể chất

Hầu hết các trường hợp rụng tóc telogen đều là do vấn đề về thể chất mà cụ thể là các bệnh mãn tính ảnh hưởng đến máu, hệ thần kinh, nội tiết tố, hệ miễn dịch hoặc các bệnh làm xáo trộn hoạt động của các hệ thống trong cơ thể, chẳng hạn như thiếu máu, bệnh tuyến giáp như suy giáp hay cường giáp, cường tuyến cận giáp, ung thư, các bệnh tự miễn, bệnh gan, bệnh thận, HIV/AIDS, các bệnh truyền nhiễm mãn tính,...

Vấn đề về tinh thần

Sốc, căng thẳng, đau buồn quá mức hay các chấn động về tinh thần khác có thể khiến tóc chuyển sang giai đoạn nghỉ ngơi và kết quả là rụng tóc telogen. Ngoài trạng thái tinh thần, các bệnh tâm thần cũng có thể gây rụng tóc telogen, chẳng hạn như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu.

Các vấn đề về tinh thần còn là nguyên nhân gây rụng tóc từng mảng.

Thay đổi trạng thái sinh lý 

1. Sự thay đổi này có thể xảy ra do các nguyên nhân như:
2. Sốt cao khi mắc các bệnh như sốt xuất huyết hoặc cúm
3. Mất máu nhiều sau phẫu thuật hoặc tai nạn nghiêm trọng
4. Thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là protein 
5. Thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất, chẳng hạn như sắt, kẽm, vitamin B và vitamin D
6. Dùng một số loại thuốc, chẳng hạn như dẫn xuất vitamin A, thuốc điều trị cao huyết áp, thuốc chống co giật động kinh hoặc thuốc điều trị bệnh tuyến giáp
7. Thay đổi nội tiết tố ở phụ nữ khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh, sau khi sinh hoặc sau khi ngừng thuốc tránh thai

Rụng tóc toàn bộ đầu trong thời kỳ mãn kinh có thể không phải là rụng tóc telogen nhưng có thể do một số vấn đề về tóc di truyền ở phụ nữ.

Biểu hiện của rụng tóc telogen

Các biểu hiện của rụng tóc telogen:

• Rụng hơn 100 sợi tóc mỗi ngày, đôi khi có thể rụng đến 1000 sợi tóc.
• Tóc thưa mỏng đi trông thấy, dễ nhận thấy nhất ở hai bên thái dương.
• Rụng tóc toàn bộ đầu, không phải rụng tóc từng mảng. Da đầu không bị tổn thương. Mặc dù tóc rụng nhiều nhưng không dẫn đến hói.
• Rụng lông ở các vùng khác của cơ thể như lông nách, lông mu.
• Da đầu châm chích hoặc ngứa.
• Tình trạng rụng tóc bắt đầu xảy ra khoảng 2 - 3 tháng sau khi cơ thể có sự thay đổi.

Rụng tóc telogen mãn tính 

Thông thường, khi yếu tố tác động không còn, nang tóc sẽ trở về chu kỳ mọc tóc bình thường và mái tóc sẽ khôi phục độ dày sau khoảng 6 – 12 tháng.

Tuy nhiên, nếu rụng tóc telogen là do một bệnh mãn tính và không được điều trị thì tình trạng rụng tóc sẽ vẫn tiếp diễn.

Nếu tình trạng rụng tóc telogen kéo dài quá 6 tháng thì được gọi là rụng tóc telogen mãn tính (chronic telogen effluvium). Kể cả khi trở về chu kỳ bình thường, nang tóc cũng sẽ không còn hoạt động tốt như trước, khiến cho mái tóc trở nên thưa mỏng và sợi tóc mảnh yếu.

Chẩn đoán rụng tóc telogen

Trước tiên, bác sĩ sẽ đánh giá xem tóc có rụng nhiều hơn bình thường hay không. Nếu mái tóc không quá thưa mỏng thì bác sĩ sẽ kiểm tra bằng cách chải tóc liên tục trong 60 giây. Nếu số lượng tóc rụng trên 100 sợi thì được coi là rụng nhiều hơn bình thường.

Sau đó bác sĩ sẽ khám da đầu để kiểm tra tổn thương và xem tình trạng rụng tóc có xảy ra trên toàn bộ đầu hay không. Nếu tóc chỉ rụng ở một số khu vực thì đó là rụng tóc từng mảng (alopecia areata). Còn nếu tóc rụng khắp cả đầu, bác sĩ sẽ hỏi về bệnh sử để tìm nguyên nhân gốc rễ gây rụng tóc.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ tìm sự hiện diện của các sợi tóc vừa mới mọc để xác định xem tóc có phải bị rụng trong giai đoạn nghỉ ngơi hay không. Nếu có đầy đủ các tiêu chí này thì có thể kết luận rụng tóc telogen.

Điều trị rụng tóc telogen 

Rụng tóc telogen thường tự khỏi mà không cần điều trị vì nguyên nhân chỉ là do nang tóc bị đẩy vào giai đoạn tiếp theo của chu kỳ mọc rụng sớm hơn bình thường chứ nang tóc, da đầu và các tuyến trong da đầu không hề bị tổn thương.

Khi yếu tố tác động đến nang tóc không còn, nang tóc sẽ bắt đầu mọc tóc bình thường và mái tóc sẽ dày trở lại như trước sau khoảng 6 - 12 tháng.

Nếu muốn tóc mọc nhanh hơn thì có thể sử dụng thuốc minoxidil 5% nhưng vẫn nên kết hợp với các bước chăm sóc tóc, giảm các tác nhân gây rụng tóc, ăn nhiều thực phẩm chứa các chất dinh dưỡng tốt cho tóc như protein, sắt, kẽm, vitamin D, biotin, nghỉ ngơi đầy đủ và hạn chế căng thẳng.

Những cách này sẽ giúp trị rụng tóc và ngăn ngừa rụng tóc tái phát.

Nếu nguyên nhân gây rụng tóc telogen là do các bệnh mãn tính thì trước hết cần phải chữa khỏi bệnh rồi mới điều trị rụng tóc.

Khi nào cần đi khám?

Rụng tóc telogen thường tự khỏi nhưng nên đi khám để tìm ra nguyên nhân và từ đó có biện pháp ngăn ngừa rụng tóc trong tương lai. Ngoài ra, nếu muốn dùng thuốc trị rụng tóc để kích thích tóc mọc nhanh hơn thì phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Không nên tự ý mua thuốc vì các loại thuốc trị rụng tóc đều có tác dụng phụ.

Tùy theo nguyên nhân và mức độ rụng tóc mà bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp điều trị khác như tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) hay điều trị bằng laser.

Tóm tắt bài viết

Rụng tóc telogen xảy ra khi nang tóc đột ngột chuyển sang giai đoạn nghỉ ngơi, dẫn đến tóc rụng hàng loạt. Nguyên nhân có thể là do bệnh mãn tính, vấn đề về tinh thần, thay đổi nội tiết tố, thuốc men hoặc những thay đổi khác bên trong cơ thể.

Rụng tóc telogen thường không cần điều trị mà sẽ tự khỏi sau khoảng 6 - 12 tháng nhưng vẫn nên đi khám để tìm ra nguyên nhân và từ đó biết cách ngăn ngừa rụng tóc trong tương lai.