Viêm bàng quang cấp: Nguyên nhân và cách điều trị

Viêm bàng quang cấp cũng có thể là do sử dụng các sản phẩm vệ sinh gây kích ứng, biến chứng của một số bệnh hoặc phản ứng với một số loại thuốc.

Viêm bàng quang cấp do nhiễm khuẩn cần điều trị bằng thuốc kháng sinh. Việc điều trị viêm bàng quang không do nhiễm trùng phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể.

Triệu chứng viêm bàng quang cấp

Các triệu chứng của viêm bàng quang cấp xuất hiện đột ngột. Các triệu chứng phổ biến nhất gồm có:

• Đi tiểu nhiều lần
• Đột ngột buồn tiểu dữ dội, dù bàng quang không đầy
• Cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu
• Nước tiểu có mùi hôi hoặc khai nồng
• Nước tiểu đục
• Cảm giác bàng quang rất đầy hoặc căng tức
• Đau quặn ở khu vực giữa bụng dưới hoặc lưng
• Sốt
• Ớn lạnh
• Nước tiểu có máu

Nguyên nhân gây viêm bàng quang cấp

Hệ tiết niệu gồm có thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo.

Thận có chức năng lọc chất thải từ máu và tạo ra nước tiểu. Nước tiểu sau đó chảy qua hai niệu đến bàng quang. Bàng quang chứa nước tiểu cho đến khi chúng ra đi tiểu. Khi đi tiểu, bàng quang co bóp đẩy nước tiểu qua niệu đạo ra khỏi cơ thể.

Nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm bàng quang cấp là nhiễm trùng bàng quang (một dạng nhiễm trùng đường tiết niệu) và thủ phạm chính là vi khuẩn E. coli.

Nhiễm trùng bàng quang thường xảy ra khi vi khuẩn từ bên ngoài xâm nhập vào niệu đạo và sau đó di chuyển lên bàng quang. Vi khuẩn bám vào thành bàng quang và bắt đầu sinh sôi, phát triển. Điều này dẫn đến tình trạng viêm niêm mạc bàng quang. Nhiễm trùng có thể lan đến niệu quản và thận.

Mặc dù nhiễm trùng là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm bàng quang cấp nhưng các nguyên nhân khác cũng có thể gây viêm bàng quang và đường tiết niệu dưới còn có:

• Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc hóa trị cyclophosphamide và ifosfamide
• Xạ trị ở vùng chậu
• Sử dụng ống thông tiểu trong thời gian dài
• Sử dụng các sản phẩm gây kích ứng ở vùng kín, chẳng hạn như xịt khử mùi, thuốc diệt tinh trùng, bọt tắm,
• Biến chứng của bệnh lý khác, gồm có tiểu đường, sỏi thận hoặc phì đại tuyến tiền liệt

Ai có nguy cơ bị viêm bàng quang cấp

Phụ nữ dễ bị viêm bàng quang cấp hơn nam giới vì niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn và nằm gần hậu môn hơn. Điều này làm cho vi khuẩn từ hậu môn dễ dàng xâm nhập vào niệu đạo rồi di chuyển lên bàng quang hơn. Ước tính có hơn 50% phụ nữ bị nhiễm trùng đường tiết niệu dưới ít nhất một lần trong đời.

Các yếu tố sau đây cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm bàng quang cấp:

• Quan hệ tình dục
• Sử dụng một số biện pháp tránh thai như màng ngăn âm đạo và thuốc diệt tinh trùng
• Thói quen lau từ sau ra trước khi đi vệ sinh
• Đã mãn kinh, do sự sụt giảm estrogen gây ra những thay đổi trong đường tiết niệu và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng
• Dị tật bẩm sinh ở đường tiết niệu
• Sỏi thận
• Phì đại tuyến tiền liệt
• Sử dụng kháng sinh thường xuyên hoặc trong thời gian dài
• Mắc các bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch, chẳng hạn như nhiễm hiv hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch
• Mắc bệnh tiểu đường
• Mang thai
• Sử dụng ống thông tiểu
• Từng phẫu thuật đường tiết niệu

Chẩn đoán viêm bàng quang cấp

Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng và tiền sử bệnh. Hãy cho bác sĩ biết về thời điểm các triệu chứng bắt đầu xuất hiện và những yếu tố làm tăng nặng triệu chứng, ví dụ như một hoạt động, tư thế nào đó. Ngoài ra, người bệnh cần cho bác sĩ biết về tất cả các loại thuốc đang dùng. Nếu như đang mang thai thì cũng phải cho bác sĩ biết.

Các phương pháp chẩn đoán viêm bàng quang cấp gồm có:

Xét nghiệm nước tiểu

Nếu nghi ngờ nhiễm trùng, bác sĩ sẽ yêu cầu lấy mẫu nước tiểu để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn, chất do vi khuẩn tạo ra hoặc tế bào máu. Nếu kết quả tổng phân tích nước tiểu cho thấy dấu hiệu nhiễm trùng thì sẽ phải tiến hành xét nghiệm cấy nước tiểu để xác định loại vi khuẩn gây nhiễm trùng.

Nội soi bàng quang

Bác sĩ đưa một ống dài, hẹp có đèn chiếu sáng và camera qua niệu đạo vào bàng quang để kiểm tra xem có dấu hiệu viêm hay không.

Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh

Mặc dù bước này thường không bắt buộc nhưng nếu không thể tìm ra nguyên nhân gây ra các triệu chứng qua xét nghiệm nước tiểu và nội soi thì có thể cần thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang hoặc siêu âm. Các phương pháp này giúp phát hiện khối u hoặc các bất thường về cấu trúc trong đường tiết niệu.

Điều trị viêm bàng quang cấp

Viêm bàng quang do nhiễm khuẩn thường phải điều trị bằng một đợt kháng sinh từ 3 đến 7 ngày. Nếu như do nhiễm trùng tái phát thì cần điều trị bằng kháng sinh trong thời gian dài hơn.

Các triệu chứng có thể sẽ thuyên giảm chỉ sau một hoặc hai ngày dùng kháng sinh nhưng người bệnh phải dùng thuốc đủ liều để tiêu diệt toàn bộ vi khuẩn và ngăn ngừa bệnh tái phát.

Bác sĩ có thể sẽ kê thêm các loại thuốc khác như phenazopyridine để giảm bớt các triệu chứng về tiết niệu như đau rát khi đi tiểu trong thời gian chờ thuốc kháng sinh phát huy tác dụng.

Việc điều trị viêm bàng quang cấp không do nhiễm trùng phụ thuộc vào nguyên nhân. Ví dụ, nếu nguyên nhân là do sử dụng các sản phẩm gây kích ứng hoặc dị ứng thì chỉ cần ngừng sử dụng những sản phẩm này là các triêu chứng sẽ dần tự khỏi.

Thuốc giảm đau có thể giúp làm giảm các triệu chứng viêm bàng quang do hóa trị hoặc xạ trị.

Kiểm soát các triệu chứng viêm bàng quang cấp

Có nhiều cách giúp giảm bớt các triệu chứng viêm bàng quang cấp trong khi chờ thuốc kháng sinh hoặc các phương pháp điều trị khác phát huy hiệu quả, ví dụ như:

• Uống nhiều nước
• Ngâm nước ấm
• Chườm nóng lên vùng bụng dưới
• Tránh các loại thực phẩm và đồ uống gây kích thích bàng quang như caffeine, trái cây họ cam quýt, đồ ăn cay và rượu bia.

Một trong những biện pháp tự nhiên được sử dụng để phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu và viêm bàng quang hoặc để giảm các triệu chứng là uống nước ép nam việt quất hoặc viên uống chứa chiết xuất nam việt quất. Một số bằng chứng cho thấy nước ép nam việt quất và các sản phẩm từ nam việt quất có thể giúp phòng ngừa nhiễm trùng ở bàng quang hoặc làm giảm các triệu chứng khó chịu nhưng vẫn cần có thêm nghiên cứu để chứng minh điều này.

Một nghiên cứu gần đây được thực hiện trên những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt bị viêm bàng quang do xạ trị cho thấy dùng viên uống nam việt quất giúp làm giảm đáng kể tình trạng đau và nóng rát khi đi tiểu.

Nếu đang muốn tìm một cách tự nhiên để phòng ngừa hoặc điều trị viêm bàng quang do nhiễm trùng thì bạn có thể thử uống nước ép nam việt quất. Tuy nhiên, không nên uống nhiều vì nước ép nam việt có lượng đường rất cao.

D-mannose cũng là một cách để ngăn ngừa hoặc điều trị viêm bàng quang cấp. D-mannose là một loại đường đơn được cho là có tác dụng ngăn vi khuẩn bám vào thành bàng quang và gây nhiễm trùng.

Tuy nhiên, các nghiên cứu cho đến nay còn hạn chế và cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để kiểm chứng hiệu quả của D-mannose trong phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu. Lưu ý, D-mannose có thể gây ra các tác dụng phụ như tiêu chảy.

Biến chứng của viêm bàng quang cấp

Viêm bàng quang cấp do nhiễm khuẩn đa phần có thể điều trị dễ dàng bằng thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, nhiễm trùng bàng quang có thể lan đến thận. Nhiễm trùng thận nguy hiểm hơn nhiễm trùng bàng quang rất nhiều. Người bệnh cần đi khám ngay lập tức khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào của nhiễm trùng thận như:

• Đau dữ dội ở vùng thắt lưng hoặc hạ sườn
• Sốt cao
• Ớn lạnh
• Buồn nôn
• Nôn mửa

Tiên lượng

Hầu hết các trường hợp viêm bàng quang cấp đều khỏi hoàn toàn nếu được điều trị sớm và đúng cách.

Nhiễm trùng thận rất hiếm gặp nhưng sẽ gây nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc đang có vấn đề về thận có nguy cơ gặp phải biến chứng này cao hơn.

Phòng ngừa viêm bàng quang cấp

Rất khó phòng ngừa viêm bàng quang cấp một cách tuyệt đối nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo và kích ứng đường tiết niệu bằng các cách sau đây:

• Uống nhiều nước, điều này giúp đi tiểu thường xuyên và loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu trước khi chúng gây nhiễm trùng
• Đi tiểu ngay sau khi quan hệ tình dục
• Lau từ trước ra sau khi đi đại tiện để tránh đưa vi khuẩn từ hậu môn vào niệu đạo
• Tránh sử dụng các sản phẩm có thể gây kích ứng bộ phận sinh dục và niệu đạo, ví dụ như dung dịch thụt rửa, xịt khử mùi, tạo bọt bồn tắm,…
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân và rửa sạch vùng kín hàng ngày.
• Tắm vòi thay vì tắm bồn
• Tránh sử dụng các biện pháp ngừa thai có thể gây mất cân bằng vi khuẩn, chẳng hạn như màng ngăn âm đạo hoặc bao cao su chứa thuốc diệt tinh trùng.
• Không nhịn tiểu quá lâu