Van động mạch chủ hai mảnh là gì? Có nguy hiểm không?

Van động mạch chủ là một trong bốn loại van tim. Van này cho phép máu di chuyển từ tâm thất trái lên động mạch chủ – động mạch lớn vận chuyển máu ra khắp cơ thể.

Thông thường, van động mạch chủ có ba lá van mở và đóng theo nhịp đập của tim để máu lưu thông bình thường ra khỏi tim. Tuy nhiên, van hai lá chỉ có hai lá van, điều này có thể dẫn đến các biến chứng về tim mạch.

Tuy nhiên, bệnh van động mạch chủ hai mảnh có thể điều trị được. Các phương pháp điều trị gồm có dùng thuốc, thay đổi lối sống để cải thiện sức khỏe tim mạch hoặc phẫu thuật nếu cần thiết. Các thủ thuật sửa chữa hoặc thay thế van động mạch chủ là những phương pháp điều trị phổ biến và thường mang lại kết quả lâu dài khả quan.

Van động mạch chủ thực hiện chức năng như thế nào?

Khi tim co bóp, các lá van động mạch chủ mở ra và máu được đẩy vào động mạch chủ.

Máu đi qua động mạch chủ, xuống ngực và bụng, sau đó tiếp tục lưu thông qua mạng lưới động mạch và mao mạch nhỏ hơn để cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cho các cơ quan, cơ bắp và các mô khác.

Khi tim nghỉ (giãn ra), các lá van sẽ đóng chặt lại để ngăn máu chảy ngược vào tim. Van ba lá (tricuspid) thường có thể mở ra dễ dàng và đóng được kín.

Đối với van hai lá (bicuspid), các lá van có thể dày hơn bình thường, khiến chúng khó mở đúng cách. Tình trạng này, gọi là hẹp van động mạch chủ, có thể khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu vào động mạch chủ.

Đôi khi, các lá van trở nên dày hơn theo thời gian do máu chảy không đều qua van. Điều này có nghĩa là đối với một số người mắc phải tình trạng van động mạch chủ hai mảnh, ban đầu van vẫn hoạt động bình thường nhưng chức năng sẽ bị suy giảm sau một thời gian.

Trong các trường hợp khác, van hai lá không thể đóng kín, dẫn đến tình trạng máu chảy ngược từ động mạch chủ qua van hở trở lại tim, gọi là hở van động mạch chủ. Tình trạng này buộc tim phải co bóp mạnh hơn bình thường.

Nguyên nhân gây ra tình trạng van động mạch chủ hai mảnh

Van động mạch chủ hai mảnh là một dị tật bẩm sinh, nhưng lý do tại sao một số trẻ em lớn hơn lại mắc phải vẫn chưa rõ ràng. Các nhà nghiên cứu đang tìm kiếm các đột biến gen cụ thể có liên quan đến bệnh van động mạch chủ hai mảnh, vì tình trạng này có xu hướng di truyền trong gia đình.

Nghiên cứu năm 2014 cho thấy phụ nữ mang thai bị mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc sử dụng một số loại thuốc mạnh, như thuốc chống động kinh, có thể làm tăng nguy cơ bị dị tật van tim bẩm sinh.

Một báo cáo năm 2019 đã chỉ ra rằng bệnh van động mạch chủ hai mảnh là vấn đề về van tim bẩm sinh phổ biến nhất với khoảng từ 0,5% đến 2% dân số mắc phải tình trạng này. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi so với nữ giới.

Van động mạch chủ hai mảnh có thể di truyền trong gia đình. Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh này, các thành viên trong gia đình thuộc thế hệ đầu tiên (cha mẹ, anh chị em ruột hoặc con cái) nên được siêu âm tim để kiểm tra tình trạng van tim.

Triệu chứng của tình trạng van động mạch chủ hai mảnh là gì?

Nếu ban đầu van vẫn có thể mở và đóng đúng cách thì triệu chứng có thể không xuất hiện trong thời gian dài. Đôi khi, các triệu chứng sẽ không xuất hiện cho đến khi trưởng thành. Tuy nhiên, nếu một em bé sinh ra đã có van động mạch chủ rất hẹp thì các triệu chứng nghiêm trọng có thể xuất hiện ngay sau khi sinh.

Các triệu chứng bao gồm:

• Đau ngực
• Chóng mặt
• Khó vận động
• Khó thở khi gắng sức
• Mệt mỏi

Việc nhận biết tình trạng bệnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn vì các triệu chứng này có thể giống với các dấu hiệu của các bệnh lý khác, chẳng hạn như suy tim.

Các biến chứng có thể xảy ra khi mắc tình trạng van động mạch chủ hai mảnh

Van động mạch chủ hai mảnh buộc tim phải làm việc nhiều hơn để đảm bảo máu được bơm đủ đến toàn bộ cơ thể, điều này có thể dẫn đến nhiều biến chứng.

Theo một nghiên cứu đánh giá năm 2019, hầu hết những người mắc van động mạch chủ hai mảnh đều sẽ gặp phải biến chứng.

Một số biến chứng phổ biến là:

• Hẹp van động mạch chủ (aortic stenosis)
• Hở van động mạch chủ (aortic regurgitation)
• Suy tim, tình trạng khi tim suy yếu và không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể
• Phình động mạch chủ (aortic aneurysm): động mạch chủ xuất hiện đoạn bị phình lên, có thể bị vỡ
• Viêm nội tâm mạc (endocarditis), một loại nhiễm trùng tim
• Rối loạn nhịp tim (arrhythmias): tim đập không đều

Những người mắc van động mạch chủ hai mảnh nên được kiểm tra các bệnh lý về động mạch chủ. Nghiên cứu năm 2015 cho thấy các dị tật tim bẩm sinh thường khiến động mạch chủ bị giãn (phình) hoặc có nguy cơ bị vỡ.

Chẩn đoán van động mạch chủ hai mảnh

Trước tiên, bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng và tiền sử bệnh. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành nghe tim bằng ống nghe.

Nếu bác sĩ phát hiện có tiếng thổi tim, có thể bạn sẽ cần phải thực hiện thêm các xét nghiệm. Đây thường là phương pháp chẩn đoán tình trạng van động mạch chủ hai mảnh đầu tiên, đặc biệt là khi không xuất hiện triệu chứng.

Phương pháp chính để chẩn đoán van động mạch chủ hai mảnh là siêu âm tim (echocardiogram). Kỹ thuật này sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh chuyển động của tim trên màn hình máy tính, giúp quan sát lưu thông máu qua tim và phát hiện các vấn đề về van tim hoặc mạch máu.

Để có hình ảnh chi tiết hơn, bác sĩ có thể thực hiện siêu âm tim qua thực quản. Bệnh nhân sẽ được gây tê vùng hầu họng trước khi bác sĩ đưa đầu dò qua thực quản để quan sát các buồng tim không thấy rõ qua siêu âm thông thường.

Các xét nghiệm khác có thể bao gồm:

• Điện tâm đồ (ECG)
• Chụp X-quang lồng ngực
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) tim

Điều trị van động mạch chủ hai mảnh

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, van động mạch chủ hai mảnh có thể được điều trị bằng cách theo dõi định kỳ hoặc phẫu thuật sửa chữa hay thay thế van tim.

Nếu không có triệu chứng, bác sĩ có thể khuyến nghị theo dõi chức năng tim định kỳ bằng siêu âm tim để kiểm tra sự thay đổi trong chức năng của van tim hoặc các dấu hiệu cho thấy tim đang phải làm việc nhiều hơn.

Bạn nên trao đổi với bác sĩ về việc cần dùng kháng sinh trước khi thực hiện các thủ thuật nha khoa. Mặc dù theo hướng dẫn của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), van động mạch chủ hai mảnh không còn được coi là yếu tố nguy cơ cao, nhưng trong một số trường hợp, bác sĩ vẫn có thể khuyến nghị dùng kháng sinh để phòng ngừa viêm nội tâm mạc.

Nếu xuất hiện triệu chứng, bạn có thể cần sửa chữa hoặc thay thế van tim. Một số trường hợp cần phẫu thuật tim hở, trong khi những trường hợp khác có thể thực hiện thông qua phương pháp đưa ống thông vào mạch máu ở chân và dẫn đến tim.

Nếu mắc tình trạng hẹp van động mạch chủ, bạn cần được thay thế van bị hỏng. Van thay thế có thể là van ba lá nhân tạo (cơ học) hoặc làm từ mô van động mạch của bò hoặc lợn.

Những người thay van cơ học thường phải dùng thuốc chống đông máu suốt đời để ngăn ngừa hình thành cục máu đông trong tim.

Nếu bị hở van động mạch chủ, có thể điều trị bằng phương pháp sửa chữa van tim, thường sử dụng ống thông. Trong quá trình này, bác sĩ phẫu thuật sẽ tạo hình lại van để có ba lá van có thể mở và đóng hiệu quả hơn.

Sau phẫu thuật van động mạch chủ, bác sĩ có thể khuyến nghị bạn tham gia chương trình phục hồi chức năng tim kéo dài 12 tuần. Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn về chế độ ăn uống, tập luyện và lối sống để hỗ trợ cải thiện sức khỏe tim mạch.

Quản lý bệnh van động mạch chủ hai mảnh

Quản lý bệnh van động mạch chủ hai mảnh cũng tương tự như việc kiểm soát các bệnh tim mạch khác. Một số trường hợp có thể cải thiện được tình trạng nhờ sử dụng thuốc nhưng tất cả bệnh nhân đều được khuyến nghị nên duy trì lối sống lành mạnh tốt cho tim mạch.

Sử dụng thuốc

• Kiểm soát huyết áp: Các loại thuốc giúp điều hòa huyết áp có thể được chỉ định nếu bạn bị tăng huyết áp.
• Hạ cholesterol: Bác sĩ có thể kê statin hoặc các thuốc khác để làm giảm mức cholesterol.
• Rối loạn nhịp tim: Nếu bạn bị rối loạn nhịp tim, các loại thuốc giúp ổn định nhịp tim có thể được khuyến nghị. Thuốc chống đông máu cũng có thể được kê để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông, tình trạng có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Thay đổi lối sống

Các bác sĩ khuyến khích bệnh nhân cần duy trì lối sống tốt cho sức khỏe tim mạch. Nếu cần, bác sĩ có thể hướng dẫn bạn các biện pháp để thực hiện điều này.

Những thay đổi góp phần giúp cải thiện sức khỏe tim mạch là:

• Tuân theo chế độ ăn Địa Trung Hải hoặc các chế độ ăn tốt cho tim mạch khác.
• Tập thể dục đều đặn, ít nhất 30–40 phút tập aerobic mỗi ngày.
• Tránh hút thuốc.
• Ngủ từ 7–8 giờ mỗi đêm.
• Quản lý căng thẳng hiệu quả.
• Kiểm soát mức đường huyết.
• Hạn chế lượng natri tiêu thụ dưới 1500 mg mỗi ngày.

Tiên lượng cho người bị van động mạch chủ hai mảnh

Tiên lượng của bệnh nhân sau khi được phẫu thuật van động mạch chủ là tương đối khả quan. Những người được sửa chữa van tim khi còn trẻ sau này có thể cần phải tiếp tục phẫu thuật. Trong khi đó, phẫu thuật thay van thường sẽ mang lại kết quả lâu dài.

Một nghiên cứu năm 2021 đã cho thấy rằng:

• Ở nhóm có nguy cơ xảy ra biến chứng nghiêm trọng thấp, những người từ 60–64 tuổi có thời gian sống trung bình sau phẫu thuật là khoảng 16 năm.
• Người từ 85 tuổi trở lên có thời gian sống trung bình khoảng 6 năm.
• Ở nhóm nguy cơ xảy ra biến chứng nghiêm trọng cao, tuổi thọ trung bình sẽ thấp hơn một chút.

Câu hỏi thường gặp

Van động mạch chủ hai mảnh có thể tự sửa chữa không?

Van động mạch chủ hai mảnh không thể tự mọc thêm lá van thứ ba. Tuy nhiên, có thể phẫu thuật để sửa chữa hoặc thay thế van để khôi phục chức năng bình thường.

Người bị van động mạch chủ hai mảnh mà không phẫu thuật sẽ sống được bao lâu?

Một số người không bao giờ gặp triệu chứng hoặc biến chứng nghiêm trọng từ van động mạch chủ hai mảnh. Tuy nhiên, với những trường hợp khác, bệnh có thể dẫn đến hẹp van động mạch chủ. Đây được xem là biến chứng nghiêm trọng nhất có thể xảy ra.

Một nghiên cứu năm 2020 đã chỉ ra rằng, nếu không được điều trị, tuổi thọ của người bị hẹp van động mạch chủ nặng chỉ khoảng 2–3 năm sau khi chẩn đoán.

Có cần đặt máy tạo nhịp tim sau phẫu thuật không?

Thông thường, phẫu thuật van tim không đòi hỏi phải đặt máy tạo nhịp tim. Tuy nhiên, nếu bạn bị rối loạn nhịp tim, bác sĩ có thể đề nghị đặt máy tạo nhịp tim hoặc máy khử rung tim cấy dưới da (ICD).

Kết luận

Van động mạch chủ hai mảnh là một bệnh tim mạch phổ biến, thường được điều trị thành công và mang lại kết quả khả quan.

Những tiến bộ mới trong phương pháp điều trị bệnh, chẳng hạn như phương pháp thay van động mạch chủ qua ống thông (TAVI), đang giúp cải thiện tuổi thọ và chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Một nghiên cứu năm 2020 nghiên cứu về những người lớn có van động mạch chủ một lá hoặc hai lá cho thấy rằng kết quả phẫu thuật dài hạn (giảm nguy cơ xảy ra biến chứng và tử vong) là rất khả quan đối với những bệnh nhân có nguy cơ thấp.

Điều quan trọng là bạn cần chủ động chăm sóc sức khỏe tim mạch và tham khảo ý kiến bác sĩ thật kỹ lưỡng để quyết định được thời điểm phẫu thuật. Đây là giải pháp tốt nhất để có thể duy trì được chức năng của van động mạch chủ.